Dane szczegółowe książki
Metodologia nauk / Grobler, Adam (1949-)
Autorzy
Tytuł
Metodologia nauk
Wydawnictwo
Kraków: Wydawnictwo AUREUS; Kraków: Wydawnictwo Znak, 2006
ISBN
83-87887-65X; 978-83-87887-65-0
Hasła przedmiotowe
Spis treści
pokaż spis treści
Analityczny spis treści 9
Wstęp 19
Rozdział I. Indukcja i wyjaśnianie 23
1. Problem indukcji: rys prawie historyczny 23
2. Nauka jako wiedza prawdopodobna 33
2.1. Droga do logiki indukcji 33
2.2. Program Carnapa i jego główne trudności 37
2.3. Bayesianizm i problem istotności
świadectwa empirycznego 46
2.4. Niektóre inne trudności probabilizmu 52
2.5. Trudności ogólniejszej natury:
paradoksy potwierdzania 55
3. Falsyfikacjonizm i jego trudności 61
3.1. Motywy falsyfikacjonizmu 61
3.2. Uteoretyzowanie obserwacji
i problem bazy empirycznej 65
3.3. Problem rewizji wiedzy zastanej
jako wersja problemu Duhema 75
3.4. Próba rozwiązania: metodologia naukowych programów badawczych 81
3.5. Problem bazy empirycznej po raz drugi 84
4. Czy istnieje „logika nauki\\"? 87
4.1. Problem zmiany pojęciowej 87
4.2. Logika pytań w analizie metodologicznej 91
5. Wyjaśnianie a ocena hipotez 101
6
Spis treści
5.1. Zasada wnioskowania
do najlepszego wyjaśnienia 101
5.2. Klasyczna koncepcja wyjaśniania i jej trudności 103
5.3. Erotetyczna koncepcja wyjaśniania 112
5.4. Porównywanie mocy wyjaśniającej hipotez 120 Aneks nr 1. Przyczynowość 133
Rozdział II. Struktura nauki 139
1. Pojęcie teorii naukowej 139
2. Problem redukcji terminów teoretycznych
a definiowanie pojęć 144
3. Operacjonizm, definicje operacyjne i pojęcie pomiaru 151
4. Definicje częściowe 157
5. Terminy klasyfikacyjne i typologiczne 160
6. Pojęcie prawa 164
7. Idealizacje i warunki ceteris pańbus 168
8. Teorie a modele 175
9. Koncepcja niezdaniowa teorii naukowych 178
10. Dziedziny a teorie 187
11. Identyfikacja dziedziny w ujęciu logiki pytań 191
12. Problem redukcji i jedności nauki 196 Aneks nr 2. Prawa przyrody 203
Rozdział III. Typy nauk i ich odmienności metodologiczne 209
1. Nauki dedukcyjne i empiryczne 209
2. Nauki przyrodnicze i społeczne 222
2.1. Naturalizm i antynaturalizm 222
2.2. Indywidualizm metodologiczny i holizm 232
2.3. Obciążenie wartościujące nauki 238
3. Psychologia 239
4. Nauki nomotetyczne i idiograficzne 250 Aneks nr 3. Filozofia ekonomii 252
Spis treści
7
Rozdział IV. Status poznawczy nauki 257
1. Realizm a instrumentalizm 257
1.1. Instrumentalizm a empiryzm, pragmatyzm
i konwencjonalizm 257
1.2. Realizm a uteoretyzowanie obserwacji 263
2. Konstruktywizm i relatywizm 267
2.1. Źródła konstruktywizmu: Kant i Poincare 267
2.2. Początki współczesnego konstruktywizmu: Kuhn 270
2.3. Mocny program socjologii wiedzy
i lewica akademicka 274
3. Między realizmem a relatywizmem 278
3.1. Argument z samoodniesienia i jego nieskuteczność 278
3.2. Zarzut utopizmu i antyrealizm 280
3.3. Połowiczny realizm 289
3.4. Trudności konstruktywizmu 291
4. Realizm pluralistyczny 298
4.1. Argument dialektyczny 298
4.2. Realizm wewnętrzny Putnama
i konwencjonalizm radykalny Ajdukiewicza 301
4.3. Realizm pluralistyczny
