Dane szczegółowe książki

Do Czytelnika (Marian Kallas) … 17
Przedmowa (Wojciech Dajczak, Tomasz Giaro, Franciszek Longchamps de Bérier) … 19
Wykaz skrótów … 25
Rozdział 1. Historia i tradycja prawa rzymskiego (Tomasz Giaro) … 31
1.1. Wiadomości wstępne … 31
1.1.1. Unikalność prawa rzymskiego na tle innych porządków prawnych … 31
1.1.2. Rzymskie pojęcia i podziały prawa … 34
1.1.3. Elementy trwałe rzymskiego ustroju i systemu źródeł prawa … 36
1.1.4. Szczególna rola perspektywy procesowej … 37
1.1.5. Jurysprudencja jako źródło prawa … 38
1.2. Wczesna republika patrycjuszowska (do 367 przed Chr.) … 39
1.2.1. Gospodarka i ustrój … 39
1.2.1.1. Magistratur … 41
1.2.1.2. Komicja … 42
1.2.1.3. Senat … 43
1.2.2. Źródła dawnego prawa rzymskiego (ius civile) … 44
1.3. Późna republika pod hegemonią nobilitas (367-27 przed Chr.) … 45
1.3.1. Od miasta-państwa do państwa terytorialnego … 45
1.3.1.1. Zarząd Italii … 47
1.3.1.2. Prowincje … 48
1.3.2. Rozwarstwienie społeczne … 48
1.3.3. Rewolucja rzymska i upadek republiki … 49
1.3.4. Źródła prawa, zwłaszcza prawo pretorskie (ius honorarium) … 51
1.3.5. lus civile, ius gentium, ius naturale … 52
1.3.6. Jurysprudencja późnorepublikańska … 54
1.4. Okres wczesnego cesarstwa (pryncypat 27 przed Chr.-284 po Chr.) … 56
1.4.1. Instytucjonalizacja pryncypatu … 56
1.4.2. Kompromis między republiką a jedynowładztwem … 57
1.4.2.1. Atrofia instytucji republikańskich … 57
1.4.2.2. Powstanie administracji państwowej … 58
1.4.3. Gospodarka, społeczeństwo i administracja … 60
1.4.4. Zmiany w wymiarze sprawiedliwości … 61
1.4.5. Źródła prawa okresu pryncypatu … 62
1.5. Jurysprudencja klasyczna … 63
1.5.1. Samodefinicje jurysprudencji rzymskiej … 63
1.5.2. Interpretacja prawnicza jako źródło prawa … 64
1.5.3. Postępująca biurokratyzacja jurysprudencji … 66
1.5.4. Niechęć do systematyki; metoda kazuistyczna … 67
1.5.5. Gatunki i dzieła rzymskiej literatury prawniczej … 69
1.5.6. Problem normatywności miękkiej … 70
1.6. Późne cesarstwo (dominat 284-565) … 72
1.6.1. Rys historyczny. Wschód i Zachód cesarstwa … 72
1.6.2. Historia społeczno-gospodarcza … 74
1.6.3. Absolutyzm cesarski i ostateczna biurokratyzacja jurysprudencji … 75
1.6.4. Zachodniorzymski wulgaryzm i wschodni klasycyzm … 77
1.6.5. Kompilacje prawa od Dioklecjana do Teodozjusza II … 79
1.7. Ustawodawstwo justyniańskie (528-565) i jego dzieje … 81
1.7.1. Kompilacja justyniańska (528-534): cele polityczne … 81
1.7.2. Części składowe kompilacji i Nowele (535-565) … 83
1.7.3. Dalszy rozwój prawa bizantyńskiego … 86
1.7.4. Recepcja prawa rzymsko-bizantyńskiego w Europie Wschodniej … 87
1.8. Drugie życie prawa rzymskiego na zachodzie Europy … 88
1.8.1. Od kompilacji justyniańskiej do odkrycia Digestów … 88
1.8.2. Obszary i etapy recepcji na zachodzie Europy … 89
1.8.2.1. Mos italicus … 89
1.8.2.1.1. Glosatorzy … 89
1.8.2.1.2. Konsyliatorzy … 90
1.8.2.1.3. Osiągnięcia dogmatyczne legistyki … 91
