Dane szczegółowe książki
Żydzi w Siedlcach 1850-1945 / Kopówka, Edward (1963-)
Autorzy
Tytuł
Żydzi w Siedlcach 1850-1945
Wydawnictwo
Siedlce: Stowarzyszenie Tutajteraz, 2009
ISBN
9788392879152
Hasła przedmiotowe
Informacje dodatkowe
Streszcz. w jęz. ang., niem., ros.
Spis treści
pokaż spis treści
SPIS TREŚCI
WSTĘP #9
ROZDZIAŁ 1.
Siedlce i Żydzi do końca XIX wieku #13
ROZDZIAŁ 2.
Życie społeczno-polityczne siedleckich Żydów w początkach XX wieku #28
ROZDZIAŁ 3.
Pogrom 1906 roku #41
ROZDZIAŁ 4.
Ożywienie społeczeństwa żydowskiego w latach 1915-1920 #52
ROZDZIAŁ 5.
Dążenia polityczne Żydów w latach 1918-1939 #63
A. Partie syjonistyczne #63
1. Organizacja Syjonistyczna w Polsce - Histadrut ha Cyjonit be Polonijah #65
2. Światowa Syjonistyczna Partia Pracy - Mafleget Awodah Cyjonit Hitachdut #71
3. Żydowska Socjalno-Demokratyczna Partia Robotnicza Poalej Syjon - Prawica- Jidysze Socjalistisz Demokratisze Arbeter Partaj Poalej Syjon in Pojlen #72
4. Żydowska Socjalno-Demokratyczna Partia Robotnicza Poalej Syjon - Lewica #72
5. Organizacja Syjonistów Ortodoksów „Mizrachi” #75
6. Ruch pionierski - chalucowy #77
B. Partie odrzucające emigrację jako sposób rozwiązania kwestii żydowskiej i dążące do równouprawnienia w ramach II Rzeczypospolitej #78
1. Związek Izraela - Agudas Israel tzw. Aguda #78
2. Żydowska Partia Ludowa w Polsce - Jidysze Folks Partaj in Pojlen, tzw. folkiści #83
3. Powszechny Żydowski Związek Robotniczy w Polsce - Algemener Jidyszer Arbeter Bund in Pojlen, tzw. Bund #86
4. Udział Żydów w Komunistycznej Partii Polski #89
5. Ruch asymilatorski #91
ROZDZIAŁ 6.
Szkolnictwo #94
1. Szkolnictwo religijne z językiem hebrajskim i językiem jidysz #94
2. Szkolnictwo świeckie z językiem jidysz i językiem hebrajskim #96
3. Szkolnictwo świeckie z językiem jidysz #96
4. Szkolnictwo świeckie z językiem hebrajskim #98
5. Żydzi w państwowym szkolnictwie z polskim językiem nauczania #100
ROZDZIAŁ 7.
Stowarzyszenia kulturalno-oświatowe, opiekuńcze i zdrowotne, kluby sportowe #102
A. Stowarzyszenia kulturalno-oświatowe, opiekuńcze i zdrowotne #102
1. Biblioteki #102
2. Literacko-Muzyczne Towarzystwo „Żydowska Sztuka” (Judysze Kunst) #104
3. Żydowskie Stowarzyszenie Oświatowo-Kulturalne „Tarbut” (Kultura) #105
4. Żydowska Liga Oświaty Ludowej #105
5. Żydowskie Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe „Jawne” (Jabne) #106
6. Towarzystwo Kulturalno-Oświatowe „Freiheit” (Wolność) #106
7. Stowarzyszenie Oświatowe „Kultur Liga” - Liga Kultury #106
8. Liga Pomocy Pracującym w Palestynie #107
9. Haszomer Hacair - Młody Strażnik, Harcerz #108
10. Stowarzyszenie Młodzieży Żydowskiej im. Trumpeldora - Brit Trumpeldor, Bejtar #109
11. Żydowska Organizacja Skautowa „Akiba”- Hanoar Haiwri „Akiba” #110
12. Robotnicze Stowarzyszenie Esperantystów „Laboro” (Praca) - Oddział w Siedlcach #111
13. Stowarzyszenie Robotnicze Wychowania Fizycznego „Jutrznia” #112
14. Ochrona Sierot Żydowskich #112
15. Towarzystwo Opieki nad Sierotami Żydowskimi #113
16. Żydowski Komitet Ligi Morskiej i Kolonialnej #113
17. Żydowskie Koło LOPP(Ligi Obrony Przeciwpowietrznej i Przeciwgazowej) #114
18. Komitet Pomocy Studentom Żydom -Auxilium Academicum Judaicum #114
19. Żydowskie Towarzystwo Dobroczynności „Dom Noclegowy” #114
20. Towarzystwo Ochrony Zdrowia - TOZ #115
21. Żydowskie Towarzystwo Krajoznawcze #115
22. Zrzeszenie Kobiet Żydowskich - WIZO (Women’s International Zionist Organization) #116
23. Stowarzyszenie Żydowskich Kobiet Pracujących „Jaffe” (Joffe - Rodzina) #116
24. Centralny Żydowski Komitet Emigracyjny do Ameryki - Towarzystwo (Oddział) w Siedlcach #116
25. Związek Żydowskich Stowarzyszeń Humanitarnych „B’nei B’rith” (Synowie Przymierza) #116
B. Kluby Sportowe #117
ROZDZIAŁ 8.
