Dane szczegółowe książki

Wstęp (Lidia Grzesiuk)........................................................................................ 13
Część pierwsza
NURTY TEORETYCZNE I SZKOŁY PSYCHOTERAPII
Wprowadzenie. Klasyfikacja nurtów psychoterapii
(Lidia Grzesiuk, Urszula Jakubowska)............................................................25
Rozdział 1. PSYCHOANALIZA........................................................................31
1.1. Definicje psychoanalizy (Zbigniew Sokolik)................................................................31
1.2. Powstanie i rozwój psychoanalizy (Zbigniew Sokolik)................................................33
1.3. Podstawowe pojęcia psychoanalizy (Zbigniew Sokolik)..............................................35
1.4. Czynniki leczące w psychoanalizie (Zbigniew Sokolik)..............................................44
1.5. Technika i praktyka psychoanalizy (Zbigniew Sokolik)...............................................50
1.5.1. Wskazania do psychoanalizy...........................................................................50
1.5.2. Przebieg sesji psychoanalitycznej....................................................................53
1.5.3. Rola psychoanalityka........................................................................................55
1.5.4. Analizowanie snów i fantazji..............................................................................60
1.5.5. Psychoanaliza czynności pomyłkowych...........................................................64
1.6. Szkoły psychoanalityczne (Zbigniew Sokolik)............................................................68
1.6.1. Szkoła klasyczna Zygmunta Freuda.................................................................69
1.6.2. Szkoła francuska - Jacques'a Lacana..............................................................70
1.6.3. Szkoła angielska Melanie Klein........................................................................80
1.6.4. Szkoła amerykańska psychologii ego i teorii relacji z obiektem.......................92
1.6.5. Inne szkoły psychoanalizy.............................................................................112
1.7. Terapie pochodzące od psychoanalizy (Zbigniew Sokolik) .......................................115
1.8.Neopsychoanaliza (Zbigniew Sokolik).......................................................................117
1.9. Psychologia i psychoterapia integralna Junga (Zenon Waldemar Dudek,
Zbigniew Sokolik)......................................................................................................121
1.9.1. Struktura psychiki. Archetypy.........................................................................122

5

1.9.2. Rozwój osobowości. Ego, libido i funkcje świadomości..................................126
1.9.3. Fazy terapii.....................................................................................................129
1.9.4. Interpretacja symboli. Aktywna wyobraźnia i amplifikacja...............................130
Rozdział 2. TERAPIA BEHAWIORALNO-POZNAWCZA.........................133
2.1. Terapia behawioralna {Jadwiga Rakowska)................................................................133
2.1.1. Koncepcja powstawania zaburzeń psychicznych ...........................................134
2.1.2. Koncepcja terapii.............................................................................................136
2.1.3. Praktyka terapii...............................................................................................143
2.2. Behawioralna terapia poznawcza {Jadwiga Rakowska).............................................144
2.2.1. Koncepcja powstawania zaburzeń psychicznych ...........................................145
2.2.2. Koncepcja terapii.............................................................................................146
2.3. Sposób rozumienia i przyczyny zjawiska oporu {Jadwiga Rakowska)......................149
2.4. Terapia indywidualna zaburzeń u osób dorosłych {Jadwiga Rakowska)....................151
2.4.1. Zaburzenia lękowe...........................................................................................151
2.4.2. Depresja..........................................................................................................155
2.4.3. Zaburzenia odżywiania....................................................................................156
2.4.4. Uzależnienia....................................................................................................157
2.4.5. Schizofrenia....................................................................................................159
2.4.6. Parafilie...........................................................................................................161
2.4.7. Zaburzenia osobowości...................................................................................161
2.5. Terapia osób dorosłych nastawiona na rozwiązywanie problemów interpersonalnych {Jadwiga Rakowska).....................................................................164
2.5.1. Problemy małżeńskie......................................................................................164
2.5.2. Dysfunkcje seksualne.....................................................................................165
2.6. Terapia zaburzeń u dzieci i młodzieży {Jadwiga Rakowska).....................................166
2.6.1. Rola środowiska społecznego w diagnozie i terapii.........................................166
2.6.2. Rola poziomu rozwoju funkcji poznawczych...................................................168
2.6.3. Lęk..................................................................................................................169
2.6.4. Depresja..........................................................................................................170
2.6.5. Zachowania impulsywne i deficyty uwagi........................................................170
2.6.6. Zachowania agresywne i antyspołeczne.........................................................171
2.6.7. Otyłość............................................................................................................173
2.6.8. Autyzm............................................................................................................174
2.6.9. Stres...............................................................................................................174
2.6.10. Ilustracja interwencji behawioralnej i poznawczej..........................................174
Rozdział 3. TERAPIA HUMANISTYCZNO-EGZYSTENCJALNA.............177
3.1. Humanistyczna koncepcja zaburzeń psychicznych {Urszula Jakubowska).............177
3.2. Terapia Carla Rogersa skoncentrowana na osobie {Urszula Jakubowska)................178
3.2.1. Koncepcja „ja" i mechanizm powstawania zaburzeń psychicznych................178
3.2.2. Koncepcja leczenia.........................................................................................180
3.3. Psychoterapia Gestalt {Urszula Jakubowska)..........................................................181
3.3.1. Koncepcja postaci i mechanizm powstawania zaburzeń psychicznych..........181
3.3.2. Koncepcja leczenia.........................................................................................184
3.4. Terapia sensu (logoterapia) Victora Frankla {Urszula Jakubowska)..........................185
3.5. Terapia egzystencjalna Ronalda Lainga {Urszula Jakubowska)................................186

