Dane szczegółowe książki
Nadwaga i otyłość: interwencje psychologiczne / Łuszczyńska, Aleksandra
Autorzy
Tytuł
Nadwaga i otyłość: interwencje psychologiczne
Serie wydawnicze
Wydawnictwo
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN SA, 2007
Numer wydania
1
ISBN
978-83-01-15321-2
Hasła przedmiotowe
Informacje dodatkowe
.
Spis treści
pokaż spis treści
Spis treści
Od autorki 11
Część I. Nadwaga i otyłość jako problem biopsychospołeczny. Zachowania prowadzące do zmiany wagi 13
Rozdział 1. Otyłość i nadwaga: konsekwencje, uwarunkowania, czynniki ryzyka 15
1.1. Otyłość i nadwaga: definicja, pomiar i występowanie 15
1.2. Konsekwencje zdrowotne nadwagi i otyłości 19
1.3. Otyłość a zdrowie psychiczne: zaburzenia nastroju 25
1.4. Nadwaga i otyłość a zaburzenia jedzenia 28
1.5. Otyłość i nadwaga a inne zaburzenia psychiczne 32
1.6. Konsekwencje społeczne nadwagi i otyłości 33
1.7. Socjodemograficzne korelaty (i czynniki ryzyka dla) otyłości i nadwagi 35
1.8. Praca zawodowa a otyłość i nadwaga 37
1.9. Czynniki ryzyka dla otyłości i nadwagi dotyczące okresu ciąży, dzieciństwa i adolescencji 38
Rozdział 2. Aktywność fizyczna i dieta a funkcjonowanie biopsychiczne, otyłość i nadwaga 42
2.1. Skład posiłków i wpływ różnego typu diet na funkcjonowanie psychiczne i somatyczne 44
2.2. Częstotliwość jedzenia posiłków i poszczenie a otyłość i nadwaga 50
2.3. Wzory odżywiania się a rozwój otyłości i zaburzeń jedzenia 51
2.4. Definicje aktywności fizycznej i zalecenia dotyczące jej stosowania 52
2.5. Aktywność fizyczna, pobieranie i wydatkowanie energii a rozwój nadwagi i otyłości 53
2.6. Wpływ aktywności fizycznej na funkcjonowanie somatyczne, psychologiczne i społeczne 55
Część II. Teorie psychologiczne wyjaśniające zmianę zachowania oraz problemy związane z planowaniem i ewaluacją interwencji 61
Rozdział 3. Psychologiczne modele teoretyczne wykorzystywane w przygotowaniu interwencji mających na celu zmianę diety, aktywności fizycznej i wagi ciała 63
3.1. Model społeczno-poznawczy 64
3.1.1. Własna skuteczność 65
3.1.2. Oczekiwania dotyczące zysków i strat wynikających z działania 71
3.1.3. Cele, czynniki ułatwiające oraz utrudniające działanie 72
3.1.4. Operacjonalizacja teorii społeczno-poznawczej 73
3.2. Model transteoretyczny 74
3.3. Implementacja intencji i planowanie a zmiana zachowania 80
3.3.1. Planowanie: automatyczna czy świadoma regulacja zachowań 83
3.4. Teorie wyjaśniające zmianę diety i aktywności fizycznej: podsumowanie 85
Rozdział 4. Ewaluacja efektów interwencji: typowe problemy i ich rozwiązania 86
4.1. Zasady dotyczące planowania interwencji: jawność procedur i rezultatów 87
4.2. Zasady dotyczące planowania interwencji: ile osób zbadać i jak je przyporządkować do grup 89
4.3. Jakie wskaźniki efektywności wybrać 90
4.4. Techniki wykorzystywane w interwencjach 92
Część III. Interwencje 95
Rozdział 5. Zapobieganie otyłości i redukcja nadmiernej wagi ciała wśród dzieci i adolescentów 97
5.1. Prewencja nadwagi i redukcja otyłości przez zwiększanie poziomu aktywności fizycznej dzieci: działania oparte na teorii społeczno-poznawczej, modelu transteoretycznym i implementacji intencji 99
5.2. Badania własne: wpływ interwencji mającej na celu implementację intencji na aktywność fizyczną adolescentów 105