1.8.2.2. Kanonistyka … 92
1.8.2.2.1. Utrumque tus … 92
1.8.2.2.2. Osiągnięcia dogmatyczne kanonistyki … 94
1.8.2.3. Recepcja praktyczna prawa rzymskiego … 95
1.8.2.4. Humanizm prawniczy … 96
1.8.2.5. Holenderska "jurysprudencja elegancka" i systemy mieszane … 97
1.8.2.6. Tendencja systematyczna prawa natury … 98
1.8.2.7. Usus modernus Pandectarum … 101
1.8.2.8. Kodyfikacje prawa natury … 104
1.8.3. Szkoła Historyczna, Pandektystyka i niemiecki kodeks cywilny … 108
1.8.3.1. Szkoła Historyczna … 108
1.8.3.2. Pandektystyka … 109
1.8.3.3. Niemiecki kodeks cywilny … 111
1.8.4. Prawo rzymskie w Europie Środkowo-Wschodniej … 113
1.8.5. Obecna sytuacja tradycji romanistycznej … 114
1.8.6. Wzmianka o wpływie rzymskiego prawa publicznego … 115
Rozdział 2. Kształtowanie i ochrona praw prywatnych … 117
2.1. Kształtowanie praw prywatnych - czynności prawne (Tomasz Giaro) … 117
2.1.1. Zdarzenia a czynności prawne … 117
2.1.1.1. Rodzaje czynności prawnych … 118
2.1.1.2. Elementy treści czynności prawnej … 123
2.1.1.2.1. Warunek … 123
2.1.1.2.2. Dalsze klauzule dodatkowe … 125
2.1.2. Wykładnia czynności prawnych … 127
2.1.3. Wady czynności prawnych … 130
2.1.3.1. Zamierzona rozbieżność między wolą a jej oświadczeniem … 130
2.1.3.2. Niezamierzona rozbieżność między wolą a oświadczeniem … 131
2.1.4. Skutki czynności prawnych … 133
2.1.4.1. Nieważność czynności prawnych … 134
2.1.4.2. Ratowanie czynności nieważnych … 135
2.1.5. Zastępstwo … 137
2.1.5.1. Rozróżnienia pojęciowe … 137
2.1.5.2. Wykluczenie zastępstwa bezpośredniego … 138
2.1.5.3. Skargi o charakterze dodatkowym … 139
2.1.5.4. Rozwój zastępstwa bezpośredniego … 141
2.2. Ochrona praw prywatnych (Franciszek Longchamps de Bérier) … 143
2.2.1. Pozaprocesowa ochrona praw prywatnych … 144
2.2.1.1. Pomoc własna … 144
2.2.1.2. Ugoda … 146
2.2.1.3. Kompromis … 146
2.2.1.4. Pretorska ochrona pozaprocesowa … 147
2.2.1.5. Sądownictwo biskupie … 150
2.2.2. Proces … 151
2.2.2.1. Actio - powództwo i roszczenie … 151
2.2.2.2. Trzy historyczne etapy rozwoju procesu rzymskiego … 153
2.2.2.3. Podmioty w procesie … 154
2.2.2.4. Zasady procesowe … 159
2.2.2.5. Actiones i proces … 161
2.2.2.6. Przebieg postępowania … 170
2.2.2.7. Egzekucja … 172
2.2.2.8. Innowacje procesu kognicyjnego … 173
Rozdział 3. Osoby i rodzina … 176
3.1. Osoby (Tomasz Giaro) … 176
3.1.1. Uwagi wstępne na temat systematyki … 176
3.1.2. Status człowieka a jego podmiotowość prawna … 177
3.1.2.1. Podmiotowość i prawo podmiotowe … 178
3.1.2.2. Zdolność prawna … 180
3.1.2.2.1. Początek i koniec zdolności prawnej … 181
3.1.2.2.2. Wolność i niewola … 182
3.1.2.2.3. Sposoby powstania i ustania niewoli … 184
3.1.2.2.4. Wyzwolenia … 185
3.1.2.2.5. Prawo patronatu … 188
3.1.2.2.6. Obywatelstwo … 189
3.1.2.2.7. Pozycja w rodzinie … 190
3.1.3. Zdolność do czynności prawnych … 191
3.1.3.1. Ograniczenia ze względu na wiek … 192
3.1.3.2. Ograniczenia ze względu na płeć … 194
3.1.3.3. Dalsze ograniczenia … 194
