Dane szczegółowe książki

Część czwarta. Literatura rosyjska drugiej połowy XIX i początków XX wieku
Rozdział pierwszy. Literatura lat 1856-1881 … 15
1. Uwagi ogólne (Antoni Semczuk) … 15
Tło historyczne … 15
Okres „burzy i naporu" … 15
Skutki wojny krymskiej … 16
Rewolucyjni demokraci … 17
Represje … 17
Nowi ideologowie … 18
Ruch narodnicki … 18
„Wędrówki do ludu" … 18
Dalszy rozwój realizmu … 20
Nauki społeczne i przyrodnicze … 20
Malarstwo … 21
2. Spory ideowo-literackie w latach 60-tych. Rola czasopism (Antoni Semczuk) … 22
Rozwój krytyki literackiej … 22
Spory w gronie współpracowników „Sowriemiennika" … 23
Nowe czasopisma … 25
Pogłębienie konfliktu … 27
„Russkoje słowo" … 29
„Wriemia" … 29
3. Mikołaj Czernyszewski i rosyjska krytyka literacka drugiej połowy lat 50-tych-60-tych (Andrzej Walicki) … 31
Mikołaj Czernyszewski … 31
Studia … 32
Obrona dysertacji … 34
Początek działalności krytyczno-literackiej … 35
Program polityczny … 37
„Listy bez adresu" … 39
Aresztowanie … 40
Wyrok … 40
Na zesłaniu … 40
Powrót z zesłania i zgon … 41
Miejsce w dziejach rosyjskiej myśli rewolucyjnej … 41
Poglądy filozoficzne … 42
Czernyszewski i Feuerbach … 42
Zasada antropologiczna w filozofii … 42
Teoria „rozumnego egoizmu" … 43
Problem postępu … 44
Estetyka … 45
Stosunek estetyczny sztuki do rzeczywistości … 45
Definicja piękna … 46
Piękno sztuki i piękno przyrody … 47
Funkcja i cel sztuki … 49
Recepcja idei estetycznych Czernyszewskiego … 50
Działalność krytyczno-literacka Czernyszewskiego … 52
Stosunek do Gogola … 53
Czyżby początek przemiany? … 55
Twórczość literacka Czernyszewskiego … 57
Co robić? … 57
Prolog … 60
Mikołaj Dobrolubow … 62
Dobrolubow i Czernyszewski … 62
Filozofia społeczna Dobrolubowa … 64
Typ krytyki literackiej … 66
Główne wątki artykułów krytycznych … 69
Drobiazgi literackie ubiegłego roku … 70
Co to jest obłomowszczyzna … 70
Kiedy nastąpi prawdziwy dzień … 72
Promień światła w królestwie ciemności … 73
Ludzie zahukani … 74
Dymitr Pisariew … 74
„Nihilizm" … 76
Pisariew i Dobrolubow … 78
„Myślący proletariat" … 79
Realiści … 80
Stosunek do sztuki … 81
Stosunek do Puszkina … 82
Likwidacja estetyki … 82
Popularyzacja nauk przyrodniczych … 84
Apollon Grigoriew … 85
Światopogląd … 86
Słowianofilstwo … 87
Poglądy krytyczno-literackie … 89
Krytyka „krytyki organicznej" … 90
Krytyka „oderwania od gleby" … 92
Problem „zbędnych ludzi" … 92
Antagonista Dobrolubowa … 93
Idea narodowości … 94
4. Beletryści-demokraci lat 60-tych i 70-tych. Gleb Uspieński (Antoni Semczuk) … 94
Dynamiczny rozwój prozy … 94
Nurt plebejski … 95
Mikołaj Pomiałowski … 95
Mikołaj Uspieński … 97
Wasyl Slepcow … 98
Fiodor Rieszetnikow … 98
Aleksy Pisiemski … 100
Powieść antynihilistyczna … 101
Pisarze - narodnicy … 102
Mikołaj Michajłowski … 102
Dalsze losy miesięcznika „Otieczestwiennyje zapiski" … 105
Mikołaj Złatowratski … 106
Mikołaj Naumow … 106