i instrumentalizm matematyczny 306
Aneks nr 4. Dlaczego astrologia jest pseudonauką? 312
Bibliografia 317
Indeks rzeczowy 333
Indeks osób 340
Wstęp 19
Rozdział I. Indukcja i wyjaśnianie 23
1. Problem indukcji: rys prawie historyczny 23
2. Nauka jako wiedza prawdopodobna 33
2.1. Droga do logiki indukcji 33
2.2. Program Carnapa i jego główne trudności 37
2.3. Bayesianizm i problem istotności
świadectwa empirycznego 46
2.4. Niektóre inne trudności probabilizmu 52
2.5. Trudności ogólniejszej natury:
paradoksy potwierdzania 55
3. Falsyfikacjonizm i jego trudności 61
3.1. Motywy falsyfikacjonizmu 61
3.2. Uteoretyzowanie obserwacji
i problem bazy empirycznej 65
3.3. Problem rewizji wiedzy zastanej
jako wersja problemu Duhema 75
3.4. Próba rozwiązania: metodologia naukowych programów badawczych 81
3.5. Problem bazy empirycznej po raz drugi 84
4. Czy istnieje „logika nauki\\"? 87
4.1. Problem zmiany pojęciowej 87
4.2. Logika pytań w analizie metodologicznej 91
5. Wyjaśnianie a ocena hipotez 101
6
Spis treści
5.1. Zasada wnioskowania
do najlepszego wyjaśnienia 101
5.2. Klasyczna koncepcja wyjaśniania i jej trudności 103
5.3. Erotetyczna koncepcja wyjaśniania 112
5.4. Porównywanie mocy wyjaśniającej hipotez 120 Aneks nr 1. Przyczynowość 133
Rozdział II. Struktura nauki 139
1. Pojęcie teorii naukowej 139
2. Problem redukcji terminów teoretycznych
a definiowanie pojęć 144
3. Operacjonizm, definicje operacyjne i pojęcie pomiaru 151
4. Definicje częściowe 157
5. Terminy klasyfikacyjne i typologiczne 160
6. Pojęcie prawa 164
7. Idealizacje i warunki ceteris pańbus 168
8. Teorie a modele 175
9. Koncepcja niezdaniowa teorii naukowych 178
10. Dziedziny a teorie 187
11. Identyfikacja dziedziny w ujęciu logiki pytań 191
12. Problem redukcji i jedności nauki 196 Aneks nr 2. Prawa przyrody 203
Rozdział III. Typy nauk i ich odmienności metodologiczne 209
1. Nauki dedukcyjne i empiryczne 209
2. Nauki przyrodnicze i społeczne 222
2.1. Naturalizm i antynaturalizm 222
2.2. Indywidualizm metodologiczny i holizm 232
2.3. Obciążenie wartościujące nauki 238
3. Psychologia 239
4. Nauki nomotetyczne i idiograficzne 250 Aneks nr 3. Filozofia ekonomii 252
Spis treści
7
Rozdział IV. Status poznawczy nauki 257
1. Realizm a instrumentalizm 257
1.1. Instrumentalizm a empiryzm, pragmatyzm
i konwencjonalizm 257
1.2. Realizm a uteoretyzowanie obserwacji 263
2. Konstruktywizm i relatywizm 267
2.1. Źródła konstruktywizmu: Kant i Poincare 267
2.2. Początki współczesnego konstruktywizmu: Kuhn 270
2.3. Mocny program socjologii wiedzy
i lewica akademicka 274
3. Między realizmem a relatywizmem 278
3.1. Argument z samoodniesienia i jego nieskuteczność 278
3.2. Zarzut utopizmu i antyrealizm 280
3.3. Połowiczny realizm 289
3.4. Trudności konstruktywizmu 291
4. Realizm pluralistyczny 298
4.1. Argument dialektyczny 298
4.2. Realizm wewnętrzny Putnama
i konwencjonalizm radykalny Ajdukiewicza 301
4.3. Realizm pluralistyczny
i instrumentalizm matematyczny 306
Aneks nr 4. Dlaczego astrologia jest pseudonauką? 312
Bibliografia 317
Indeks rzeczowy 333
Indeks osób 340