3.1.4. Osoby prawne … 195
3.1.4.1. Uwaga wstępna … 195
3.1.4.2. Związki osób (korporacje) … 196
3.1.4.3. Masy majątkowe (fundacje) … 198
3.2. Rodzina (Franciszek Longchamps de Bérier) … 199
3.2.1. Władza ojcowska … 199
3.2.1.1. Uprawnienia ojca rodziny … 201
3.2.1.2. Ewolucja władzy ojcowskiej … 202
3.2.1.3. Zdolność majątkowa … 203
3.2.1.4. Wejście pod władzę ojcowską … 206
3.2.1.4.1. Urodzenie w małżeństwie … 206
3.2.1.4.2. Adopcja … 207
3.2.1.4.3. Legitymacja … 212
3.2.1.5. Zgaśniecie władzy ojcowskiej … 213
3.2.1.5.1. Przyczyny … 213
3.2.1.5.2. Emancypacja … 214
3.2.2. Małżeństwo … 214
3.2.2.1. Prawne znaczenie małżeństwa … 214
3.2.2.1.1. Przesłanki … 215
3.2.2.1.2. Koncepcja małżeństwa … 218
3.2.2.2. Zaręczyny … 220
3.2.2.3. Manus nad żoną … 221
3.2.2.3.1. Sposoby wejścia pod manus … 221
3.2.2.3.2. Skutki prawne wejścia pod manus … 222
3.2.2.4. Posag … 223
3.2.2.4.1. Obowiązek ustanowienia posagu … 223
3.2.2.4.2. Obowiązek zwrotu posagu … 224
3.2.2.4.3. Sytuacja prawna dóbr posagowych … 225
3.2.2.4.4. Darowizny w związku z małżeństwem … 225
3.2.2.5. Rozwód … 226
3.2.2.5.1. Powody rozwodu … 226
3.2.2.5.2. Przeprowadzenie rozwodu … 227
3.2.2.5.3. Prawne znaczenie rozwodu … 228
3.2.2.6. Konkubinat … 229
3.2.2.7. Ustawodawstwo małżeńskie Augusta … 229
3.2.3. Piecza prawna … 231
3.2.3.1. Opieka a kuratela … 231
3.2.3.2. Opieka … 232
3.2.3.2.1. Powołanie opiekuna … 232
3.2.3.2.2. Opieka nad kobietami … 233
3.2.3.2.3. Opieka nad niedojrzałymi … 234
3.2.3.2.4. Odpowiedzialność opiekuna … 234
3.2.3.3. Kuratela … 237
3.2.3.3.1. Odpowiedzialność kuratora … 237
3.2.3.3.2. Kuratela marnotrawców oraz furiosi … 237
3.2.3.3.3. Typy kurateli … 238
Rozdział 4. Spadki (Franciszek Longchamps de Bérier) … 241
4.1. Zagadnienia ogólne … 241
4.1.1. Prawo spadkowe a inne gałęzie prawa prywatnego … 241
4.1.2. Środki ochrony w prawie spadkowym … 243
4.1.2.1.Hereditatis petitio … 243
4.1.2.2. Interdykt quorum bonorum … 245
4.1.2.3. Cognitiones extra ordinem … 248
4.1.3. Wartości i zasady prawa spadkowego … 249
4.1.3.1. Wartości prawa spadkowego … 249
4.1.3.2. Nemo pro parte testatus, pro parte intestatus decedere potest … 250
4.1.3.3. Swoboda testowania … 253
4.1.3.4. Szacunek dla woli zmarłego … 257
4.1.3.5. Semel heres semper heres … 259
4.1.3.6. Nasciturus pro iam nato habetur, quotiens de commodis eius agitur … 261
4.1.3.7. Reguły w prawie spadkowym … 262
4.1.4. Zakres podmiotów uczestniczących w dziedziczeniu … 262
4.1.4.1. Testamenti factio activa … 263
4.1.4.2. Testamenti factio passiva … 264
4.1.4.3. Capacitas … 266
4.1.4.4. lndignitas … 267
4.2. Dziedziczenie beztestamentowe … 268
4.2.1. Porządek dziedziczenia w prawie cywilnym … 269
4.2.2. Porządek dziedziczenia w prawie pretorskim … 272
4.2.3. Porządek dziedziczenia w Nowelach justyniańskich … 276
4.3. Dziedziczenie testamentowe … 281
4.3.1. Forma testamentu … 281
4.3.1.1. Prawo archaiczne - testamenty calatis comitiis oraz in procinctu … 281