6

Rozdział 4. TERAPIA SYSTEMOWA....................................................... 189
4.1. Kształtowanie się i istota podejścia systemowego
(Lidia Grzesiuk, Urszula Jakubowska).....................................................................189
4.2. Podejście komunikacyjne: szkoła z Palo Alto i szkoła mediolańska
(Lidia Grzesiuk, Urszula Jakubowska).....................................................................191
4.3. Terapia strukturalna Salvadora Minuchina
(Lidia Grzesiuk, Urszula Jakubowska).....................................................................195
Rozdział 5. STUDIA PRZYPADKÓW............................................................199
5.1. Wprowadzenie (Urszula Jakubowska).....................................................................199
5.2. Psychoanaliza (Zbigniew Sokolik)............................................................................200
5.2.1. Problemy zgłaszane przez pacjenta...............................................................200
5.2.2. Dane biograficzne............................................................................................200
5.2.3. Psychoanaliza.................................................................................................201
5.3. Terapia behawioralno-poznawcza - według Vitkusa
(Urszula Jakubowska)..............................................................................................204
5.3.1. Problemy zgłaszane przez pacjenta...............................................................204
5.3.2. Dane biograficzne............................................................................................205
5.3.3. Interpretacja kliniczna, psychoterapia.............................................................206
5.3.4. Omówienie......................................................................................................209
5.4. Terapia humanistyczna-według Vitkusa (Urszula Jakubowska).............................210
5.4.1. Problemy zgłaszane przez pacjentkę.............................................................210
5.4.2. Dane biograficzne............................................................................................210
5.4.3. Interpretacja kliniczna, psychoterapia.............................................................211
5.4.4. Omówienie......................................................................................................212
5.5. Podejście systemowe - na podstawie terapii prowadzonej przez autorkę
(Urszula Jakubowska)..............................................................................................213
5.5.1. Problemy zgłaszane przez pacjentkę........:....................................................213
5.5.2. Dane biograficzne............................................................................................214
5.5.3. Interpretacja kliniczna, psychoterapia.............................................................214
5.5.4. Omówienie......................................................................................................218
Rozdział 6. INNE SZKOŁY PSYCHOTERAPEUTYCZNE.........................221
6.1. Analiza transakcyjna Erica Berne'a (Lidia Grzesiuk, Urszula Jakubowska).............221
6.1.1. Koncepcja powstawania zaburzeń..................................................................222
6.1.2. Koncepcja leczenia.........................................................................................224
6.2. Terapia Ericksonowska (Lidia Grzesiuk, Urszula Jakubowska)................................224
6.3. Neurolingwistyczne programowanie (Lidia Grzesiuk, Urszula Jakubowska).............226
6.3.1. Poznawczy model rzeczywistości..................................................................226
6.3.2. Koncepcja leczenia.........................................................................................228
6.4. Terapia krzyku pierwotnego Arthura Janova (Lidia Grzesiuk, Urszula Jakubowska).... 229
6.4.1. Koncepcja powstawania zaburzeń..................................................................229
6.4.2. Koncepcja leczenia.........................................................................................230
6.5. Bioenergetyka Alexandra Lowena (Lidia Grzesiuk, Urszula Jakubowska)................232
6.5.1. Założenia systemu terapeutycznego...............................................................232
6.5.2. Koncepcja leczenia.........................................................................................232
7