Sergiusz Stiepniak-Krawczyński … 107
Paweł Zasodimski … 107
Gleb Uspieński … 108
5. Dramaturgia lat 60-tych (Rene Sliwowski) … 111
Aleksy Tołstoj … 111
Aleksander Suchowo-Kobylin … 116
6. Poezja rosyjska lat 1856-1881 (Zbigniew Barański) … 121
Poeci „sztuki czystej" … 122
Atanazy Fet … 122
Jakub Poloński … 124
Lew Mej … 125
Aleksy Tołstoj … 126
„Koźma Prutkow" … 127
Późniejsza twórczość Apollona Majkowa … 128
Program estetyczny szkoły „sztuki czystej" … 128
Poezja obywatelska … 129
Ogariew … 129
Michał Michajłow … 130
Iwan Nikitin … 131
Poeci „Iskry" … 132
Wasyl Kuroczkin … 132
Dymitr Minajew … 133
Poezja narodnicka … 133
Leonid Triefolew … 133
Iwan Surikow … 134
Grzegorz Macztiet … 134
Aleksander Nawrocki … 134
7. Mikołaj Niekrasow (Tadeusz Szyszko) … 135
Życiorys … 135
Początki działalności literackiej … 137
Twórczość lat 1845-1855 … 137
Współczesna oda … 141
Nowa tematyka … 141
Pod znakiem „szkoły naturalnej" … 141
Liryka intymna … 144
Sasza … 145
Twórczość lat 1856-1868 … 145
Poeta i obywatel … 146
Rozmyślania przed podjazdem pałacu … 147
Wiersze autobiograficzne … 148
Krobecznicy … 149
Mróz Czerwony Nos … 151
Kolej żelazna … 153
Twórczość okresu … 1869-1877 … 153
Tematyka dekabrystowska … 153
Dziadek … 153
Kobiety rosyjskie … 154
Współcześni … 155
Komu się na Rusi dobrze dzieje … 155
Piewca skrzywdzonych i poniżonych … 162
8. Iwan Turgieniew (Antoni Semczuk) …162
Lata nauki i początek twórczości … 162
Steno … 164
Twórczość poetycka … 164
Poemat Parasza … 166
Pierwsze opowiadania … 167
Próby komedii … 167
Rozkwit twórczości … 173
Powieści o ”zbędnych" i „nowych" ludziach … 173
Rudin … 174
Szlacheckie gniazdo … 176
Asia … 177
W przededniu … 173
Bohater … 180
Ojcowie i dzieci … 183
Ostatnie powieści … 185
Rozkwit form nowelistycznych … 185 Dym … 186
Schopenhaueryzm Turgieniewa … 188
Opowieści tajemnicze … 189
Drobne formy prozatorskie … 191
Nowizna … 195
Poematy prozą … 197
9. Iwan Gonczarow (Antoni Semczuk) … 197
Biografia … 199
Szczęśliwa pomyłka … 201
Iwan Podżabrin … 202
Zwykła historia … 202
Synteza współczesnego człowieka … 203
Powieść społeczna … 204
Podróż do Japonii … 205
Obłomow … 206
Bohater powieści … 208
Sztolc … 209
Urwisko … 211
Ostatnie lata twórczości Gonczarowa … 214
10. Michał Sałtykow-Szczedrin (Tadeusz Szyszko) … 214
Biografia … 214
Początki twórczości … 216
Sprzeczności … 216
Zagmatwana sprawa … 216
Szkice gubernialne … 219
Satyry prozą i Niewinne opowieści … 222
Oznaki czasu … 223
Listy o prowincji … 223
Dzieje pewnego miasta … 225
Problem władzy i ludu … 227
Cykle powieściowe lat 70-tych … 228
Panowie taszkientczycy … 229
Dziennik prowincjonalisty … 229
Państwo Gołowiewowie … 231
Ostatni okres twórczości … 234
Listy do ciotuni … 234
Współczesna idylla … 235
Bajki … 236
Drobiazgi życia … 238
Poszechońskie dawne dzieje … 241
Uwagi końcowe … 242
11. Mikołaj Leskow (Zbigniew Barański) … 244
Życie … 244
