Dane szczegółowe książki
Przyjemność czy konieczność: psychologia spostrzegania i podejmowania ryzyka / Zaleśkiewicz, Tomasz (1970-)
Autorzy
Tytuł
Przyjemność czy konieczność: psychologia spostrzegania i podejmowania ryzyka
Serie wydawnicze
Wydawnictwo
Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2005
ISBN
83-89574-65-9
Hasła przedmiotowe
Nr tomu
8
Spis treści
pokaż spis treści
Wprowadzenie 11
Część pierwsza. Podejmowanie ryzyka jako konieczność
Rozdział 1. Podejmowanie ryzyka jako zachowanie adaptacyjne 20
1.1. Dokonywanie ryzykownych wyborów przez zwierzęta. Analiza korzyści i kosztów 21
1.1.1. Decyzje pokarmowe szpaków 22
1.1.2. Decyzje pokarmowe pszczół 22
1.2. Stosunek zwierząt do ryzyka 23
1.2.1. Wybory trzmieli w warunkach ryzyka 24
1.2.2. Awersja szczurów do ryzyka 24
1.3. Teoria zdobywania pokarmu. Podejmowanie ryzyka w warunkach zagrożenia
dla przetrwania jednostki 26
1.4. Podejmowanie ryzyka jako konieczność. Eksperymentalne weryfikacje teorii
wrażliwości na ryzyko 28
1.4.1. Zmiany postaw wobec ryzyka u ptaków 28
1.4.2. Zmiany postaw wobec ryzyka u cierników 29
1.4.3. Wyniki metaanaliz badań dotyczących wrażliwości na ryzyko 30
1.5. Wrażliwość na ryzyko u ludzi 33
1.5.1. Awersja do niepewności i akceptowanie niepewności 33
1.6. Neurofizjologiczne mechanizmy wyborów dokonywanych w warunkach ryzyka 38
1.6.1. Hipoteza markerów somatycznych 38
Podsumowanie 41
Rozdział 2. Podejmowanie ryzyka jako ucieczka przed stratami. Teoria perspektywy 43
2.1. Właściwości wyborów wynikające z teorii perspektywy 44
2.1.1. Właściwość 1. Stosunek ludzi do ryzyka nie jest stały 45
2.1.2. Właściwość 2. Awersja ludzi do strat i podejmowanie ryzyka w sferze strat 47
2.2. Przykład 1. Problem choroby azjatyckiej 49
2.3. Przykład 2. Podejmowanie ryzyka finansowego 52
2.4. Przykład 3. Efekt utopionych kosztów 55
Podsumowanie 56
Część druga. Podejmowanie ryzyka jako przyjemność
Rozdział 3. Podejmowanie ryzyka jako przejaw poszukiwania wrażeń 58
3.1. Psychologiczny mechanizm poszukiwania wrażeń 58
3.2. Neurobiologiczny mechanizm poszukiwania wrażeń 60
3.3. Osobowościowe, behawioralne i poznawcze korelaty poszukiwania wrażeń 62
3.4. Poszukiwanie wrażeń a ocena i podejmowanie ryzyka 64
3.4.1. Potrzeba stymulacji a ocena ryzyka i skłonność do jego podejmowania 66
3.4.2. Zależność między oceną ryzyka, potrzebą stymulacji i ryzykownym zachowaniem 67
3.4.3. Poszukiwanie wrażeń a podejmowanie ryzyka dla przyjemności 67
Podsumowanie 70
Rozdział 4. Podejmowanie ryzyka przez młodzież 72
4.1. Spostrzeganie zagrożeń przez młodzież i przez osoby dorosłe 76
4.2. Potrzeba stymulacji a podejmowanie ryzyka przez młodzież 78
4.3. Afektywne motywy podejmowania ryzyka przez młodzież 83
4.3.1. Zależność motywów podejmowania ryzyka od rodzaju ryzyka
oraz od częstości zachowań ryzykownych 83
4.3.2. Rola pozytywnych i negatywnych emocji w podejmowaniu ryzyka przez młodzież 85
4.3.3. Afektywne oceny ryzyka w grupie młodzieży 86