6.6. Psychoterapia transpersonalna (Piotr Olaf Żylicz).....................................................233
6.6.1. Kształtowanie się i istota psychologii transpersonalnej ..................................233
6.6.2. Koncepcje terapeutyczne................................................................................235
6.7. Psychoterapia Arnolda Mindella zorientowana na proces {Bogna Szymkiewicz)......236
6.7.1. Koncepcja „śniącego ciała".............................................................................236
6.7.2. Poziomy rzeczywistości.................................................................................237
6.7.3. Źródła i podstawowe założenia psychologii procesu.......................................238
6.7.4. Koncepcja i techniki pracy z procesem ..........................................................241
6.8. Podejście eklektyczne {Lidia Grzesiuk, Urszula Jakubowska).................................246
6.8.1. Psychoterapia Jamesa Palmera......................................................................247
6.9. Uwagi końcowe (Lidia Grzesiuk, Urszula Jakubowska)............................................248
Rozdział 7. PSYCHOTERAPIA Z PERSPEKTYWY
NEUROBIOLOGICZNEJ.........................................................................253
7.1. Biologiczny efekt uczuć i myśli (Sławomir Murawiec)................................................254
7.2. Zmiany funkcji mózgu, czy także jego struktury? (Sławomir Murawiec)....................256
7.3. Czy tylko mózg odczuwa emocje? (Sławomir Murawiec)...........................................259
7.4. Czy biologia człowieka jest „sztywna"? (Sławomir Murawiec)....................................262
7.5. Psychoterapia a neurobiologia (Sławomir Murawiec)..................................................265
7.5.1. Badania biologiczne w psychoterapii...............................................................266
Część druga
PRZYGOTOWANIE DO PSYCHOTERAPII I JEJ PRZEBIEG
Rozdział 8. PRZYGOTOWANIA DO ROZPOCZĘCIA PSYCHOTERAPII... 271
8.1. Kontakt (Ewa Trzebińska).........................................................................................272
8.1.1. Więź emocjonalna...........................................................................................272
8.1.2. Przekazywanie informacji................................................................................277
8.1.3. Społeczny aspekt kontaktu.............................................................................282
8.2. Wstępna diagnoza (Ewa Trzebińska)........................................................................285
8.2.1. Określenie źródła zaburzeń.............................................................................286
8.2.2. Określenie rodzaju zaburzeń...........................................................................287
8.2.3. Motywacja pacjenta do zgłoszenia się na psychoterapię................................296
8.3. Kontrakt psychoterapeutyczny (Ewa Trzebińska).....................................................299
8.3.1. Treść uzgodnień..............................................................................................299
8.3.2. Forma uzgodnień.............................................................................................304
8.3.3. Strony kontraktu..............................................................................................305
8.3.4. Znaczenie kontraktu........................................................................................307
Rozdział 9. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA PROCESU
PSYCHOTERAPII.......................................................................................309
9.1. Etapy procesu psychoterapii (Ewa Trzebińska)........................................................309
9.1.1. Przygotowanie pacjenta do procesu terapii.....................................................309
8