Początki twórczości … 246
Powiatowa lady Macbeth … 246
Bez wyjścia … 247
Poszukiwanie ideału … 247
Soborianie … 248
Związki z literaturą polską … 248
Urzeczony pielgrzym … 249
Opowiadania … 249
Tołstoizm Leskowa … 251
12. Fiodor Dostojewski (Ryszard Przybylski) … 252
Biografia … 252
Młodzieńczy okres twórczości … 252
Kryzys inteligencji rosyjskiej lat 40-tych … 255
Stosunek do romantyzmu … 257
Tradycje Gogola i Lermontowa … 257
Biedni ludzie … 257
Sobowtór … 258
Gospodyni … 259
Białe noce … 259
Wspomnienia z domu umarłych … 260
Analiza natury zbrodniarza … 261
Rola nieświadomości … 261
Tradycja romantyczna powieści … 262
Notatki z podziemia … 263
Krytyka fourieryzmu … 263
Motywy czynów ludzkich … 264
Problem współczucia … 265
Chrystologia Dostojewskiego … 266
Zbrodnia i kara … 269
Bunt Raskolnikowa … 270
Poszukiwanie prawa moralnego jednostki … 272
Sonia - wcielenie chrześcijańskiej mądrości … 273
Skrucha i pokuta … 274
Zmartwychwstanie moralne Raskolnikowa … 275
Powieściowy ideał Dostojewskiego … 275
Struktura Zbrodni i kary … 276
Idiota … 279
Bohater świetlany … 279
„Jurodiwyj" … 281
Przemiana bohatera … 281
Rosyjski Don Kichot … 281
Dwuznaczność idei … 283
Biesy … 284
Karmazinow … 284
Stiepan Wierchowieński … 286
Piotr Wierchowieński … 286
Stawrogin … 289
Epilog Biesów … 291
Młodzik … 291
Antyteza Wojny i pokoju … 291
Utopia o uratowaniu człowieka … 292
Źródła zbawienia … 293
Idea rodziny … 293
Utopia Andrieja Wiersiłowa … 294
Mit arkadyjski … 295
Wielka idea Arkadiusz … 296
Bracia Karamazow … 299
Temat … 299
„Starczestwo" … 299
Zosima … 299
„Legenda o Wielkim Inkwizytorze" … 302
13. Lew Tołstoj (Antoni Semczuk) … 307
Biografia … 307
Wczesna twórczość … 309
Rozwój ideowy … 310
Program literacki … 310
Pierwsza próba prozy psychologicznej … 312
Dzieciństwo … 312
Lata chłopięce … 313
Młodość … 313
Tematyka kaukaska … 314
Opowiadania sewastopolskie … 314
Poranek ziemianina … 316
Dwaj husarzy … 317
Inne opowiadania … 317
Zwrot ku pedagogice … 319
Koniec eksperymentu … 321
Kozacy … 321
Wojna i pokój … 321
Dzieje powstania … 323
Koncepcja społeczna i filozoficzna … 323
Andrzej Bołkoński … 325
Pierre Bezuchow … 325
Płaton Karatajew … 326
Natasza Rostowa … 326
Fabuła … 328
Dzieło sztuki pisarskiej … 329
Psychologizm … 330
Powrót do pracy pedagogicznej … 330
Anna Karenina i kryzys duchowy … 330
Idea moralna … 331
Dramat Anny … 332
Lewin … 334
Tragizm powieści … 334
Spowiedź … 335
Tołstoizm … 336
Idea nieprzeciwstawiania się złu … 337
Działalność społeczno-polityczna i religijna Tołstoja … 338
Opowiadanie Bystronogi … 338
Śmierć Iwana Iljicza … 339
Zapiski wariata … 339
Sonata Kreutzerowska … 341
Nowe wystąpienia publicystyczne … 343
Co to jest sztuka … 343
Zmartwychwstanie … 344
Idea moralnego odrodzenia człowieka … 345
Utwory dramatyczne … 346
Ciemna potęga … 347
Płody edukacji … 349
Żywy trup … 350
Hadżi-Murat … 352
Boskie i ludzkie … 353