4.3.1.2. Mancipatio familiae … 282
4.3.1.3. Testament per aes et libram … 282
4.3.1.4. Testament pretorski … 284
4.3.1.5. Testamenty prawa poklasycznego … 287
4.3.1.6. Formy szczególne … 289
4.3.1.7. Testament żołnierski … 289
4.3.2. Treść testamentu … 291
4.3.2.1. Ustanowienie dziedzica … 291
4.3.2.2. Substytucje … 297
4.3.2.3. Wydziedziczenie … 301
4.3.2.4. Legaty … 302
4.3.2.5. Fideikomisy … 307
4.3.2.6. Wyzwolenia testamentowe … 310
4.3.2.7. Ustanowienie opiekuna … 311
4.3.2.8. Darowizny mortis causa … 312
4.3.2.9. Polecenia … 314
4.3.2.10. Klauzula kodycylama i kodycyle … 315
4.3.3. Interpretacja testamentu … 317
4.3.3.1. Wola testatora a forma i treść testamentu … 317
4.3.3.2. Favor testamenti … 318
4.4. Po śmierci spadkodawcy … 327
4.4.1. Dziedziczenie przeciwtestamentowe … 327
4.4.2. Ostateczne ukształtowanie powołania do spadku … 331
4.4.2.1. Krąg podmiotowy … 331
4.4.2.2. Śmierć spadkodawcy a nabycie spadku … 333
4.4.2.3. Transmisja … 334
4.4.2.4. Przyrost … 336
4.4.3. Nabycie spadku … 337
4.4.3.1. Nabycie spadku z mocy prawa … 337
4.4.3.2. Sposoby przyjęcia spadku … 339
4.4.4. Kwestie wpływające na decyzję o spadku … 340
4.4.4.1. Zasiedzenie spadku … 340
4.4.4.2. Przyjęcie spadku a odpowiedzialność za długi spadkowe … 342
4.4.4.3. Dobrodziejstwo inwentarza … 343
4.4.4.4. Ochrona wierzycieli spadkowych … 346
4.4.4.5. Podatek od spadków … 346
Rozdział 5. Posiadanie i prawa rzeczowe [Tomasz Giaro) … 348
5.1. Zagadnienia wstępne … 348
5.1.1. Prawnie uznane formy władania rzeczą … 348
5.1.1.1. Posiadanie - własność - prawa na rzeczy cudzej … 348
5.1.1.2. Actio in rem … 350
5.1.2. Podziały rzeczy … 351
5.1.3. Ius in re … 354
5.2. Posiadanie … 354
5.2.1. Pojęcie, elementy i rodzaje posiadania … 354
5.2.2. Nabycie i utrata posiadania … 357
5.2.2.1. Nabycie posiadania … 357
5.2.2.2. Utrata posiadania … 359
5.2.3. Ochrona posiadania … 359
5.2.3.1. Zakres podmiotowy ochrony … 360
5.2.3.2. Podziały interdyktów … 362
5.2.3.3. lnterdykty służące do odzyskania posiadania … 362
5.2.3.4. lnterdykty służące do utrzymania posiadania … 364
5.2.3.5. Dalszy rozwój … 365
5.2.4. Posiadanie praw [possessio iuris) … 367
5.3. Własność … 368
5.3.1. Pojęcie własności … 368
5.3.2. Dalszy rozwój form władania rzeczą … 370
5.3.3. Granice własności. Współwłasność … 373
5.3.3.1. Zakres uprawnień właściciela … 373
5.3.3.2. Współwłasność … 376
5.3.4. Nabycie i utrata własności … 377
5.3.4.1. Nabycie pochodne … 377
5.3.4.2. Zasiedzenie … 383
5.3.4.3. Nabycie pierwotne … 388
5.3.5. Ochrona własności … 393
5.3.5.1. Skarga wydobywcza … 393
5.3.5.2. Skarga negatoryjna … 397
5.3.5.3. Ochrona własności bonitarnej … 398
5.4. Prawa na rzeczy cudzej … 400
5.4.1. Uwaga wstępna … 400
5.4.2. Służebności gruntowe … 400
5.4.2.1. Służebności wiejskie … 401
5.4.2.2. Służebności miejskie … 402
5.4.2.3. Powstanie i wygaśnięcie … 403
5.4.2.4. Ochrona służebności … 404
5.4.3. Służebności osobiste … 405
5.4.3.1. Użytkowanie … 406
