Dane szczegółowe książki

PRZEDMOWA
(Frangois Ewald i Alessandro Fontana) str. 13

Wykład z 10 STYCZNIA 1979 str. 21
Kwestie metodologiczne. - Założenie o nieistnieniu powszechników.
- Streszczenie zeszłorocznych wykładów, ograniczone cele rządzenia
opartego na racji stanu (polityka zewnętrzna) i nieograniczone cele państwa policyjnego (polityka wewnętrzna). - Prawo jako zasada zewnętrznego ograniczenia racji stanu. - Zarys tematyki zajęć w roku bieżącym: ekonomia polityczna jako zasada wewnętrznego ograniczenia rozumu urządzającego. - Główna stawka tych badań: analiza systematycznego powiązania pewnej serii praktyk z reżimami prawdy oraz sposobów, na jakie kształtuje ono rzeczywistość. - Czym jest liberalizm?
Wykład z 17 STYCZNIA 1979 str. 49
Liberalizm i pojawienie się w XVIII wieku nowej sztuki rządzenia.
- Charakterystyczne cechy liberalnej sztuki rządzenia: (1) ukonstytuowanie się rynku jako miejsca, w którym powstaje prawda, a nie tylko jako obszaru obowiązywania prawa. - Kwestie metodologiczne. Stawka badań skupionych wokół problemu szaleństwa, karania i seksualności: zarys historii „reżimów prawdy". - Na czym powinna polegać krytyka polityczna wiedzy?
- (2) Pytanie o granice władzy publicznej. Dwa typy rozwiązania: francuski radykalizm jurydyczny i angielski utylitaryzm.
- Kwestia „użyteczności" i granic sprawowania władzy publicznej. - Uwaga na temat statusu tego, co heterogeniczne, w obszarze historii:
logika strategiczna przeciw logice dialektycznej. - Pojęcie „interesu" jako pojęcie operacyjne nowej sztuki rządzenia.
Wykład z 24 STYCZNIA 1979 str. 73
Charakterystyczne cechy liberalnej sztuki rządzenia (II): (3) Problem równowagi europejskiej i stosunków międzynarodowych. - Rachunek ekonomiczny i polityczny na gruncie merkantyłizmu. Zasada wolnego rynku według fizjokratów i Adama Smitha: narodziny nowego modelu europejskiego. - Pojawienie się racjonalności urządzającej jako zjawiska na skalę światową. Przykłady: kwestia prawa morskiego; osiemnastowieczne projekty wiecznego pokoju. - Zasady nowej liberalnej sztuki rządzenia: „rządowy naturalizm"; produkcja prawdy. - Probłem liberalnego arbitrażu i jego narzędzia: (1) zarządzanie zagrożeniami i wdrożenie mechanizmów bezpieczeństwa; (2) mechanizmy kontroli dyscyplinarnej (panoptyzm Benthama); (3) polityka interwencjonizmu.
- Zarządzanie wolnością i kryzysy, w jakie ono popada.
Wykład z 31 STYCZNIA 1979 str. 95
Państwofobia. - Kwestie metodologiczne: sens i cel wzięcia w nawias teorii państwa w ramach analizy mechanizmów władzy. - Praktyki rządzenia w neoliberalizmie: liberalizm niemiecki w łatach 1948-1962; neoliberalizm amerykański. - Neoliberalizm niemiecki (I). - Jego kontekst polityczno-ekonomiczny. — Rada Naukowa ustanowiona przez Erharda w 1947 roku. Jej program: uwolnienie cen i ograniczenie interwencji rządu. - Erhardowski złoty środek między anarchią a „państwowym molochem" (1948). -Jego podwójny sens: (a) poszanowanie dla wolności ekonomicznej jako warunek politycznej prawomocności państwa; (b) instytucja wolności ekonomicznej jako zalążek suwerenności politycznej.
- Zasadniczy rys współczesnego niemieckiego sposobu rządzenia: wolność ekonomiczna jako źródło prawomocności i politycznego konsensu.
- Wzrost gospodarczy jako oś nowej świadomości historycznej, umożliwiająca zerwanie z przeszłością. - Związki chadecji i SPD z polityką liberalną. - Zasady liberalnego rządzenia i nieobecność racjonalności urządzającej typu socjalistycznego.
Wykład z 7 LUTEGO 1979 str. 119
Neoliberalizm niemiecki (II). -Jego problematyka: w jaki sposób wolność gospodarcza może jednocześnie leżeć u podstaw państwa i wyznaczać mu granice? - Teoretycy neoliberalni: W. Eucken, E Bohm, A. Muller-Armack, E von Hayek. - Max Weber i problem irracjonalnej racjonalności kapitalizmu. Odpowiedź szkoły frankfurckiej i szkoły fryburskiej. - Nazizm- jako negatywny punkt odniesienia konieczny dla zdefiniowania celów neoliberalnych. - Przeszkody dla wprowadzania polityki liberalnej w Niemczech począwszy od XIX wieku: (a) ekonomia protekcjonistyczna według Lista; (b) państwowy socjalizm Bismarcka; (c) wprowadzenie w czasie pierwszej wojny światowej gospodarki planowej; (d) dyryżyzm typu keynesowskiego; (e) polityka ekonomiczna w epoce narodowego socjalizmu. - Neoliberalna krytyka narodowego socjalizmu odwołująca się do wspomnianych elementów niemieckiej historii. - Konsekwencje natury teoretycznej: rozciągnięcie krytyki na New Deal i na plan Beveridge'a; odgórne sterowanie i wzrost władzy państwowej; masowość i ujednolicenie jako skutki etatyzmu. - Stawka neoliberalizmu. To, co różni go od liberalizmu klasycznego. Teoria czystej konkurencji.