5.2.1. Wpływ implementacji intencji na aktywność fizyczną wśród adolescentów: metoda badań 106
5.2.2. Wpływ implementacji intencji na aktywność fizyczną wśród adolescentów: wyniki i dyskusja 108
5.3. Prewencja nadwagi i redukcja otyłości wśród dzieci i adolescentów przez zmianę diety: przykłady interwencji opartych na teorii społeczno-poznawczej, modelu transteoretycznym i implementacji intencji 111
5.4. Badania własne: prewencja nadwagi wśród adolescentów przez zmianę diety: indukcja nastroju pozytywnego i jej wpływ na liczbę zjadanych ciastek z czekoladą 117
5.4.1. Wpływ nastroju na spożywanie ciastek z czekoladą: metoda badań 118
5.4.2. Wpływ nastroju na spożywanie ciastek z czekoladą przez adolescentów: wyniki badań 119
5.5. Prewencja i leczenie otyłości i nadwagi wśród dzieci i adolescentów a zaburzenia jedzenia 122
5.6. Moderatory efektywności programów interwencyjnych dla dzieci i adolescentów 125
Rozdział 6. Leczenie otyłości i nadwagi wśród zdrowych osób dorosłych 128
6.1. Leczenie nadwagi i otyłości: programy komercyjne, ich efektywność i ograniczenia 129
6.2. Leczenie otyłości i nadwagi zdrowych osób dorosłych: interwencje wieloczynnikowe oparte na teoriach psychologicznych 133
6.2.1. Interwencje wieloczynnikowe służące leczeniu otyłości, wykorzystujące techniki poznawczo-behawioralne 133
6.2.2. Wieloczynnikowe interwencje służące leczeniu osób z otyłością, wykorzystujące teorię społeczno-poznawczą, model trans teoretyczny i implementację intencji 138
6.2.3. Badania własne: wpływ interwencji mającej na celu implementację intencji na zmianę wagi ciała wśród osób z nadwagą lub otyłością 146
6.2.3.1. Wpływ implementacji intencji na zmianę wagi ciała wśród osób z nadwagą lub otyłością: metoda badań 148
6.2.3.2. Wpływ implementacji intencji na zmianę wagi ciała wśród osób z nadwagą lub otyłością: wyniki i dyskusja 150
6.2.4. Determinanty efektywności interwencji mających na celu leczenie otyłości, opartych na teoriach społeczno-poznawczych i poznawczo-behawioralnych 155
Rozdział 7. Prewencja otyłości wśród zdrowych osób dorosłych: interwencje oparte na teoriach psychologicznych, mające na celu zmianę diety 159
7.1. Prewencja otyłości i nadwagi a dieta - interwencje społeczno-poznawcze 160
7.2. Prewencja otyłości i nadwagi za pomocą zmiany diety - interwencje oparte na modelu transteoretycznym 169
7.3. Prewencja otyłości za pomocą zmiany diety - interwencje oparte na modelu implementacji intencji 177
7.4. Badania własne: dieta zdrowych dorosłych a interwencja budująca własną skuteczność versus interwencja wzmacniająca implementację intencji i własną skuteczność 180
7.4.1. Dieta zdrowych dorosłych a interwencja budująca własną skuteczność versus interwencja wzmacniająca implementację intencji i własną skuteczność: metoda badań 181
7.4.2. Dieta zdrowych dorosłych a interwencja budująca własną skuteczność versus interwencja wzmacniająca implementację intencji i własną skuteczność: rezultaty i dyskusja 183
7.5. Badania własne: powtarzanie implementacji intencji a spożywanie soli i słonych przekąsek, zmiany w planowaniu i własnej skuteczności 188
7.5.1. Powtarzanie implementacji intencji a spożywanie soli i słonych przekąsek, zmiany w planowaniu i własnej skuteczności: metoda badań 189
