Dane szczegółowe książki
Zabobonem nazwano...: o wierzeniach, wartościach i dawnych przekonaniach mieszkańców pogranicza polsko-białoruskiego w ich związkach z przeszłością / Józefów-Czerwińska, Bożena
Autorzy
Tytuł
Zabobonem nazwano...: o wierzeniach, wartościach i dawnych przekonaniach mieszkańców pogranicza polsko-białoruskiego w ich związkach z przeszłością
Wydawnictwo
Warszawa: Wydawnictwo Trzecia Strona, 2017
Numer wydania
Wyd. drugie.
ISBN
9788394248819
Hasła przedmiotowe
Informacje dodatkowe
Stron: 323.
Spis treści
pokaż spis treści
Spis treści
Podziękowania 9
Wprowadzenie: Dlaczego o „zabobonach”? 11
Kontekst historyczny 15
1. Założenia, konstrukcja pracy, stan oraz metodologia badań 25
1.1. Podstawowe założenia i cele badawcze 25
1.2. Konstrukcja pracy 32
1.3. Przegląd terminologii i koncepcji badawczych 33
1.4. Rozumienie sakralnej komunikacji, magii oraz tabu 40
1.5. Od ‘ludowej religijności’ do pogłębionych badań kultury religijnej w perspektywie wernakularnej 43
1.6. Znaczenie badań kognitywnych w poznawaniu znaczeń i religijności 49
1.7. Wprowadzenie do badań kultury religijnej i tradycyjnej kosmowizji mieszkańców Nadbuża 55
2. Badania terenowe i metodologia badań 61
2.1. Powsinoga 61
2.2. Identyfikacja kodów kulturowych 65
2.3. Etapy badań i poziomy analiz 69
2.4. Badania krajobrazu sakralnego i problem ciągłości wiedzy kulturowej 72
3. Charakterystyka pogranicza nadbużańskiego 77
3.1. Nadbuże jako subregion kulturowy 77
3.2. Zarys charakterystyki geograficznej i problematyka nazewnictwa Nadbuża 78
3.3. Kazutpo naszemu, czyli mówić „po naszemu”, w tutejszej mowie 80
3.4. Dopóki we wsiach będzie śpiew 86
3.5. Rytm życia dawnych oraz współczesnych mieszkańców wsi 90
4. Nadbużański ład aksjonormatywny w ujęciu etnohistorycznym 95
4.1. Wartości i zasady kardynalne: Bóg i rodzina 95
4.2. Szczęście i nieszczęście, które może przyjść i odejść 101
4.3. Łukawy ma największy grzech... 105
4.4. Siła błogosławieństw i obawa o „złe myśli” 108
4.5. Słowo dane jest święte - skutki krzywoprzysięstwa 110
4.6. Grzech czarownictwa 114
4.7. Boska sprawiedliwość - teleologiczne myślenie o wydarzeniach życiowych 116
4.8. Świętokradztwo - to, co należy do sacrum, jest objęte tabu 120
5. Percepcja i sfery sacrum 123
5.1. Ucieleśniona - żywa ziemia 123
5.2. Bóg jest światłością, Chrystus - słońcem, słońce - okiem Boga, gwiazdy jak ludzie... 126
5.3. Świętość ognia 129
5.4. Sfery akwatyczne i percepcja wody 134
5.5. Żywioły w tradycyjnej percepcji przyrody 140
5.6. Miejsca objawień i cudów 144
5.7. „Czarne miejsca” i antidotum na ich wpływ 146
5.8. Czyste pole - „cuże pole”, „cudze strony” 150
6. Znaczenie sakralnej transformacji i religijnej kreacji rzeczywistości 155
6.1. To, co „na opak”, czyli o zasadach odwróconego porządku. 155
6.2. Postrzeganie granic i ich zabezpieczanie 159
6.3. Domostwo stworzone według boskiego wzorca 168
6.4. Wyrób chleba wedle sakralnego wzorca 173