Podsumowanie 89
Część trzecia. Podejmowanie ryzyka jako konieczność lub jako przyjemność. Koncepcja ryzyka instrumentalnego i ryzyka stymulującego
Rozdział 5. Analiza a emocje. Teoretyczne podstawy nowej koncepcji ryzyka 92
5.1. Racjonalny i emocjonalny system myślenia w podejmowaniu decyzji 92
5.2. Wielowymiarowe podejście do badania zachowań ryzykownych 96
5.2.1. Ryzyko antystrukturalne i ryzyko antyspołeczne 96
5.2.2. Analiza czynnikowa skal do diagnozy preferencji ryzyka 98
5.2.3. Funkcjonalne (instrumentalne) i emocjonalne motywy podejmowania ryzyka 100
5.2.4. Sytuacyjne i indywidualne determinanty podejmowania ryzyka 104
5.2.5. Dualne modele spostrzegania ryzyka i zachowań ryzykownych 106
Podsumowanie 107
Rozdział 6. Percepcja sytuacji ryzyka instrumentalnego i sytuacji ryzyka stymulującego 109
6.1. Problem percepcji ryzyka. Przegląd stanowisk empirycznych 111
6.1.1. Ilościowe wymiary percepcji ryzyka 112
6.1.2. Psychologiczny model percepcji ryzyka 113
6.1.3. Jakościowe wymiary percepcji ryzyka. Badania w paradygmacie psychometrycznym ... 116
6.2. Badanie I. Prawdopodobieństwo i poczucie lęku w ocenie sytuacji ryzyka instrumentalnego
i w ocenie sytuacji ryzyka stymulującego 119
6.2.1. Osoby badane 121
6.2.2. Metody badawcze 121
6.2.3. Porównania ważności kryteriów stosowanych do oceny ryzykownych działań 122
Podsumowanie 126
Rozdział 7. Afektywne spostrzeganie ryzyka instrumentalnego i ryzyka stymulującego 127
7.1. Rola emocji w spostrzeganiu ryzyka 127
7.2. Afektywne spostrzeganie ryzyka. Przegląd dotychczasowych badań 132
7.3. Badanie II. Afektywne oceny ryzyka instrumentalnego i ryzyka stymulującego 134
7.3.1. Osoby badane 136
7.3.2. Metody badawcze 136
7.3.3. Afektywne spostrzeganie działań zawierających ryzyko instrumentalne
i/lub ryzyko stymulujące 137
Podsumowanie : 141
Rozdział 8. Indywidualne style spostrzegania ryzyka. Konstrukcja metody pomiarowej 142
8.1. Przegląd metod do pomiaru spostrzegania ryzyka i podejmowania ryzyka 143
8.2. Teoretyczne podstawy metody pomiarowej. Definicje stosowanych pojęć 148
8.3. Przykłady dwóch stylów spostrzegania ryzyka 149
8.4. Założenia dotyczące konstrukcji metody SIRI 153
8.5. Badanie III. Eksploracyjna analiza czynnikowa pozycji kwestionariusza SIRI 154
8.5.1. Uczestnicy badania 154
8.5.2. Zawartość kwestionariusza 154
8.5.3. Wyniki eksploracyjnej analizy czynnikowej 154
8.6. Badanie IV. Konfirmacyjna analiza czynnikowa pozycji kwestionariusza SIRI 157
8.6.1. Uczestnicy badania 157
8.6.2. Wskaźniki dobroci dopasowania modelu 157
8.6.3. Ocena modelu strukturalnego w konfirmacyjnej analizie czynnikowej 159
8.7. Badanie V. Style spostrzegania ryzyka a emocjonalny stosunek do działań ryzykownych 160
8.7.1. Style spostrzegania ryzyka w relacji do afektywnego spostrzegania ryzyka 161
Podsumowanie 164
Rozdział 9 Style spostrzegania ryzyka w relacji do cech osobowości 165
9.1. Związek między spostrzeganiem ryzyka a osobowością. Przegląd stanowisk teoretycznych ... 165