7.5.2. Powtarzanie implementacji intencji a spożywanie soli i słonych przekąsek, zmiany w planowaniu i własnej skuteczności: wyniki i dyskusja badań 191
7.6. Czynniki wpływające na efektywność interwencji mających na celu prewencję nadwagi i otyłości przez stosowanie zalecanej diety przez zdrowych dorosłych 195
Rozdział 8. Prewencja otyłości wśród zdrowych osób dorosłych: interwencje oparte na teoriach psychologicznych, mające na celu zwiększenie aktywności fizycznej 197
8.1. Interwencje oparte na teorii społeczno-poznawczej, mające na celu zwiększenie aktywności fizycznej 198
8.2. Interwencje oparte na modelu transteoretycznym i implementacji intencji, mające na celu zwiększenie aktywności fizycznej wśród zdrowych dorosłych 204
8.3. Badania własne: czy planowanie wykorzystywania zasobów może wpływać na utrzymanie aktywnego trybu życia wśród zdrowych dorosłych 213
8.3.1. Czy planowanie wykorzystywania zasobów wpływa na utrzymanie aktywnego trybu życia wśród zdrowych dorosłych: metoda 214
8.3.2. Czy planowanie wykorzystywania zasobów wpływa na utrzymanie aktywnego trybu życia wśród zdrowych dorosłych: wyniki badań i dyskusja 216
Rozdział 9. Prewencja i leczenie nadwagi i otyłości a dieta i aktywność fizyczna wśród osób przewlekle chorych 220
9.1. Dieta i aktywność fizyczna wśród osób przewlekle chorych: interwencje oparte na teorii społeczno-poznawczej 223
9.2. Badania własne: wpływ interwencji oddziałującej na własną skuteczność w inicjacji działania na wykonywanie ćwiczeń przez osoby ze zwyrodnieniową chorobą kręgosłupa 230
9.2.1. Wpływ interwencji oddziałującej na własną skuteczność w inicjacji działania na wykonywanie ćwiczeń przez osoby ze zwyrodnieniową chorobą kręgosłupa: metoda 232
9.2.2. Wpływ interwencji oddziałującej na własną skuteczność w inicjacji działania na wykonywanie ćwiczeń przez osoby ze zwyrodnieniową chorobą kręgosłupa: wyniki badań i dyskusja 234
9.3. Dieta i aktywność fizyczna wśród osób przewlekle chorych: interwencje oparte na modelu transteoretycznym 238
9.4. Dieta i aktywność fizyczna wśród osób z chorobami przewlekłymi: interwencje oparte na modelu implementacji intencji 243
9.5. Badania własne: czy procedura wspomagania implementacji intencji wpływa na dietę osób z nadmierną wagą, które przeżyły zawał serca 245
9.5.1. Procedura wspomagania implementacji intencji a dieta osób z nadmierną wagą, które przeżyły zawał serca: metoda badań 247
9.5.2. Procedura wspomagania implementacji intencji a dieta osób z nadmierną wagą, które przeżyły zawał serca: wyniki badań i ich dyskusja 249
Część IV. Od teorii do praktyki i od praktyki do teorii: podsumowanie 255
Rozdział 10. Ogólne ograniczenia efektywności interwencji opartych na teorii 257
10.1. Wieloczynnikowość interwencji: im więcej, tym lepiej? 259
10.2. Nieefektywne oddziaływania: zmiana zachowań wśród dzieci w wieku 9-11 lat 260
Rozdział 11. Implikacje dla teorii: co po zweryfikowaniu w badaniach pozostaje z teorii i co możemy stosować w praktyce 262
11.1. Weryfikacja teorii społeczno-poznawczej: jej przydatność w prewencji i redukcji nadwagi i otyłości 263
11.2. Weryfikacja teorii implementacji intencji: jej przydatność w prewencji i redukcji nadwagi i otyłości 265
11.3. Weryfikacja modelu transteoretycznego: jego przydatność w prewencji i redukcji nadwagi i otyłości 266