5.4.3.2. Dalsze służebności osobiste … 409
5.4.3.3. Zasady ustanawiania i wykonywania służebności … 410
5.4.4. Dzierżawa wieczysta i prawo zabudowy … 413
5.4.4.1. Emfiteuza … 413
5.4.4.2. Superficies … 413
5.4.4.3. Dalszy rozwój emfiteuzy i superficies … 414
5.4.5. Zastaw … 414
5.4.5.1. Rozwój historyczny zastawu … 415
5.4.5.2. Akcesoryjność zastawu … 417
5.4.5.3. Realizacja zastawu … 420
5.4.5.4. Mankamenty zastawu rzymskiego … 423
5.4.5.5. Dalszy rozwój prawa zastawu … 424
Rozdział 6. Zobowiązania (Wojciech Dajczak) … 427
6.1. Pojęcie zobowiązania (obligatio) … 427
6.2. Źródła powstawania zobowiązań … 429
6.3. Od nominalizmu kontraktowego ku zasadzie swobody umów … 430
6.4. Zobowiązanie naturalne … 432
6.5. Nominalizm deliktowy a poszerzanie zakresu odpowiedzialności z tytułu czynów niedozwolonych … 433
6.6. Wielość podmiotów w stosunku obligacyjnym … 435
6.7. Zmiana wierzyciela i dłużnika … 437
6.8. Umorzenie zobowiązania … 438
6.8.1. Umorzenie zobowiązania w następstwie prawidłowego spełnienia świadczenia 439
6.8.2. Gatunkowe i indywidualne określenie przedmiotu świadczenia … 442
6.8.3. Zobowiązania dopuszczające wybór między różnymi postaciami świadczenia … 443
6.8.4. Umorzenie zobowiązania przez inne świadczenie (datio in solutum) … 444
6.8.5. Umorzenie zobowiązania niepowiązane z żadnym świadczeniem … 444
6.8.5.1. Zwolnienie z długu … 444
6.8.5.2. Potrącenie (compensatio) … 445
6.8.5.3. Odnowienie (novatio) … 446
6.9. Zwłoka wierzyciela i dłużnika … 447
6.9.1. Zwłoka dłużnika (mora debitoris) … 447
6.9.2. Zwłoka wierzyciela (mora creditoris) … 447
6.10. Skutki niewykonania lub nieprawidłowego wykonania zobowiązania … 448
6.11. Odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę … 449
6.11.1. Przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej z tytułu czynu niedozwolonego na przykładzie lex Aquilia … 449
6.11.1.1. Odpowiedzialność według pierwotnego tekstu ustawy … 449
6.11.1.2. Odpowiedzialność akwiliańska według interpretacji jurystów rzymskich … 450
6.11.2. Przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej z tytułu niewykonania umowy na przykładzie kontraktów bonae fidei … 451
6.11.3. Przesłanki odpowiedzialności na zasadzie ryzyka (strict liability) na przykładzie odpowiedzialności za zwierzęta i quasi-deliktów … 453
6.11.3.1. Szkody wyrządzone przez zwierzęta … 453
6.11.3.2. Quasi-delikty … 454
6.11.4. Siła wyższa (vis maior) jako okoliczność wyłączająca odpowiedzialność dłużnika … 455
6.11.5. Szkoda (damnum) i odszkodowanie … 456
6.11.6. Kary pieniężne w zobowiązaniach deliktowych … 457
6.11.7. Kary umowne (stipulatio poenae) … 458
6.11.8. Infamia dłużnika … 459
6.12. Zobowiązania umowne … 459
6.12.1. Prawo rzymskie a ogólna teoria umów … 459
6.12.2. Zawarcie umowy … 459
6.12.3. Zadatek (arrha) … 461
6.12.4. Causa umowy … 462
6.12.5. Nieuczciwe postępowanie przy zawieraniu umowy … 463
6.12.5.1. Wykorzystanie podstępu w celu zawarcia umowy … 463