9.2. Oczekiwania na temat zależności między spostrzeganiem ryzyka a osobowością 173
9.3. Badanie VI. Analiza relacji między stylami spostrzegania ryzyka a cechami osobowości 178
9.3.1. Uczestnicy badania 178
9.3.2. Metody badawcze 178
9.3.3. Wartości średnie i spójności wewnętrzne skal 180
9.3.4. Korelacje między stylami preferencji ryzyka a cechami osobowości 181
9.3.5. Korelacje między spostrzeganiem ryzyka a cechami osobowości zależne od płci 184
9.3.6. Przewidywanie stylów spostrzegania ryzyka na podstawie cech osobowości 185
Podsumowanie 187
Rozdział 10. Spostrzeganie ryzyka a skłonność do podejmowania ryzyka w różnych dziedzinach 189
10.1. Skłonność do podejmowania ryzyka w różnych dziedzinach. Przegląd
dotychczasowych badań 189
10.2. Podstawy badań własnych na temat związku między spostrzeganiem ryzyka
a skłonnością do podejmowania ryzyka w różnych dziedzinach 191
10.3. Badanie VII. Przewidywanie skłonności do ryzykowania w różnych dziedzinach
na podstawie preferowania stylu S lub preferowania stylu I w spostrzeganiu ryzyka 193
10.3.1. Uczestnicy badania 193
10.3.2. Metody diagnostyczne 193
10.3.3. Rezultaty analiz regresji 194
10.4. Badanie VIII. Style spostrzegania ryzyka a gotowość do angażowania się w sytuacje zawierające ryzyko instrumentalne lub ryzyko stymulujące 197
10.4.1. Uczestnicy badania 198
10.4.2. Metody badawcze 198
10.4.3. Skłonność do podejmowania ryzyka w zależności od rodzaju sytuacji 200
10.4.4. Skłonność do podejmowania ryzyka w sytuacjach instrumentalnych
i w sytuacjach stymulujących a style spostrzegania ryzyka 201
Podsumowanie 203
Bibliografia 205
Abstract 213
Indeks nazwisk 216
Indeks rzeczowy 219
Część pierwsza. Podejmowanie ryzyka jako konieczność
Rozdział 1. Podejmowanie ryzyka jako zachowanie adaptacyjne 20
1.1. Dokonywanie ryzykownych wyborów przez zwierzęta. Analiza korzyści i kosztów 21
1.1.1. Decyzje pokarmowe szpaków 22
1.1.2. Decyzje pokarmowe pszczół 22
1.2. Stosunek zwierząt do ryzyka 23
1.2.1. Wybory trzmieli w warunkach ryzyka 24
1.2.2. Awersja szczurów do ryzyka 24
1.3. Teoria zdobywania pokarmu. Podejmowanie ryzyka w warunkach zagrożenia
dla przetrwania jednostki 26
1.4. Podejmowanie ryzyka jako konieczność. Eksperymentalne weryfikacje teorii
wrażliwości na ryzyko 28
1.4.1. Zmiany postaw wobec ryzyka u ptaków 28
1.4.2. Zmiany postaw wobec ryzyka u cierników 29
1.4.3. Wyniki metaanaliz badań dotyczących wrażliwości na ryzyko 30
1.5. Wrażliwość na ryzyko u ludzi 33
1.5.1. Awersja do niepewności i akceptowanie niepewności 33
1.6. Neurofizjologiczne mechanizmy wyborów dokonywanych w warunkach ryzyka 38
1.6.1. Hipoteza markerów somatycznych 38
Podsumowanie 41
Rozdział 2. Podejmowanie ryzyka jako ucieczka przed stratami. Teoria perspektywy 43
2.1. Właściwości wyborów wynikające z teorii perspektywy 44
2.1.1. Właściwość 1. Stosunek ludzi do ryzyka nie jest stały 45
2.1.2. Właściwość 2. Awersja ludzi do strat i podejmowanie ryzyka w sferze strat 47