11.4. Od empirii do teorii: model zweryfikowany w badaniach, wyznaczający efektywne działania 268
Bibliografia 271
Streszczenie 299
Abstract 301
Indeks nazwisk 303
Indeks rzeczowy 310
Od autorki 11
Część I. Nadwaga i otyłość jako problem biopsychospołeczny. Zachowania prowadzące do zmiany wagi 13
Rozdział 1. Otyłość i nadwaga: konsekwencje, uwarunkowania, czynniki ryzyka 15
1.1. Otyłość i nadwaga: definicja, pomiar i występowanie 15
1.2. Konsekwencje zdrowotne nadwagi i otyłości 19
1.3. Otyłość a zdrowie psychiczne: zaburzenia nastroju 25
1.4. Nadwaga i otyłość a zaburzenia jedzenia 28
1.5. Otyłość i nadwaga a inne zaburzenia psychiczne 32
1.6. Konsekwencje społeczne nadwagi i otyłości 33
1.7. Socjodemograficzne korelaty (i czynniki ryzyka dla) otyłości i nadwagi 35
1.8. Praca zawodowa a otyłość i nadwaga 37
1.9. Czynniki ryzyka dla otyłości i nadwagi dotyczące okresu ciąży, dzieciństwa i adolescencji 38
Rozdział 2. Aktywność fizyczna i dieta a funkcjonowanie biopsychiczne, otyłość i nadwaga 42
2.1. Skład posiłków i wpływ różnego typu diet na funkcjonowanie psychiczne i somatyczne 44
2.2. Częstotliwość jedzenia posiłków i poszczenie a otyłość i nadwaga 50
2.3. Wzory odżywiania się a rozwój otyłości i zaburzeń jedzenia 51
2.4. Definicje aktywności fizycznej i zalecenia dotyczące jej stosowania 52
2.5. Aktywność fizyczna, pobieranie i wydatkowanie energii a rozwój nadwagi i otyłości 53
2.6. Wpływ aktywności fizycznej na funkcjonowanie somatyczne, psychologiczne i społeczne 55
Część II. Teorie psychologiczne wyjaśniające zmianę zachowania oraz problemy związane z planowaniem i ewaluacją interwencji 61
Rozdział 3. Psychologiczne modele teoretyczne wykorzystywane w przygotowaniu interwencji mających na celu zmianę diety, aktywności fizycznej i wagi ciała 63
3.1. Model społeczno-poznawczy 64
3.1.1. Własna skuteczność 65
3.1.2. Oczekiwania dotyczące zysków i strat wynikających z działania 71
3.1.3. Cele, czynniki ułatwiające oraz utrudniające działanie 72
3.1.4. Operacjonalizacja teorii społeczno-poznawczej 73
3.2. Model transteoretyczny 74
3.3. Implementacja intencji i planowanie a zmiana zachowania 80
3.3.1. Planowanie: automatyczna czy świadoma regulacja zachowań 83
3.4. Teorie wyjaśniające zmianę diety i aktywności fizycznej: podsumowanie 85
Rozdział 4. Ewaluacja efektów interwencji: typowe problemy i ich rozwiązania 86
4.1. Zasady dotyczące planowania interwencji: jawność procedur i rezultatów 87
4.2. Zasady dotyczące planowania interwencji: ile osób zbadać i jak je przyporządkować do grup 89
4.3. Jakie wskaźniki efektywności wybrać 90
4.4. Techniki wykorzystywane w interwencjach 92
Część III. Interwencje 95
Rozdział 5. Zapobieganie otyłości i redukcja nadmiernej wagi ciała wśród dzieci i adolescentów 97
5.1. Prewencja nadwagi i redukcja otyłości przez zwiększanie poziomu aktywności fizycznej dzieci: działania oparte na teorii społeczno-poznawczej, modelu transteoretycznym i implementacji intencji 99
5.2. Badania własne: wpływ interwencji mającej na celu implementację intencji na aktywność fizyczną adolescentów 105
5.2.1. Wpływ implementacji intencji na aktywność fizyczną wśród adolescentów: metoda badań 106
5.2.2. Wpływ implementacji intencji na aktywność fizyczną wśród adolescentów: wyniki i dyskusja 108