Wykład z 14 LUTEGO 19 79 str. 143
Neoliberalizm niemiecki (III). - Przydatność analiz historycznych w odniesieniu do aktualności. - Czym neoliberalizm różni się od klasycznego liberalizmu? - Jego specyficzna stawka: w jaki sposób oprzeć sprawowanie władzy w wymiarze globalnym na zasadach ekonomii rynkowej i jakie transformacje to za sobą pociąga. — Rozbrat między ekonomią rynkową a polityką leseferyzmu. - Konferencja Lippmannowska (26-30 sierpnia 1938). - Problem stylu rządzenia. Trzy przykłady: (a) kwestia monopoli; (b) kwestia „działań dostosowanych". Podstawy polityki ekonomicznej według W. Euckena. Działania regulacyjne i rozporządzenia; (c) polityka społeczna. Ordoliberalna krytyka gospodarki dobrobytu. -Społeczeństwo jako obszar interwencji rządowych. „Polityka społeczeństwa" (Gesellschaftspolitik). - Jej pierwszy aspekt: nadanie społeczeństwu formy przedsiębiorstwa. - Społeczeństwo jako przedsiębiorstwo i społeczeństwo jako byt prawny: dwa oblicza tego samego zjawiska.
Wykład z 21 LUTEGO 1979 str. 169
Drugi aspekt ordoliberalnej „polityki społeczeństwa": problem prawa w społeczeństwie regulowanym zgodnie z modelem gospodarki rynkowej opartej na konkurencji. — Powrót do kolokwium Waltera Lippmanna. - Kilka uwag do tekstu Louisa Rougiera. - (1) Idea porządku prawno-ekonomicznego. Wzajemne relacje między procesami gospodarczymi i ramami instytucjonalnymi. - Stawka polityczna: problem przetrwania kapitalizmu. - Dwa komplementarne problemy: teoria konkurencji oraz historyczna i socjologiczna analiza kapitalizmu. (2) - Kwestia interwencjonizmu prawnego. - Przypomnienie historyczne: XVIII-wieczne państwo prawa przeciwstawione despotycznemu państwu policyjnemu. Rekonstrukcja tego pojęcia w wieku XIX: kwestia arbitrażu między obywatelami i władzą publiczną. Problem sądów administracyjnych. -Projekt neoliberalny: wprowadzić zasady państwa prawa w dziedzinie gospodarczej. - Państwo prawa a planowanie w ujęciu Hayeka. - (3) Rosnące zapotrzebowanie na regulacje sądowe. - Ogólna konkluzja: specyfika neoliberalnej sztuki rządzenia w Niemczech. Ordoliberalizm wobec pesymizmu Schumpetera.
Wykład z 7 MARCA 1979 str. 193
Uwagi ogólne: (1) metodologiczne znaczenie analizy mikromechanizmów władzy. (2) Narastająca państwofobia. Jej związki z krytyką ordoliberalną. - Dwie tezy na temat państwa totalitarnego i państwowego urządzania w XX wieku. - Uwaga na temat rozprzestrzeniania się modelu niemieckiego na Francję i Stany Zjednoczone. — Niemiecki model neoliberalny i francuski projekt „społecznej gospodarki rynkowej".
- Francja i kontekst przejścia do ekonomii neoliberalnej. - Francuska polityka społeczna: przykład ochrony socjalnej. - Rozdźwięk między tym, co ekonomiczne, i tym, co społeczne, w ujęciu Giscarda d'Estaing.
- Projekt „podatku negatywnego" i jego sens polityczny. Ubóstwo „względne" i „absolutne". Rezygnacja z polityki pełnego zatrudnienia.
Wykład z 14 MARCA 1979 str. 219
Neoliberalizm amerykański. Jego kontekst. - Różnice między neoliberalizmem amerykańskim a europejskim. — Neoliberalizm amerykański jako globalne wyzwanie, utopia i sposób myślenia. - Jego rozmaite aspekty: (1) Teoria kapitału ludzkiego. - Dwa procesy, które znajdują w niej odzwierciedlenie: postępy analizy ekonomicznej w obrębie jej własnej, domeny: krytyka klasycznej analizy prowadzonej w kategoriach czasu pracy; (b) rozszerzenie analizy ekonomicznej na dziedziny dotąd uznawane za nieekonomiczne. - Mutacja epistemologiczna zachodząca za sprawą neoliberalizmu: od analizy procesów gospodarczych do analizy racjonalności zachowań ludzkich. — Praca jako działanie ekonomiczne. - Jej rozbicie na kapital-kompetencję i dochód. - Redefinicja homo economicus jako przedsiębiorcy samego siebie. - Pojęcie „kapitału ludzkiego". Jego elementy konstytutywne: (a) elementy wrodzone i pytanie o możliwość ulepszania ludzkiego kapitału genetycznego; (b) elementy nabyte i pytanie o genezę kapitału ludzkiego (edukacja, zdrowie itd.). -Sens tych analiz: ponowne podjęcie problemu społecznej i ekonomicznej innowacyjności (Schumpeter). Nowa koncepcja polityki wzrostu.