6.5. Stwarzanie korowaja i związek ciasta z kosmogonią 175
6.6. Sakralne rozpoczęcie i zakończenie prac agrarnych 181
6.7. Konopie, len i ich obrzędowa transformacja 186
6.8. Rozwiązywanie i wiązanie w obrzędach 192
7. Człowiek w aspektach wierzeniowych 197
7.1. Kobieta brzemienna i dziecko „jak płótno” 197
7.2. Koncepcje dusz mieszkających w człowieku i kolejne warstwy mitologiczne 203
7.3. Rytuały i przeświadczenia związane z narodzinami dziecka 209
7.4. Ludzka dola, cząstki losu i dary 219
7.5. Nadprzyrodzony „dar” czyli o specjalistach od sacrum 223
8. Specjaliści od sacrum', dawne i współczesne terapie 225
8.1. Babki - przykład procesu stygmatyzacji 225
8.2. Babki i ich terapie 227
8.3. O znachorze, co ludzi leczył... 235
9. Zmarli przodkowie i ich powroty do ludzkiego świata 239
9.1. Nadejście śmierci 241
9.2. Rytuały, przeświadczenia i tabu związane z obrzędowością pogrzebową 242
9.3. Sen - czas możliwej komunikacji ze zmarłymi 250
9.4. Gdzie żyją i żyły dusze zmarłych? 253
9.5. Ślady wierzeń w metempsychozę 261
10. Próba rekonstrukcji ram dawnej kosmowizji świata 275
10.1. Księżyc „stary” i „nowy” oraz wędrówka słońca 275
10.2. Słońce „letnie” i „zimowe” 283
10.3. Sakralność liczby trzy w cyklu roku solarnego 285
Zakończenie 291
Summary 295
Bibliografia 297
Druki zwarte 297
Publikacje w pracach zbiorowych (artykuły i rozdziały) 305
Publikacje udostępnione w Internecie (p.i.) 314
Źródła encyklopedyczne i słownikowe 315
Źródła autobiograficzne nieopublikowane (p.n.) 315
Źródła autobiograficzne i biograficzne 315
Źródła historyczne 315
Źródła literackie i opracowania podań 316
Relacje i artykuły popularyzujące 316
Filmy dokumentalne: 317
Dane statystyczne 317
Skróty archiwów 318
Spis map, fotografii i rycin 319
Indeks rzeczowy 320
Podziękowania 9
Wprowadzenie: Dlaczego o „zabobonach”? 11
Kontekst historyczny 15
1. Założenia, konstrukcja pracy, stan oraz metodologia badań 25
1.1. Podstawowe założenia i cele badawcze 25
1.2. Konstrukcja pracy 32
1.3. Przegląd terminologii i koncepcji badawczych 33
1.4. Rozumienie sakralnej komunikacji, magii oraz tabu 40
1.5. Od ‘ludowej religijności’ do pogłębionych badań kultury religijnej w perspektywie wernakularnej 43
1.6. Znaczenie badań kognitywnych w poznawaniu znaczeń i religijności 49
1.7. Wprowadzenie do badań kultury religijnej i tradycyjnej kosmowizji mieszkańców Nadbuża 55
2. Badania terenowe i metodologia badań 61
2.1. Powsinoga 61
2.2. Identyfikacja kodów kulturowych 65
2.3. Etapy badań i poziomy analiz 69
2.4. Badania krajobrazu sakralnego i problem ciągłości wiedzy kulturowej 72
3. Charakterystyka pogranicza nadbużańskiego 77
3.1. Nadbuże jako subregion kulturowy 77
3.2. Zarys charakterystyki geograficznej i problematyka nazewnictwa Nadbuża 78
3.3. Kazutpo naszemu, czyli mówić „po naszemu”, w tutejszej mowie 80
3.4. Dopóki we wsiach będzie śpiew 86
3.5. Rytm życia dawnych oraz współczesnych mieszkańców wsi 90
4. Nadbużański ład aksjonormatywny w ujęciu etnohistorycznym 95