5.3. Prewencja nadwagi i redukcja otyłości wśród dzieci i adolescentów przez zmianę diety: przykłady interwencji opartych na teorii społeczno-poznawczej, modelu transteoretycznym i implementacji intencji 111
5.4. Badania własne: prewencja nadwagi wśród adolescentów przez zmianę diety: indukcja nastroju pozytywnego i jej wpływ na liczbę zjadanych ciastek z czekoladą 117
5.4.1. Wpływ nastroju na spożywanie ciastek z czekoladą: metoda badań 118
5.4.2. Wpływ nastroju na spożywanie ciastek z czekoladą przez adolescentów: wyniki badań 119
5.5. Prewencja i leczenie otyłości i nadwagi wśród dzieci i adolescentów a zaburzenia jedzenia 122
5.6. Moderatory efektywności programów interwencyjnych dla dzieci i adolescentów 125
Rozdział 6. Leczenie otyłości i nadwagi wśród zdrowych osób dorosłych 128
6.1. Leczenie nadwagi i otyłości: programy komercyjne, ich efektywność i ograniczenia 129
6.2. Leczenie otyłości i nadwagi zdrowych osób dorosłych: interwencje wieloczynnikowe oparte na teoriach psychologicznych 133
6.2.1. Interwencje wieloczynnikowe służące leczeniu otyłości, wykorzystujące techniki poznawczo-behawioralne 133
6.2.2. Wieloczynnikowe interwencje służące leczeniu osób z otyłością, wykorzystujące teorię społeczno-poznawczą, model trans teoretyczny i implementację intencji 138
6.2.3. Badania własne: wpływ interwencji mającej na celu implementację intencji na zmianę wagi ciała wśród osób z nadwagą lub otyłością 146
6.2.3.1. Wpływ implementacji intencji na zmianę wagi ciała wśród osób z nadwagą lub otyłością: metoda badań 148
6.2.3.2. Wpływ implementacji intencji na zmianę wagi ciała wśród osób z nadwagą lub otyłością: wyniki i dyskusja 150
6.2.4. Determinanty efektywności interwencji mających na celu leczenie otyłości, opartych na teoriach społeczno-poznawczych i poznawczo-behawioralnych 155
Rozdział 7. Prewencja otyłości wśród zdrowych osób dorosłych: interwencje oparte na teoriach psychologicznych, mające na celu zmianę diety 159
7.1. Prewencja otyłości i nadwagi a dieta - interwencje społeczno-poznawcze 160
7.2. Prewencja otyłości i nadwagi za pomocą zmiany diety - interwencje oparte na modelu transteoretycznym 169
7.3. Prewencja otyłości za pomocą zmiany diety - interwencje oparte na modelu implementacji intencji 177
7.4. Badania własne: dieta zdrowych dorosłych a interwencja budująca własną skuteczność versus interwencja wzmacniająca implementację intencji i własną skuteczność 180
7.4.1. Dieta zdrowych dorosłych a interwencja budująca własną skuteczność versus interwencja wzmacniająca implementację intencji i własną skuteczność: metoda badań 181
7.4.2. Dieta zdrowych dorosłych a interwencja budująca własną skuteczność versus interwencja wzmacniająca implementację intencji i własną skuteczność: rezultaty i dyskusja 183
7.5. Badania własne: powtarzanie implementacji intencji a spożywanie soli i słonych przekąsek, zmiany w planowaniu i własnej skuteczności 188
7.5.1. Powtarzanie implementacji intencji a spożywanie soli i słonych przekąsek, zmiany w planowaniu i własnej skuteczności: metoda badań 189
7.5.2. Powtarzanie implementacji intencji a spożywanie soli i słonych przekąsek, zmiany w planowaniu i własnej skuteczności: wyniki i dyskusja badań 191