6.12.5.2. Wykorzystanie przymusowego położenia w celu zawarcia umowy … 465
6.12.5.3. Problem odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną w ramach czynności prowadzonych w celu zawarcia umowy … 466
6.12.6. Szczególne zasady interpretacji umów … 466
6.12.6.1. Arbitralne usuwanie niejasności treści umowy … 467
6.12.6.2. Rozbieżność między literalnym brzmieniem umowy a rzeczywistym zamiarem stron … 467
6.12.7. Problem ekwiwalentności świadczeń w zobowiązaniu wzajemnym (synalagmatycznym) … 468
6.12.8. Niemożliwość świadczenia … 470
6.12.9. Wierność danemu przyrzeczeniu a istotna zmiana okoliczności … 471
6.12.10. Zobowiązanie umowne na rzecz osoby trzeciej … 472
6.12.11. Klauzule dobrej wiary (bona fides) i dobrych obyczajów (boni mores) … 473
6.12.11.1. Klauzula dobrych obyczajów (boni mores) jako granica ważności zobowiązania umownego … 473
6.12.11.2. Klauzula dobrej wiary (bona fides) a rozwój prawa zobowiązań umownych … 474
6.12.12. Stipulatio jako zobowiązanie umowne … 476
6.12.12.1 Forma stipulatio … 476
6.12.12.2. Problem kauzalności stypulacji … 477
6.12.13. Systematyka rzymskich zobowiązań umownych … 477
6.13. Kontrakty służące do zbywania i nabywania dóbr … 478
6.13.1. Typy czynności uzasadniających zbywanie i nabywanie dóbr … 479
6.13.1.1. Rozróżnienie czynności odpłatnych i nieodpłatnych … 479
6.13.1.2. Sposób określenia ceny - rozgraniczenie między sprzedażą a zamianą … 479
6.13.1.3. Emptio venditio jako podstawowy typ kontraktu służącego nabywaniu dóbr majątkowych … 480
6.13.1.3.1. Łatwość zawarcia kontraktu emptio venditio … 480
6.13.1.3.2. Szeroki zakres przedmiotowy sprzedaży … 480
6.13.1.3.3. Umowne prawo odstąpienia od kontraktu emptio venditio … 481 6.13.1.4. Szczególne zasady odpowiedzialności stron w kontrakcie emptio venditio … 482
6.13.1.4.1. Problem ryzyka utraty rzeczy w okresie między zawarciem a wykonaniem zobowiązania … 482
6.13.1.4.2. Sprzedaż rzeczy objętej prawem rzeczowym osoby trzeciej … 483
6.13.1.4.3. Sprzedaż rzeczy niemającej oczekiwanych przez kupującego właściwości … 484
6.13.1.4.3.1. Rozwiązania edylów kurulnych … 485
6.13.1.4.3.2. Odpowiedzialność za wady fizyczne wyprowadzona z klauzuli ex fide bona w skardze kupującego … 485
6.13.1.4.3.3. Relacja skarg wprowadzonych przez edylów kurulnych i actio empti … 486
6.13.2. Nieodpłatne nabycie dóbr majątkowych (donatio) … 487
6.13.2.1. Natura prawna darowizny … 487
6.13.2.2. Granice swobody dokonywania darowizn … 487
6.14. Kontrakty służące do korzystania z cudzego kapitału lub cudzych dóbr … 488
6.14.1. Typy kontraktów pozwalających na korzystanie z cudzego kapitału lub cudzych dóbr … 489
6.14.2. Ryzyko uszkodzenia lub utraty przekazanej rzeczy … 490
6.14.3. Problem "realności" pożyczki … 491
6.14.4. Kwestia faktycznej odpłatności pożyczki … 492
6.14.5. Korzystanie z cudzej rzeczy a wielość funkcji gospodarczych kontraktu locatio conductio … 493
