Dane szczegółowe książki

Przedmowa do wydania trzeciego 5
Wprowadzenie do historii medycyny - Tadeusz Brzeziński 11
Dzieje historii medycyny 13
Podstawowe pojęcia metodologii historii medycyny 17
Paradygmat i jego znaczenie w historii nauki 22
Część I. Od empirii i filozofii przyrody do nauki 25
Rozdział 1. Dawna medycyna i lekarze. Studium kształtowania zawodu-Tadeusz Brzeziński 25
Medycyna a magia 26
Medycyna a religia 28
Medycyna i lekarze Mezopotamii 29
Medycyna i lekarze w starożytnym Egipcie 32
Medycyna i lekarze starożytnych Indii 33
Medycyna i lekarze w starożytnych Chinach 35
Medycyna i lekarze starożytnej Grecji 36
Medycyna i lekarze w starożytnym Rzymie 40
Chrześcijaństwo i medycyna wczesnego średniowiecza 44
Medycyna arabska 47
Świeckie szkoły medyczne w Salerno i w Montpellier 50
Początki uniwersyteckiego nauczania medycyny 52
Wydział lekarski Akademii Krakowskiej 55
Medycyna i studia lekarskie w epoce odrodzenia i baroku 56
Medycyna polska epoki odrodzenia i baroku 61
Oświecenie i jego wpływ na nauczanie medycyny 63
Próby zreformowania medycyny polskiej w wieku XVIII 65
Tendencje reformatorskie w nauczaniu medycyny u schyłku XVIII wieku 67
Rozdział 2. Początki i rozwój szpitali - Tadeusz Brzeziński 70
Szpitale średniowieczne 71
Zakony szpitalne 74
Reformacja i kontrreformacja a szpitale 75
Szpitale generalne 76
Nowa sytuacja w szpitalnictwie w wieku XVIII 77
Szpitale psychiatryczne 79
Rozdział 3. Zdrowie i choroba w starożytności i średniowieczu - Tadeusz Brzeziński 81
Koncepcje zdrowia i choroby w najstarszych cywilizacjach 81
Chińska koncepcja walki przeciwieństw i równowagi w organizmie 84
Grecka filozofia przyrody a medycyna 86
Powstanie i rozwój teorii humoralnej 87
Hipokrates i jego szkoła 88
Greckie koncepcje anatomiczno-fizjologiczne po Hipokratesie 90
Szkoła aleksandryjska 92
Teoria solidarna i jej przedstawiciele 94
Pneumatyczna teoria zdrowia i choroby 94
Anatomia i fizjologia Galena 96
Koncepcje patologiczne Galena 99
Zdrowie i choroba w medycynie arabskiej 102
Anatomia i fizjologia w średniowiecznej medycynie europejskiej 104
Średniowieczne pojmowanie choroby 108
Psychozy średniowieczne 110
Rozdział 4. U podstaw nowożytnego pojmowania zdrowia i choroby - Tadeusz Brzeziński 114
Prace anatomiczne epoki odrodzenia 114
Anatomia animata i odkrycie krążenia krwi 117
Jatrochemiczna interpretacja zdrowia i choroby 117
Zdrowie i choroba w interpretacji jatrofizyków 124
Początki anatomii mikroskopowej 130
Teoria preformacji i epigenezy 131
Thomas Sydenham i nozologia 134
Animizm i początki neuropatologii 135
Jatromorfologia 138
Rozdział 5. Medycyna zabiegowa - Witold Brzeziński 140
Chirurgia profesjonalna w najdawniejszych cywilizacjach 140
Zabiegi rytualne 141
Chirurgia w krajach starożytnego Wschodu 144
Chirurgia starożytnej Grecji i Rzymu 145
Pomoc przy porodzie i znajomość fizjologii kobiety 148
Rozdział chirurgii od medycyny 151
Chirurgia na obszarach miast włoskich i francuskich 152
Wojny jako naturalna szkoła chirurgiczna 155
Uzupełnianie ubytków krwi 157
Osiągnięcia techniki chirurgicznej 159
Ginekologia i położnictwo 161
Dzieje dentystyki 163
Powrót chirurgii do medycyny. Chirurgia uniwersytecka 165
Chirurgia w Polsce 165
Rozdział 6. Narodziny leku. Dawne terapie. Lek i jego formy, sposoby wytwarzania i dystrybucji - Aleksander Drygas 168
Narodziny leku 168
Pierwsza „profesjonalna" wzmianka o lekach z Sumeru 171
Ziołolecznictwo jako podstawowy nurt rozwoju leków 172
Inne rodzaje leków naturalnych. Koproterapia 185
Środki lecznicze pochodzenia mineralnego 187
Rola leku w koncepcjach terapeutycznych Hipokratesa 187
Galen - wielki reformator lecznictwa i lekoznawstwa 189
Wkład Arabów do rozwoju postaci leków 189
Narodziny aptek i aptekarstwa 191
Pochodzenie recepty. Pierwsze urzędowe lekospisy 196
System wagowy 200
Alchemia i jej związki z medycyną i farmacją 201
Paracelsus i koncepcje terapeutyczne jatrochemików 204
Teoria flogistonowa i początki nowoczesnej chemii 206
Apteka - miejsce wytwarzania leków 208
Początki aptekarstwa w Polsce 210
Rozdział 7. Higiena indywidualna i społeczna, choroby zakaźne i walka z nimi - Tadeusz Brzeziński 217
Religijne nakazy zdrowotne 217