Za co? … 353
14. Stosunki literackie polsko-rosyjskie w latach 1856-1881 (Marian Jakóbiec) … 355
Rola słowianofilów … 355
Dalsze losy Mickiewicza i Słowackiego w Rosji … 356
Atrakcyjność polskiej powieści … 359
„Sowriemiennik" i literatura polska … 360
Literatura rosyjska w Polsce … 360
Rola Włodzimierza Spasowicza w propagowaniu kultury rosyjskiej wśród Polaków … 362
Stosunek Polaków do Hercena … 363
Powstanie styczniowe … 364
Antypolska kampania … 365
Polacy w twórczości Dostojewskiego i Tołstoja … 366
Rola Spasowicza w propagowaniu kultury polskiej wśród Rosjan … 367
Poezja polska w Rosji … 369
Proza … 370
Narodnicy i literatura polska … 371
Polacy i literatura rosyjska … 371
Pod zaborem austriackim … 373
W Poznańskiem … 375
Rozdział drugi. Literatura lat 1882-1895 … 378
1. Charakterystyka okresu (Zbigniew Barański) … 378
Tło historyczno-społeczne … 378
Życie umysłowe … 380
Czasopisma … 380
Poszukiwania nowych idei … 382
Sztuka … 382
Muzyka … 385
Zmiany w prozie … 385
Upadek literatury narodnickiej … 386
Naturalizm … 387
Piotr Boborykin … 387
Dymitr Mamin-Sibiriak … 388
Próby odnowy realizmu … 388
Poetyka „realizmu odnowionego" Czechowa … 390
Wsiewołod Garszin … 391
Nowa poezja … 393
Siemion Nadson … 394
Rozkwit liryki Atanazego Feta … 394
Prekursorstwo Mikołaja Mińskiego … 395
Konstanty Fofanow … 395
Dramaturgia - Krytyka literacka … 396
Piotr Ławrow … 398
Mikołaj Michajłowski … 398
Szełgunow i Tkaczew … 399
2. Antoni Czechow (René Śliwowski) … 400
Życie … 400
Debiut pisarski … 402
Pierwsze opowiadania humorystyczne … 403
Płatonow … 403
Współpraca w ”Oskołkach" … 406
Kapral Priszibiejew i inne opowiadania satyryczne … 407
Czechow i Szczedrin … 408
Nowe cykle opowiadań … 410
Czechow i Turgieniew … 410
Wpływ Claude Bernarda … 412
Przełom … 413
Pstre opowiadania … 414
O zmierzchu … 414
Step … 414
Nieciekawa historia … 415
Diabeł leśny … 415
Sachalin … 415
Sala Nr 6 … 417
Człowiek w futerale … 418
Dom z facjatą … 418
Chłopi … 418
Ostatnie opowiadania … 419
Dramaturgia Czechowa … 419
Mewa … 419
Iwanow … 422
Wujaszek Wania … 423
Trzy siostry … 424
Wiśniowy sad … 425
3. Włodzimierz Korolenko (Zbigniew Barański) … 426
Biografia … 426
Wczesne nowele … 428
Sen Makara … 428
Nowy program estetyczny … 429
Nowele lat 80-tych … 430
Niewidomy muzyk … 431
Szkice literackie … 432
Na przełomie wieków … 433
Działalność społeczna … 434
Historia mojego współcześnika … 434
Uwagi końcowe … 434
4. Stosunki literackie polsko-rosyjskie w latach 1882-1895 (Marian Jakóbiec) … 435
Nowa faza związków literackich polsko-rosyjskich … 435
Wystąpienie Aleksandra Pypina … 435
Literatura polska w Rosji … 436
Zwrot ku polskiej prozie … 438
Sienkiewicz w Rosji … 438
Eliza Orzeszkowa … 441
Popularność innych pisarzy … 441
Społeczeństwo polskie wobec literatury rosyjskiej … 442
Puszkin w Polsce … 443
Gogol … 445
Powieść współczesna … 446
Wystąpienie krytyczne Bronisława Białobłockiego … 448