9.1.2. Etap interwencji terapeutycznej i wypadanie pacjenta z terapii.......................311
9.1.3. Końcowy etap terapii.......................................................................................313
9.2. Warunki przebiegu psychoterapii (Ewa Trzebińska)..................................................317
9.2.1. Czas................................................................................................................317
9.2.2. Osoba psychoterapeuty..................................................................................324
9.2.3. Etyka zawodowa.............................................................................................333
9.3. Błędy w psychoterapii (Ewa Trzebińska)...................................................................342
9.3.1. Rodzaje błędów...............................................................................................342
9.3.2. Przyczyny błędów...........................................................................................343
9.3.3. Wykrywanie i naprawianie błędów...................................................................345
Część trzecia PROCESY I ZJAWISKA W PSYCHOTERAPII
Wprowadzenie (Lidia Grzesiuk)....................................................................................351
Rozdział 10. DYNAMIKA RELACJI PACJENT -TERAPEUTA...............355
10.1. Podstawowe formy ustosunkowań pacjenta do psychoterapeuty (Lidia Grzesiuk).....355
10.1.1. Zjawisko przeniesienia..................................................................................356
10.1.2. Współpraca psychoterapeutyczna................................................................374
10 2. Podstawowe formy ustosunkowań psychoterapeuty do pacjenta (Lidia Grzesiuk).....377
10.2.1. Zjawisko przeciwprzeniesienia......................................................................377
10.2.2. Kontakt psychoterapeuty z pacjentem..........................................................384
Rozdział 11. ZJAWISKO OPORU PACJENTA PRZED ZMIANĄ..............395
11.1. Poglądy psychoanalityków (Lidia Grzesiuk)............................................................395
11.1.1. Zjawisko oporu u pacjentów nerwicowych i głębiej zaburzonych...................395
11.12. Zjawisko i proces przeciwoporu.....................................................................404
11.2. Opór według innych szkół psychoterapii (Lidia Grzesiuk).......................................405
11.2.1. Terapia Gestalt..............................................................................................405
11.2.2. Reich i Lowen................................................................................................407
11.2.3. Enright, Erickson, poglądy terapeutów rodzinnych........................................408
Rozdział 12. DOŚWIADCZENIE KATHARSIS, ODREAGOWANIE
I EKSPRESJA „JA".................................................................................411
12.1. Doświadczenie autentycznego „ja" w terapii Gestalt (Lidia Grzesiuk).....................415
12.2. Jedność psychiki i ciała według Reicha i Lowena (Lidia Grzesiuk).........................418
12.3. Ekspresja krzyku pierwotnego według Janova (Lidia Grzesiuk)...............................422
12.4. Odkrywanie „ja" według Rosenberga i poradnictwo reewaluacyjne Jackinsa
(Lidia Grzesiuk).........................................................................................................423
Rozdział 13. WGLĄD, SAMOPOZNANIE I SCHEMATY POZNAWCZE
W TERAPII..................................................................................................427
13.1. Proces uświadamiania i zjawisko wglądu (Lidia Grzesiuk)......................................427
13.1.1. Rodzaje wglądu.............................................................................................429
9

13.1.2. Przedmiot wglądu..........................................................................................431
13.1.3. Skutki wglądu................................................................................................434
13.2. Znaczenie i modyfikacja schematów poznawczych {Lidia Grzesiuk)......................435
13.2.1. Myśli automatyczne, błędy w myśleniu i schematy poznawcze
w ujęciu Becka.....................................................................................................436
13.2.2. Inne ujęcia procesów poznawczych w terapii................................................439
Rozdział 14. PROCESY WARUNKOWANIA I SPOŁECZNEGO
UCZENIA SIĘ W TERAPII..................................................................445
14.1. Terapia behawioralna {Lidia Grzesiuk).....................................................................445
14.1.1. Mechanizmy warunkowania klasycznego......................................................447
14.1.2. Mechanizmy warunkowania sprawczego.........................................................450
14.1.3. Zmiana przez modelowanie i naśladowanie...................................................451
14.2. Inne szkoły psychoterapeutyczne {Lidia Grzesiuk).................................................453
14.2.1. Korektywne doświadczenie emocjonalne......................................................453
14.2.2. Trening umiejętności społecznych................................................................456
14.2.3. Psychoterapia eklektyczna...........................................................................457
14.2.4. Psychoterapia jako okazja do uczenia się....................................................458
Część czwarta
PODSTAWOWE TECHNIKI I PROCEDURY PSYCHOTERAPII
Wprowadzenie {Lidia Grzesiuk).........................................................................463
Rozdział 15. TECHNIKI PSYCHOANALITYCZNE.....................................465
15.1. Konfrontacja {Lidia Grzesiuk, Zbigniew Sokolik).....................................................467
15.2. Klaryfikacja {Lidia Grzesiuk, Zbigniew Sokolik)......................................................468
15.3. Interpretacja {Lidia Grzesiuk, Zbigniew Sokolik).....................................................468
15.3.1. Treść interpretacji..........................................................................................470
15.3.2. Forma interpretacji ........................................................................................471
15.3.3. Czas interpretacji..........................................................................................473
15.3.4. Prawdziwe, efektywne i błędne interpretacje.................................................474
15.3.5. Analiza pacjentów głębiej zaburzonych.........................................................475
15.4. Przepracowanie {Lidia Grzesiuk, Zbigniew Sokolik)...............................................477
Rozdział 16. TECHNIKI BEHAWIORALNO-POZNAWCZE.......................479
16.1. Analiza behawioralna problemu i techniki terapii behawioralnej {Lidia Grzesiuk)......479
16.1.1. Techniki warunkowania klasycznego.............................................................480
16.1.2. Techniki warunkowania sprawczego..............................................................485
16.1.3. Techniki modelowania, trening asertywności i innych umiejętności społecznych.........................................................................................................487
16.2. Techniki terapii poznawczej {Lidia Grzesiuk)...........................................................490
10