Najdawniejsze zwyczaje i urządzenia higieniczne 218
Epidemie 221
Instytucja lekarza urzędowego - fizyka miejskiego 225
Girolamo Fracastoro i teorie epidemiologiczne 226
Początki medycyny pracy 228
Higiena osobista i komunalna w XV-XVIII stuleciu 228
Kołtun, czyli goździec - specyficzna choroba polska 230
Idea upowszechnienia wiedzy o chorobach i zapobieganiu im 232
Szczepienia ochronne 233
Część II. U podstaw współczesnej nauki medycznej 235
Rozdział 8. Rozwój nauk podstawowych i przedklinicznych - Andrzej Środka 235
Wyodrębnianie się nauk przedklinicznych w XIX wieku 235
Wiek XIX - stuleciem patologów 238
Rola i rozwój nauk morfologicznych 249
Fizjologia 253
Kartezjańskie źródła nowoczesnej neurologii 261
Mikrobiologia lekarska 266
Ogólna charakterystyka nauk przedklinicznych w Polsce na tle medycyny światowej 272
Rozdział 9. Rozwój klinicznej medycyny wewnętrznej i specjalności pokrewnych - Tadeusz Brzeziński 288
Kolebka medycyny klinicznej - Lejda 288
Stara wiedeńska szkoła kliniczna 290
Paryż - początki podziału medycyny wewnętrznej na specjalności 292
Nowa wiedeńska szkoła kliniczna 295
Inne ośrodki kliniczne 296
Rozwój diagnostyki laboratoryjnej 297
Rozwój diagnostyki obrazowej 300
Wkraczanie inwazyjnych metod diagnostyki i terapii do medycyny wewnętrznej 305
Choroby układu krążenia 307
Rozwój pediatrii 309
Rozwój neurologii i psychiatrii 311
Dermatologia 316
Rozdział 10. Chirurgia i specjalności zabiegowe w XIX-XX wieku - Witold Brzeziński 318
Walka z bólem. Rozwój znieczulenia ogólnego 320
Znieczulenie miejscowe 324
Pokonanie zakażenia - rozwój antyseptyki i aseptyki 326
Tamowanie krwawienia i postępowanie przy uzupełnianiu ubytków krwi 330
Rozwój chirurgii jamy brzusznej 333
Endoskopia. Od diagnostyki do terapii 335
Wyodrębnianie się specjalności zabiegowych 339
Ortopedia i traumatologia 340
Chirurgia klatki piersiowej 343
Początki chirurgii transplantacyjnej 346
Neurochirurgia 348
Położnictwo i ginekologia 349
Powstawanie innych specjalności zabiegowych 353
Rozdział 11. Rozwój nauki o leku i jego wpływ na rozwój terapii - Aleksander Drygas 355
Stan farmakoterapii u schyłku XVIII wieku 355
Odkrycie alkaloidów i rozwój fitochemii 356
Poznawanie nowych środków leczniczych a terapia w XIX wieku 360
Pierwsza synteza organiczna i jej znaczenie dla późniejszej syntezy leków 361
Pierwsze środki chemiczne otrzymane w wyniku syntezy i zastosowanie ich w lecznictwie 365
Narodziny chemioterapii. Paul Ehrlich 372
Odkrycie enzymów, hormonów i witamin 374
Odkrycie sulfonamidów 395
Odkrycie antybiotyków 398
Główne kierunki dalszych poszukiwań terapeutycznych 401
Rozdział 12. Naturalne i niekonwencjonalne metody leczenia - Tadeusz Brzeziński 406
Akupunktura i przypieczki 407
Joga - sposób na życie współczesnego Europejczyka 410
Homeopatia 411
Irydodiagnostyka 415
Leczenie prądami biologicznymi 419
Wodolecznictwo Priessnitza i Kneippa 422
Chiropraktyka i osteopatia 423
Rozdział 13. Społeczne problemy medycyny. Zdrowie publiczne - Tadeusz Brzeziński 428
Johann Peter Frank i jego koncepcja policji medycznej 428
Epidemie XIX stulecia i sposoby walki z nimi 430
Szczepienia ochronne jako metoda profilaktyczna 432
Medycyna społeczna jako przedmiot zainteresowania uczonych 435
Walka z chorobami społecznymi i rola w niej medycyny 437
Praca a choroby, początki medycyny pracy 438
Ubezpieczenia społeczne 439
Idea pomocy rannym na polu walki 441
Polska szkoła filozofii medycyny 443
Eugenika - założenia i ich manowce 445
Eutanazja jako problem społeczny 446
Eksperyment medyczny - wypaczenia i próby regulacji 447
Formy współpracy międzynarodowej w dziedzinie medycyny społecznej 449
Rozdział 14. Rozwój nauk medycznych i kształcenia lekarzy w Polsce w XIX i pierwszej połowie XX wieku - Tadeusz Brzeziński 450
Nauczanie medycyny pod zaborami 451
Polacy na uniwersytetach świata 455
Towarzystwa i czasopiśmiennictwo naukowe w okresie zaborów " 456
Nauczanie medycyny w Polsce w okresie międzywojennym 458
Nauczanie medycyny i nauki lekarskie w latach II wojny światowej 458
Zmiana systemu nauczania po II wojnie światowej 461
Zakończenie 462
Zestawienie literatury uzupełniającej 465
Skorowidz rzeczowy 469
Skorowidz nazwisk 478