Rozdział trzeci. Literatura lat 1896-1917 … 453
1. Uwagi ogólne epoki (Zbigniew Barański) … 453
Tło historyczne o epoce … 453
Ferment ideologiczny … 453
Czas obrachunków … 453
Żywotność socjalizmu naukowego … 454
Wystąpienie Włodzimierza Lenina … 454
„Legalni marksiści" … 454
Krytyka myśli narodnickiej … 454
Narastanie fali rewolucyjnej … 455
Nowy klimat życia umysłowego … 455
Koncepcje filozoficzne … 456
Związki z kulturą zachodnią … 456
Nowy program estetyczny … 457
Teatr, malarstwo, muzyka … 458
Życie literackie … 460
Bunt modernistyczny … 460
Nowy model literatury … 481
Nowa poetyka … 461
Czasopiśmiennictwo … 462
Sytuacja po r. 1905 … 463
Materializm i empiriokrytycyzm Lenina … 463
Złożoność sytuacji w sztuce … 464
Rewolucja estetyczna w poezji … 464
Nowy etap w ewolucji prozy … 469 Badania historyczno-literackie … 471
Narodziny krytyki marksistowskiej … 473
Uwagi końcowe … 474
2. Proza na przełomie XIX i XX wieku (Zbigniew Barański) … 474
Kontynuatorzy realizmu … 474
Aleksander Amfitieatrow … 475
Realistyczna proza obyczajowa … 475
Mikołaj Garin-Michajłowski … 476
Wincenty Wieriesajew … 478
Aleksander Kuprin … 480
Pojedynek … 482
Inne opowieści … 484
Tematyka zwierzęca … 486
Bransoletka z granatów … 486
Walka o nową formę prozy … 487
Pozycja Maksyma Gorkiego … 487
Wpływ Przybyszewskiego … 488
Proza symbolistów … 489
Proza Dymitra Miereżkowskiego … 489
Proza Fiodora Sołoguba … 491
Proza Andrzeja Biełego … 492
Aleksander Riemizow … 496
Borys Zajcew … 498
Neorealizm … 498
Wczesna twórczość Aleksandra Serafimowicza … 499
Wczesna twórczość Aleksego Nikołajewicza Tołstoja … 500
Wczesna twórczość Michała Priszwina … 501
Sergiusz Siergiejew Ceński … 503
Wnioski … 505
3. Maksym Gorki (Jerzy Lenarczyk) … 505
Biografia … 505
Debiut pisarski … 509
Droga do osiągnięcia własnego wyrazu … 510
„Nowy romantyzm" … 511
Utwory legendarno-alegoryczne … 512
Opowiadania bosiackie … 513
Foma Gordiejew … 518
Troje … 519
Twórczość dramatyczna lat 1901-1906 … 521
Mieszczanie … 521
Na dnie … 522
Letnicy … 523
Dzieci słońca … 524
Barbarzyńcy … 524
Wrogowie … 525
Powieść Matka … 526
Pobyt na Capri … 527
W poszukiwaniu nowych idei … 530
Życie człowieka niepotrzebnego … 530
Spowiedź … 530
Nowe dramaty … 531
Ostatni … 531
Wassa Żeleznowa … 531
Cykl „okurowski" … 532
Po Rusi … 535
Trylogia autobiograficzna … 535
Kartki z dziennika … 539
Nowe opowiadania … 539
Artamonow i synowie … 540
Nowe dramaty … 540
Po Związku Rad … 541
Życie Klima Samgina … 541
4. Leonid Andrejew (Zbigniew Barański) … 542
Biografia … 542
Debiut pisarski … 542
Tragiczna koncepcja życia … 544
Technika kontrastu … 546
Walka o. nowy styl … 546
Technika postaciowania … 547
Dramaturgia Andrejewa … 550
Uwagi końcowe … 551
5. Iwan Bunin (Zbigniew Barański) … 551
Biografia … 551
Dwa nurty twórczości … 552
Antonówki … 553
Utwory o wsi rosyjskiej … 553
Wieś … 554