Samorząd wewnętrzny i prasa #119
1. Gmina-kahał #119
2. Prasa żydowska #124
ROZDZIAŁ 9.
Organizacje samopomocowe #129
A. Związki zawodowe #129
1. Związek Robotników Rolnych Przemysłu Spożywczego w Polsce - Oddział w Siedlcach #129
2. Związek Zawodowy Transportowców - Oddział w Siedlcach #130
3. Centralny Związek Zawodowy Przemysłu Skórzanego i Pokrewnych - Oddział IV w Siedlcach #130
4. Klasowy Związek Zawodowy Branży Żywnościowej #131
5. Związek Zawodowy Robotników Przemysłu Odzieżowego - Oddział w Siedlcach #131
6. Stowarzyszenie Samopomocowe (Zapomogowe) Szewców w Siedlcach #132
7. Zrzeszenie Drobnych Kupców #132
8. Związek Żydowskich Robotników Budowlanych #132
9. Związek Zawodowy Pracowników Handlowych i Biurowych #133
10. Centralny Związek Klasowy Szewców Siedleckich #133
11. Związek Kupców i Przemysłowców #133
12. Związek Malarzy i Lakierników #133
13. Cech Blacharzy, Ślusarzy, Kotlarzy i Zawodów Pokrewnych #134
14. Związek Zawodowy Żydowskich Nauczycieli Szkół Powszechnych w Siedlcach #134
15. Związek Branżowy Tragarzy #134
16. Związek Branżowy Rzeźników #134
17. Okręgowa Rada Związków Zawodowych w Siedlcach #134
B. Kooperatywy #135
1. Ogólna Spółdzielnia Robotnicza #135
2. Kooperatywa Folkistów #135
3. Żydowska Spółdzielnia Ogrodniczo-Rolnicza #136
ROZDZIAŁ 10.
Zagłada #137
1. Siedlce podczas okupacji hitlerowskiej 1939-1944 #137
2. Zagłada siedleckich Żydów #141
3. Obozy pracy dla Żydów #165
Obóz I - Wojskowy Skład Żywnościowy nr 6 (A.V.L.) #165
Obóz II - Firma Budowlana „Reckmann” #165
Obóz III - Niemiecka Inspekcja Budowlana nr 8 „Kisgrube” (Żwirownia) #166
Obóz IV - Firma Budowy Dróg „Wolfer und Göbel” #166
Obóz V - Bauzug #166
Obóz VI - Niemiecka Inspekcja Budowlana #166
ROZDZIAŁ 11.
Po wojnie #168
ZAKOŃCZENIE #173
ANEKSY
ANEKS 1. List Michała Kazimierza Ogińskiego do rabina Abrahama Fręklina z 1797 r. #175
ANEKS 2. Lista ofiar pogromu 1906 r. w Siedlcach #176
ANEKS 3. Lista najstarszych nazwisk rodzin żydowskich w Siedlcach z XVIII w. #176
ANEKS 4. Lista dorożkarzy miasta Siedlce od 19 października 1919 r. #178
ANEKS 5. Plan getta w Siedlcach #179
ANEKS 6. Związani z Siedlcami nauczyciele narodowości żydowskiej zamordowani i zaginieni w czasie II wojny światowej #179
ANEKS 7. Zapewnienie w miejsce przysięgi #180
ANEKS 8. Informacja Fritza Hoefta na temat wykonania zdjęć podczas likwidacji getta #181
ANEKS 9. Wywiad z Hubertem Pfochem #183
ANEKS 10. Relacja Siostry Sercanki Benedykty (Apolonii Kret) spisana przez Piotra Komara (Skórzec, 02.06.2008 r.) #186
ANEKS 11. Agnieszka Budna „Jadzia” #188
ANEKS 12. List prezesa Związku Żydów Siedleckich w USA do starosty powiatowego w Siedlcach z podziękowaniem za pomoc przy ekshumowaniu Żydów zamordowanych przez Niemców w czasie II wojny światowej #190
ANEKS 13. Oświadczenie w sprawie polityki władz lokalnych dotyczącej ochrony zabytków i poszanowania miejsc pamięci narodowej w Siedlcach #191
ANEKS 14. Plan centrum miasta #193
ANEKS 15. Anne Safran - „Błądzę po Siedlcach” #194
ANEKS 16. Opowiadania Brachy Kahan (Beatrice Stolovy) #194
1. „Dziewucha” #195
2. „Cukierki, czekoladki, marmoladki” #196
3. „Prababcia Matl” #197
4. „Scheda” #198
5. „Żydowski dom” #200
6. „Rodzina” #202
7. „To co pamiętam” #203
8. „Rodzina mojego ojca” #204
ANEKS 17. Ida Jom-Tow Tenenbaum - „The worst of times” (Najgorszy czas) #206