6.14.5.1. Odpowiedzialność za wady przekazanej rzeczy … 494
6.14.5.2. Problem wpływu zdarzeń losowych na wysokość czynszu (remissio mercedis) … 495
6.14.5.3. Stabilność pozycji najemcy lub dzierżawcy … 495
6.14.5.3.1. Bezprawne objęcie w posiadanie przedmiotu najmu przez osobę trzecią … 496
6.14.5.3.2. Swoboda rozwiązania kontraktu … 496
6.14.5.3.3. Zbycie przedmiotu kontraktu locatio conductio w czasie jego trwania … 497
6.14.5.4. Dysponowanie przedmiotem kontraktu przez najemcę lub dzierżawcę … 498
6.15. Kontrakty służące do korzystania z cudzych usług … 499
6.15.1. Typy kontraktów pozwalających na korzystanie z cudzych usług … 499
6.15.2. Problem nieodpłatności zlecenia i przechowania … 500
6.15.2.1. Obyczajowe uzasadnienie nieodpłatności zlecenia … 500
6.15.2.2. Praktyczne uzasadnienie nieodpłatności przechowania … 501
6.15.3. Kompetencja do wykonania usługi i swoboda przy jej wykonaniu … 501
6.15.3.1. Kompetencja dłużnika do wykonania zobowiązania … 501
6.15.3.2. Udział podwykonawców w wykonaniu zobowiązania … 502
6.15.3.3. Swoboda dłużnika przy wykonaniu zobowiązania … 502
6.15.4. Zlecenie a pełnomocnictwo … 503
6.15.5. Problem ryzyka osiągnięcia zamierzonego rezultatu umowy … 504
6.15.6. Szczególne postacie przechowania … 505
6.16. Umowa służąca organizacji współdziałania i koncentracji kapitału … 506
6.16.1. Spółka jako owoc poszukiwania ekonomicznej racjonalności … 506
6.16.2. Kontrakt spółki jako ius fraternitatis … 507
6.16.3. Swoboda stron w kształtowaniu treści kontraktu … 508
6.16.4. Granica swobody kształtowania udziałów w zyskach i stratach (lwia spółka) … 508
6.16.5. Prawne skutki zawarcia umowy spółki … 509
6.16.5.1. Skutki między wspólnikami … 509
6.16.5.2. Problem skutku zawarcia umowy spółki względem osób trzecich … 510
6.16.6. Ku spółce jako odrębnemu podmiotowi praw i obowiązków … 511
6.17. Umowy służące ustanowieniu zabezpieczenia wierzytelności … 512
6.17.1. Kontrakt stypulacji jako inspiracja do powstania instytucji poręczenia … 512
6.17.2. Zakres odpowiedzialności poręczyciela … 513
6.17.3. Umowa powierniczego przeniesienia własności (fiducia) … 514
6.17.4. Umowa o ustanowieniu zabezpieczenia na rzeczy dłużnika (pignus) … 515
6.17.4.1. Losy przedmiotu zastawu w przypadku niewykonania zabezpieczonego zobowiązania … 515
6.17.4.2. Problem utrzymania i korzystania z przedmiotu zastawu … 516
6.18. Szczególne ryzyka związane z żeglugą morską a zobowiązania umowne … 516
6.18.1. Pożyczka morska (pecunia traiecticia) … 517
6.18.2. Rozkład ryzyka utraty towaru między właścicielami ładunku a kapitanem statku (lex Rhodia de iactu) … 517
6.19. Specyfika działalności gospodarczej a zobowiązania umowne … 518
6.19.1. Szczególne rozwiązania wzmacniające ochronę kontrahentów przedsiębiorcy … 519
6.19.2. Posługiwanie się ogólnymi warunkami umów przez przedsiębiorców … 519
6.20. Zobowiązania podobne do umownych (quasi ex contractu) … 520
6.20.1. Bezpodstawne wzbogacenie … 520