Suchodół … 555
Filozoficzna koncepcja Bunina … 557
Nowy okres twórczości … 556
Pan z San Francisco … 558
Twórczość emigracyjna … 559
6. Symbolizm (Zbigniew Barański) … 561
Pokolenie starszych symbolistów … 561
Program … 561
Dymitr Miereżkowski … 562
Zinaida Gippius … 563
Fiodor Sołogub … 563
Konstanty Balmont … 564
Walery Briusow … 567
Symboliści młodsi … 571
Andrzej Bieły … 575
Wiaczesław Iwanow … 578
Teatr symbolistyczny … 580
Inocenty Annienski … 581
7. Aleksander Błok (Zbigniew Barański) … 581
Biografia … 581
Wiersze o pięknej Pani … 583
Okres przejściowy … 584
Buda jarmarczna … 584
Miasto … 586
Nieznajoma … 587
Śnieżna maska … 588
Faina … 588
Pęcherze ziemi … 588
Wolne myśli … 589
Ostatni okres twórczości … 590
Straszny świat … 591
Harfy i skrzypce … 593
Wiersze włoskie … 593
Na polu Kulikowym … 594
Jamby … 594
Słowiczy sad … 595
Cechy liryki Błoka dojrzałego okresu … 596
Róża i krzyż … 597
Odwet … 599
8. Akmeizm (Ryszard Przybylski) … 601
Ogólna charakterystyka … 601
Program … 602
Rola Gumilowa i Gorodieckiego … 603
Akmeiści młodsi … 603
Sergiusz Gorodiecki … 607
Mikołaj Gumi1ow … 608
Michał Zienkiewicz … 609
Włodzimierz Narbut … 610
Anna Achmatowa … 611
Osip Mandelsztam … 614
Rola akmeizmu w poezji rosyjskiej … 614
9. Futuryzm (Florian Nieuważny) … 616
Początki … 616
Egofuturyści … 616
„Facjata poezji" … 617
„Centryfuga" … 617
Stosunek do futuryzmu włoskiego … 617
Cechy futuryzmu rosyjskiego … 618
Bunt przeciw kapitalizmowi … 620
Kult prymitywu i pierwotności … 621
Nowe kanony piękna … 622
Manifest … 625
Problem języka poetyckiego … 625
Eksperymenty glosolaliczne i słowotwórcze … 626
Rola Kruczenycha … 627
Uniwersalna teoria języka poetyckiego Chlebnikowa … 629
„Język zaumny" … 629
Rola Włodzimierza Majakowskiego … 632
10. Włodzimierz Majakowski (Florian Nieuważny) … 634
Młodość poety … 634
Początek twórczości … 637
Majakowski i kubofuturyści … 638
Urbanizm … 639
Idea zależności sztuki od życia … 640
Zafascynowanie malarskim widzeniem świata … 642
Intonacja wiersza … 642
Tendencja liryczno-publicystyczna … 643
Problem losu człowieka … 644
Miłość … 646
Wojna … 649
Ogólne znaczenie odkryć poetyckich … 650
Twórczość porewolucyjna … 650
Włodzimierz Iljicz Lenin … 652
Dobrze! … 653
Pełnym głosem … 655
11. Stosunki literackie polsko-rosyjskie w latach 1896-1917 (Marian Jakóbiec) … 656
Epoka przełomu … 656
Zwrot ku polskiemu romantyzmowi … 657
Znaczenie Słowackiego … 658
Zygmunt Krasiński … 659
Popularność innych pisarzy … 659
Sienkiewicz … 661
Żeromski … 662
Reymont … 663
Młoda Polska … 664
Literatura rosyjska w Polsce … 664
Problem Puszkina … 666
Recepcja Tołstoja i Dostojewskiego … 667
Czechow … 669
Początki sławy Maksyma Gorkiego w Polsce … 670
Uwagi końcowe … 671
Bibliografia (Tadeusz Kołakowski) … 673
Tablica chronologiczna (Tadeusz Kołakowski) … 753
Indeks (Ksenia Klosza, Grażyna Bryś, Łucja Kusiak) … 841
Spis ilustracji … 937