4.1. Wartości i zasady kardynalne: Bóg i rodzina 95
4.2. Szczęście i nieszczęście, które może przyjść i odejść 101
4.3. Łukawy ma największy grzech... 105
4.4. Siła błogosławieństw i obawa o „złe myśli” 108
4.5. Słowo dane jest święte - skutki krzywoprzysięstwa 110
4.6. Grzech czarownictwa 114
4.7. Boska sprawiedliwość - teleologiczne myślenie o wydarzeniach życiowych 116
4.8. Świętokradztwo - to, co należy do sacrum, jest objęte tabu 120
5. Percepcja i sfery sacrum 123
5.1. Ucieleśniona - żywa ziemia 123
5.2. Bóg jest światłością, Chrystus - słońcem, słońce - okiem Boga, gwiazdy jak ludzie... 126
5.3. Świętość ognia 129
5.4. Sfery akwatyczne i percepcja wody 134
5.5. Żywioły w tradycyjnej percepcji przyrody 140
5.6. Miejsca objawień i cudów 144
5.7. „Czarne miejsca” i antidotum na ich wpływ 146
5.8. Czyste pole - „cuże pole”, „cudze strony” 150
6. Znaczenie sakralnej transformacji i religijnej kreacji rzeczywistości 155
6.1. To, co „na opak”, czyli o zasadach odwróconego porządku. 155
6.2. Postrzeganie granic i ich zabezpieczanie 159
6.3. Domostwo stworzone według boskiego wzorca 168
6.4. Wyrób chleba wedle sakralnego wzorca 173
6.5. Stwarzanie korowaja i związek ciasta z kosmogonią 175
6.6. Sakralne rozpoczęcie i zakończenie prac agrarnych 181
6.7. Konopie, len i ich obrzędowa transformacja 186
6.8. Rozwiązywanie i wiązanie w obrzędach 192
7. Człowiek w aspektach wierzeniowych 197
7.1. Kobieta brzemienna i dziecko „jak płótno” 197
7.2. Koncepcje dusz mieszkających w człowieku i kolejne warstwy mitologiczne 203
7.3. Rytuały i przeświadczenia związane z narodzinami dziecka 209
7.4. Ludzka dola, cząstki losu i dary 219
7.5. Nadprzyrodzony „dar” czyli o specjalistach od sacrum 223
8. Specjaliści od sacrum', dawne i współczesne terapie 225
8.1. Babki - przykład procesu stygmatyzacji 225
8.2. Babki i ich terapie 227
8.3. O znachorze, co ludzi leczył... 235
9. Zmarli przodkowie i ich powroty do ludzkiego świata 239
9.1. Nadejście śmierci 241
9.2. Rytuały, przeświadczenia i tabu związane z obrzędowością pogrzebową 242
9.3. Sen - czas możliwej komunikacji ze zmarłymi 250
9.4. Gdzie żyją i żyły dusze zmarłych? 253
9.5. Ślady wierzeń w metempsychozę 261
10. Próba rekonstrukcji ram dawnej kosmowizji świata 275
10.1. Księżyc „stary” i „nowy” oraz wędrówka słońca 275
10.2. Słońce „letnie” i „zimowe” 283
10.3. Sakralność liczby trzy w cyklu roku solarnego 285
Zakończenie 291
Summary 295
Bibliografia 297
Druki zwarte 297
Publikacje w pracach zbiorowych (artykuły i rozdziały) 305
Publikacje udostępnione w Internecie (p.i.) 314
Źródła encyklopedyczne i słownikowe 315
Źródła autobiograficzne nieopublikowane (p.n.) 315
Źródła autobiograficzne i biograficzne 315
Źródła historyczne 315
Źródła literackie i opracowania podań 316
Relacje i artykuły popularyzujące 316
Filmy dokumentalne: 317
Dane statystyczne 317
Skróty archiwów 318
Spis map, fotografii i rycin 319
Indeks rzeczowy 320