6.20.1.1. Zasada zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia … 521
6.20.1.2. Od zasady zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia do przesłanek skargi condicitio … 521
6.20.1.3. Systematyzacja i uogólnianie przypadków bezpodstawnego wzbogacenia … 522
6.20.2. Prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia … 525
6.20.2.1. Altruistyczne zachowanie jako źródło zobowiązania … 525
6.20.2.2. Zakres altruistycznych zachowań prowadzących do powstania zobowiązania z tytułu negotiorum gestio … 526
6.20.2.3. Staranność gestora … 527
6.21. Zobowiązania z czynów niedozwolonych (ex delicto / ex maleficio) … 528
6.21.1. Specyfika zobowiązania z tytułu czynu niedozwolonego … 528
6.21.1.1. Czyn niedozwolony (delictum) a przestępstwo (crimen) … 528
6.21.1.2. Czyn niedozwolony (delictum) a zobowiązanie umowne (contractus) … 529
6.21.1.3. Cechy wspólne skarg przysługujących poszkodowanym czynem niedozwolonym … 529
6.21.2. Kradzież (furtum) … 530
6.21.2.1. Zasady odpowiedzialności z tytułu kradzieży wynikające z ustawy XII Tablic … 530
6.21.2.2. Treść pojęcia kradzieży … 531
6.21.2.3. Krąg podmiotów chronionych za pomocą actio furti … 532
6.21.2.4. Krąg podmiotów odpowiedzialnych za kradzież … 532
6.21.2.5. Przypadki "objęcia" cudzej rzeczy traktowane inaczej niż kradzież . 532
6.21.3. Bezprawne wyrządzenie szkody (damnum iniuria datum) … 533
6.21.3.1. Zniszczenie lub uszkodzenie składnika majątku jako przesłanka odpowiedzialności za czyn niedozwolony … 533
6.21.3.1.1. Uszkodzenia lub zniszczenia składników majątku zwalczane przez ustawę XII Tablic … 533
6.21.3.1.2. Uszkodzenia lub zniszczenia składników majątku zwalczane przez lex Aquilia … 534
6.21.3.1.3. Uszkodzenia lub zniszczenia majątku zwalczane w ramach interpretacji inspirowanej przez lex Aquilia … 534
6.21.3.2. Wina akwiliańska … 536
6.21.3.3. Okoliczności wyłączające odpowiedzialność akwiliańska … 537
6.21.3.4. Natura prawna odpowiedzialności akwiliańskiej … 538
6.21.4. Działanie na szkodę wierzyciela (fraus creditorum) … 539
6.21.5. Naruszenie dóbr osobistych (iniuria) … 540
6.21.5.1. Zachowania kwalifikowane jako delikt iniuria … 540
6.21.5.2. Zły zamiar jako przesłanka odpowiedzialności z tytułu iniuria … 542
6.21.5.3. Prawne konsekwencje naruszenia dóbr osobistych … 543
Rozdział 7. Współczesne wyzwania prawa rzymskiego (Wojciech Dajczak) … 545
7.1. Tradycja prawa rzymskiego a nauka prawa prywatnego na przełomie XX i XXI w … 545
7.2. Tradycja prawa rzymskiego a poszukiwanie ogólnych zasad prawa … 546
7.3. Tradycja prawa rzymskiego a idea unifikacji prawa prywatnego w Europie … 548
7.4. Tradycja prawa rzymskiego a autonomia prawa prywatnego … 550
7.5. Tradycja prawa rzymskiego a wizja interpretacji prawniczej jako jednego z rzeczywistych źródeł prawa … 552
Wskazówki bibliograficzne (wybór podręczników i opracowań ogólnych) … 554
Indeks nazwisk i imion własnych … 556
Indeks terminów łacińskich … 563
Spis ilustracji … 582