Rozdział 17. TECHNIKI PODEJŚCIA HUMANISTYCZNOEGZYSTENCJALNEGO..........................................................................493
17.1. Techniki terapii skoncentrowanej na osobie {Lidia Grzesiuk)...................................494
17.2. Techniki terapii Gestalt {Lidia Grzesiuk)..................................................................499
Rozdział 18. TECHNIKI INNYCH SZKÓŁ PSYCHOTERAPII...................505
18.1. Techniki bioenergetyki Lowena {Lidia Grzesiuk)......................................................505
18.2. Techniki terapii Ericksonowskiej {Lidia Grzesiuk)....................................................508
18.3. Techniki NLP (neurolingwistycznego programowania) {Lidia Grzesiuk)...................509
18.4. Terapia redecyzji {Lidia Grzesiuk)...........................................................................513
Rozdział 19. INNE TECHNIKI PSYCHOTERAPII.......................................517
19.1. Psychodrama {Elżbieta Galińska)...........................................................................517
19.1.1. Psychodrama jako nowe zjawisko w psychoterapii.......................................517
19.1.2. Teorie Moreno leżące u podstaw psychodramy.............................................518
19.1.3. Psychodrama jako metoda terapeutyczna....................................................524
19.1.4. Inne zastosowania psychodramy..................................................................529
19.2. Muzykoterapia {Elżbieta Galińska).........................................................................531
19.2.1. Historia muzykoterapii...................................................................................531
19.2.2. Specyfika muzyki w terapii............................................................................533
19.2.3. Fizjologiczny mechanizm działania muzyki w terapii....................................534
19.2.4. Psychologiczny mechanizm działania muzyki w terapii................................535
19.2.5. Współczesna muzykoterapia........................................................................536
19.2.6. Kierunki teoretyczne muzykoterapii..............................................................537
19.2.7. Ocena efektywności muzykoterapii...............................................................541
19.3. Wizualizacja {Lidia Grzesiuk)..................................................................................542
19.3.1. Kreatywna wizualizacja.................................................................................543
19.3.2. Wizualizacja w zastosowaniu do pacjentów chorych somatycznie...............544
19.3.3. Techniki obrazowania wewnętrznego.............................................................547
19.4. Analiza marzeń sennych {Zenon Waldemar Dudek)...............................................548
19.4.1. Fizjologiczne i psychologiczne rozumienie marzeń sennych........................549
19.4.2. Psychologiczne koncepcje marzeń sennych................................................552
19.4.3. Psychologiczne funkcje marzeń sennych.....................................................558
19.4.4. Podmiotowa i przedmiotowa orientacja w interpretacji snów.........................562
19.4.5. Marzenia senne w procesie psychoterapii.....................................................564
Bibliografia................................................................................................................575
Indeks nazwisk.........................................................................................................633
Indeks rzeczowy.......................................................................................................645
Nota od Wydawcy......................................................................................................657
Nota o Autorach........................................................................................................659