2.2. Przykład 1. Problem choroby azjatyckiej 49
2.3. Przykład 2. Podejmowanie ryzyka finansowego 52
2.4. Przykład 3. Efekt utopionych kosztów 55
Podsumowanie 56
Część druga. Podejmowanie ryzyka jako przyjemność
Rozdział 3. Podejmowanie ryzyka jako przejaw poszukiwania wrażeń 58
3.1. Psychologiczny mechanizm poszukiwania wrażeń 58
3.2. Neurobiologiczny mechanizm poszukiwania wrażeń 60
3.3. Osobowościowe, behawioralne i poznawcze korelaty poszukiwania wrażeń 62
3.4. Poszukiwanie wrażeń a ocena i podejmowanie ryzyka 64
3.4.1. Potrzeba stymulacji a ocena ryzyka i skłonność do jego podejmowania 66
3.4.2. Zależność między oceną ryzyka, potrzebą stymulacji i ryzykownym zachowaniem 67
3.4.3. Poszukiwanie wrażeń a podejmowanie ryzyka dla przyjemności 67
Podsumowanie 70
Rozdział 4. Podejmowanie ryzyka przez młodzież 72
4.1. Spostrzeganie zagrożeń przez młodzież i przez osoby dorosłe 76
4.2. Potrzeba stymulacji a podejmowanie ryzyka przez młodzież 78
4.3. Afektywne motywy podejmowania ryzyka przez młodzież 83
4.3.1. Zależność motywów podejmowania ryzyka od rodzaju ryzyka
oraz od częstości zachowań ryzykownych 83
4.3.2. Rola pozytywnych i negatywnych emocji w podejmowaniu ryzyka przez młodzież 85
4.3.3. Afektywne oceny ryzyka w grupie młodzieży 86
Podsumowanie 89
Część trzecia. Podejmowanie ryzyka jako konieczność lub jako przyjemność. Koncepcja ryzyka instrumentalnego i ryzyka stymulującego
Rozdział 5. Analiza a emocje. Teoretyczne podstawy nowej koncepcji ryzyka 92
5.1. Racjonalny i emocjonalny system myślenia w podejmowaniu decyzji 92
5.2. Wielowymiarowe podejście do badania zachowań ryzykownych 96
5.2.1. Ryzyko antystrukturalne i ryzyko antyspołeczne 96
5.2.2. Analiza czynnikowa skal do diagnozy preferencji ryzyka 98
5.2.3. Funkcjonalne (instrumentalne) i emocjonalne motywy podejmowania ryzyka 100
5.2.4. Sytuacyjne i indywidualne determinanty podejmowania ryzyka 104
5.2.5. Dualne modele spostrzegania ryzyka i zachowań ryzykownych 106
Podsumowanie 107
Rozdział 6. Percepcja sytuacji ryzyka instrumentalnego i sytuacji ryzyka stymulującego 109
6.1. Problem percepcji ryzyka. Przegląd stanowisk empirycznych 111
6.1.1. Ilościowe wymiary percepcji ryzyka 112
6.1.2. Psychologiczny model percepcji ryzyka 113
6.1.3. Jakościowe wymiary percepcji ryzyka. Badania w paradygmacie psychometrycznym ... 116
6.2. Badanie I. Prawdopodobieństwo i poczucie lęku w ocenie sytuacji ryzyka instrumentalnego
i w ocenie sytuacji ryzyka stymulującego 119
6.2.1. Osoby badane 121
6.2.2. Metody badawcze 121
6.2.3. Porównania ważności kryteriów stosowanych do oceny ryzykownych działań 122
Podsumowanie 126
Rozdział 7. Afektywne spostrzeganie ryzyka instrumentalnego i ryzyka stymulującego 127
7.1. Rola emocji w spostrzeganiu ryzyka 127
7.2. Afektywne spostrzeganie ryzyka. Przegląd dotychczasowych badań 132
7.3. Badanie II. Afektywne oceny ryzyka instrumentalnego i ryzyka stymulującego 134
7.3.1. Osoby badane 136