Wykład z 21 MARCA 1979 str. 241
Neoliberalizm amerykański (II). - Zastosowanie siatki pojęć ekonomicznych do zjawisk społecznych. - Powrót do problematyki ordoliberalnej: dwuznaczność Gesellschaftspolitik Uogólniona forma „przedsiębiorstwa" w polu społecznym. Polityka ekonomiczna i VitaIpolitik: społeczeństwo w służbie rynku i przeciw rynkowi. - Nieograniczone rozprzestrzenianie się ekonomicznej formy rynkowej na gruncie neoliberalizmu amerykańskiego: podstawa wyjaśniania zachowań jednostek oraz krytyki interwencji rządowych.
- Różne aspekty neoliberalizmu amerykańskiego: (2) przestępczość i polityka karania. - Przypomnienie historyczne: problem reformy prawa karnego pod koniec XVIII wieku. Rachunek ekonomiczny i zasada legalności. Przewaga normy nad prawem w wieku XIX i narodziny antropologii kryminalnej. — Analiza neoliberalna: (1) definicja przestępstwa; (2) podmiot przestępczy jako homo economicus; (3) status kary jako narzędzia „egzekucji" prawa. Przykład handlu narkotykami. - Wnioski płynące z tej analizy: (a) antropologiczne wymazanie przestępcy; (b) wdrożenie modelu dyscyplinarnego.
Wykład z 28 MARCA 1979 str. 267
Model homo economicus. -Jego rozszerzenie na wszelkiego rodzaju zachowania na gruncie neoliberalizmu amerykańskiego. - Analiza ekonomiczna a techniki behawioralne. — Homo economicus jako podstawowy element nowego rozumu urządzającego, który pojawia się w XVIII wieku. - Przyczynek do historii pojęcia homo economicus przed Walrasem i Pareto. - Podmiot interesu w angielskiej filozofii empirycznej (Hume). -Rozdźwięk między podmiotem interesu i podmiotem prawnym: (1) nie-redukowalność interesu do woli w znaczeniu prawnym; (2) przeciwieństwo między logiką rynku i logiką umowy. - Drugie novum w stosunku do modelu jurydycznego: relacja między podmiotem ekonomicznym a władzą polityczną. Condorcet. „Niewidzialna ręka" Adama Smitha: niewidzialny charakter związku między indywidualnym dążeniem do zysku i pomnażaniem wspólnego bogactwa. Niecałościowy charakter świata ekonomii. Konieczna niewiedza suwerena. - Ekonomia polityczna jako krytyka rozumu urządzającego: wykluczenie figury ekonomicznego suwerena na gruncie merkantylizmu i fizjokratyzmu. - Ekonomia polityczna jako nauka pomocnicza w stosunku do sztuki rządzenia.
Wykład z 4 KWIETNIA 1979 str. 289
Przyczynek do historii pojęcia homo economicus (II). - Powrót do problemu ograniczenia władzy suwerennej przez działalność ekonomiczną. - Wyłonienie się społeczeństwa obywatelskiego jako nowego pola, komplementarnego względem liberalnej sztuki rządzenia.
- Homo economicus i społeczeństwo obywatelskie: dwa nierozdzielne elementy liberalnej technologii rządzenia. - Analiza pojęcia „społeczeństwa obywatelskiego": jego ewolucja od Lockea do Fergusona. Ferguson i jego Essai sur l'histoire de la societe civile (1787). Cztery zasadnicze cechy społeczeństwa obywatelskiego w rozumieniu Fergusona: (1) jest ono historyczno-naturalnym niezmiennikiem; (2) zapewnia samoczynną syntezę działań podejmowanych przez jednostki. Paradoks więzi ekonomicznej; (3) jest stałą matrycą władzy politycznej; (4) stanowi motor historii. — Pojawienie się nowego systemu myśli politycznej. — Wnioski teoretyczne: (a) kwestia relacji między państwem a społeczeństwem. Problematyka niemiecka, angielska i francuska; (b) reguły sprawowania władzy: od mądrości Księcia do racjonalnego rachunku rządzonych. -Ogólna konkluzja.
PRZYPISY str. 315
STRESZCZENIE
(Michel Foucault) str. 379
UMIEJSCOWIENIE WYKŁADÓW
(Michel Senellart) str. 391
INDEKS NAZWISK str. 399
INDEKS POJĘĆ str. 409