7.6. Czynniki wpływające na efektywność interwencji mających na celu prewencję nadwagi i otyłości przez stosowanie zalecanej diety przez zdrowych dorosłych 195
Rozdział 8. Prewencja otyłości wśród zdrowych osób dorosłych: interwencje oparte na teoriach psychologicznych, mające na celu zwiększenie aktywności fizycznej 197
8.1. Interwencje oparte na teorii społeczno-poznawczej, mające na celu zwiększenie aktywności fizycznej 198
8.2. Interwencje oparte na modelu transteoretycznym i implementacji intencji, mające na celu zwiększenie aktywności fizycznej wśród zdrowych dorosłych 204
8.3. Badania własne: czy planowanie wykorzystywania zasobów może wpływać na utrzymanie aktywnego trybu życia wśród zdrowych dorosłych 213
8.3.1. Czy planowanie wykorzystywania zasobów wpływa na utrzymanie aktywnego trybu życia wśród zdrowych dorosłych: metoda 214
8.3.2. Czy planowanie wykorzystywania zasobów wpływa na utrzymanie aktywnego trybu życia wśród zdrowych dorosłych: wyniki badań i dyskusja 216
Rozdział 9. Prewencja i leczenie nadwagi i otyłości a dieta i aktywność fizyczna wśród osób przewlekle chorych 220
9.1. Dieta i aktywność fizyczna wśród osób przewlekle chorych: interwencje oparte na teorii społeczno-poznawczej 223
9.2. Badania własne: wpływ interwencji oddziałującej na własną skuteczność w inicjacji działania na wykonywanie ćwiczeń przez osoby ze zwyrodnieniową chorobą kręgosłupa 230
9.2.1. Wpływ interwencji oddziałującej na własną skuteczność w inicjacji działania na wykonywanie ćwiczeń przez osoby ze zwyrodnieniową chorobą kręgosłupa: metoda 232
9.2.2. Wpływ interwencji oddziałującej na własną skuteczność w inicjacji działania na wykonywanie ćwiczeń przez osoby ze zwyrodnieniową chorobą kręgosłupa: wyniki badań i dyskusja 234
9.3. Dieta i aktywność fizyczna wśród osób przewlekle chorych: interwencje oparte na modelu transteoretycznym 238
9.4. Dieta i aktywność fizyczna wśród osób z chorobami przewlekłymi: interwencje oparte na modelu implementacji intencji 243
9.5. Badania własne: czy procedura wspomagania implementacji intencji wpływa na dietę osób z nadmierną wagą, które przeżyły zawał serca 245
9.5.1. Procedura wspomagania implementacji intencji a dieta osób z nadmierną wagą, które przeżyły zawał serca: metoda badań 247
9.5.2. Procedura wspomagania implementacji intencji a dieta osób z nadmierną wagą, które przeżyły zawał serca: wyniki badań i ich dyskusja 249
Część IV. Od teorii do praktyki i od praktyki do teorii: podsumowanie 255
Rozdział 10. Ogólne ograniczenia efektywności interwencji opartych na teorii 257
10.1. Wieloczynnikowość interwencji: im więcej, tym lepiej? 259
10.2. Nieefektywne oddziaływania: zmiana zachowań wśród dzieci w wieku 9-11 lat 260
Rozdział 11. Implikacje dla teorii: co po zweryfikowaniu w badaniach pozostaje z teorii i co możemy stosować w praktyce 262
11.1. Weryfikacja teorii społeczno-poznawczej: jej przydatność w prewencji i redukcji nadwagi i otyłości 263
11.2. Weryfikacja teorii implementacji intencji: jej przydatność w prewencji i redukcji nadwagi i otyłości 265
11.3. Weryfikacja modelu transteoretycznego: jego przydatność w prewencji i redukcji nadwagi i otyłości 266
11.4. Od empirii do teorii: model zweryfikowany w badaniach, wyznaczający efektywne działania 268
Bibliografia 271
Streszczenie 299
Abstract 301
Indeks nazwisk 303
Indeks rzeczowy 310