7.3.2. Metody badawcze 136
7.3.3. Afektywne spostrzeganie działań zawierających ryzyko instrumentalne
i/lub ryzyko stymulujące 137
Podsumowanie : 141
Rozdział 8. Indywidualne style spostrzegania ryzyka. Konstrukcja metody pomiarowej 142
8.1. Przegląd metod do pomiaru spostrzegania ryzyka i podejmowania ryzyka 143
8.2. Teoretyczne podstawy metody pomiarowej. Definicje stosowanych pojęć 148
8.3. Przykłady dwóch stylów spostrzegania ryzyka 149
8.4. Założenia dotyczące konstrukcji metody SIRI 153
8.5. Badanie III. Eksploracyjna analiza czynnikowa pozycji kwestionariusza SIRI 154
8.5.1. Uczestnicy badania 154
8.5.2. Zawartość kwestionariusza 154
8.5.3. Wyniki eksploracyjnej analizy czynnikowej 154
8.6. Badanie IV. Konfirmacyjna analiza czynnikowa pozycji kwestionariusza SIRI 157
8.6.1. Uczestnicy badania 157
8.6.2. Wskaźniki dobroci dopasowania modelu 157
8.6.3. Ocena modelu strukturalnego w konfirmacyjnej analizie czynnikowej 159
8.7. Badanie V. Style spostrzegania ryzyka a emocjonalny stosunek do działań ryzykownych 160
8.7.1. Style spostrzegania ryzyka w relacji do afektywnego spostrzegania ryzyka 161
Podsumowanie 164
Rozdział 9 Style spostrzegania ryzyka w relacji do cech osobowości 165
9.1. Związek między spostrzeganiem ryzyka a osobowością. Przegląd stanowisk teoretycznych ... 165
9.2. Oczekiwania na temat zależności między spostrzeganiem ryzyka a osobowością 173
9.3. Badanie VI. Analiza relacji między stylami spostrzegania ryzyka a cechami osobowości 178
9.3.1. Uczestnicy badania 178
9.3.2. Metody badawcze 178
9.3.3. Wartości średnie i spójności wewnętrzne skal 180
9.3.4. Korelacje między stylami preferencji ryzyka a cechami osobowości 181
9.3.5. Korelacje między spostrzeganiem ryzyka a cechami osobowości zależne od płci 184
9.3.6. Przewidywanie stylów spostrzegania ryzyka na podstawie cech osobowości 185
Podsumowanie 187
Rozdział 10. Spostrzeganie ryzyka a skłonność do podejmowania ryzyka w różnych dziedzinach 189
10.1. Skłonność do podejmowania ryzyka w różnych dziedzinach. Przegląd
dotychczasowych badań 189
10.2. Podstawy badań własnych na temat związku między spostrzeganiem ryzyka
a skłonnością do podejmowania ryzyka w różnych dziedzinach 191
10.3. Badanie VII. Przewidywanie skłonności do ryzykowania w różnych dziedzinach
na podstawie preferowania stylu S lub preferowania stylu I w spostrzeganiu ryzyka 193
10.3.1. Uczestnicy badania 193
10.3.2. Metody diagnostyczne 193
10.3.3. Rezultaty analiz regresji 194
10.4. Badanie VIII. Style spostrzegania ryzyka a gotowość do angażowania się w sytuacje zawierające ryzyko instrumentalne lub ryzyko stymulujące 197
10.4.1. Uczestnicy badania 198
10.4.2. Metody badawcze 198
10.4.3. Skłonność do podejmowania ryzyka w zależności od rodzaju sytuacji 200
10.4.4. Skłonność do podejmowania ryzyka w sytuacjach instrumentalnych
i w sytuacjach stymulujących a style spostrzegania ryzyka 201
Podsumowanie 203
Bibliografia 205
Abstract 213
Indeks nazwisk 216
Indeks rzeczowy 219