ANEKS 18. Marian Trzebiński - „Pamiętnik malarza” #208
ANEKS 19. Opowiadania #211
1. Icchak Nachum Weintraub - „Wychrzta” #211
2. Icchak Nachum Weintraub - „Trefne ryby” #214
3. Icchak Nachum Weintraub - „Świętobliwy kaznodzieja” #215
4. Alter Drojanow - „Zbiór anegdot” #217
5. Jehoszua Goldberg - „Diabły” #217
6. Witold Duniłowicz - „Nosiwoda” #219
7. Witold Duniłowicz - „Tora Lewina” #220
8. Apolinary Hartglas - „Milgram” #222
9. Apolinary Hartglas - „Perski dywan i 30 rubli” #223
ANEKS 20. Marian Pietrzak „Żydowski Legion z 1920 roku” #225
TABELE #227
WYKAZ SKRÓTÓW ZASTOSOWANYCH W TABELACH #248
BIBLIOGRAFIA
A. Źródła #249
B. Źródła drukowane #252
C. Opracowania #253
D. Prasa #255
DODATKOWA BIBLIOGRAFIA OPRACOWANA PRZEZ MICHAELA HALBERA #256
INDEKSY
INDEKS NAZWISK #259
INDEKS NAZW ŻYDOWSKICH #279
SUMMARY #282
ZUSAMMENFASSUNG #284
PE3IOME #286
ZDJĘCIA
A. Siedlce i Żydzi do czasów II wojny światowej #288
B. II wojna światowa - zagłada #325
C. Po wojnie #350
WSTĘP #9
ROZDZIAŁ 1.
Siedlce i Żydzi do końca XIX wieku #13
ROZDZIAŁ 2.
Życie społeczno-polityczne siedleckich Żydów w początkach XX wieku #28
ROZDZIAŁ 3.
Pogrom 1906 roku #41
ROZDZIAŁ 4.
Ożywienie społeczeństwa żydowskiego w latach 1915-1920 #52
ROZDZIAŁ 5.
Dążenia polityczne Żydów w latach 1918-1939 #63
A. Partie syjonistyczne #63
1. Organizacja Syjonistyczna w Polsce - Histadrut ha Cyjonit be Polonijah #65
2. Światowa Syjonistyczna Partia Pracy - Mafleget Awodah Cyjonit Hitachdut #71
3. Żydowska Socjalno-Demokratyczna Partia Robotnicza Poalej Syjon - Prawica- Jidysze Socjalistisz Demokratisze Arbeter Partaj Poalej Syjon in Pojlen #72
4. Żydowska Socjalno-Demokratyczna Partia Robotnicza Poalej Syjon - Lewica #72
5. Organizacja Syjonistów Ortodoksów „Mizrachi” #75
6. Ruch pionierski - chalucowy #77
B. Partie odrzucające emigrację jako sposób rozwiązania kwestii żydowskiej i dążące do równouprawnienia w ramach II Rzeczypospolitej #78
1. Związek Izraela - Agudas Israel tzw. Aguda #78
2. Żydowska Partia Ludowa w Polsce - Jidysze Folks Partaj in Pojlen, tzw. folkiści #83
3. Powszechny Żydowski Związek Robotniczy w Polsce - Algemener Jidyszer Arbeter Bund in Pojlen, tzw. Bund #86
4. Udział Żydów w Komunistycznej Partii Polski #89
5. Ruch asymilatorski #91
ROZDZIAŁ 6.
Szkolnictwo #94
1. Szkolnictwo religijne z językiem hebrajskim i językiem jidysz #94
2. Szkolnictwo świeckie z językiem jidysz i językiem hebrajskim #96
3. Szkolnictwo świeckie z językiem jidysz #96
4. Szkolnictwo świeckie z językiem hebrajskim #98
5. Żydzi w państwowym szkolnictwie z polskim językiem nauczania #100
ROZDZIAŁ 7.
Stowarzyszenia kulturalno-oświatowe, opiekuńcze i zdrowotne, kluby sportowe #102
A. Stowarzyszenia kulturalno-oświatowe, opiekuńcze i zdrowotne #102
1. Biblioteki #102
2. Literacko-Muzyczne Towarzystwo „Żydowska Sztuka” (Judysze Kunst) #104
3. Żydowskie Stowarzyszenie Oświatowo-Kulturalne „Tarbut” (Kultura) #105
4. Żydowska Liga Oświaty Ludowej #105
5. Żydowskie Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe „Jawne” (Jabne) #106
6. Towarzystwo Kulturalno-Oświatowe „Freiheit” (Wolność) #106
7. Stowarzyszenie Oświatowe „Kultur Liga” - Liga Kultury #106
8. Liga Pomocy Pracującym w Palestynie #107
9. Haszomer Hacair - Młody Strażnik, Harcerz #108
10. Stowarzyszenie Młodzieży Żydowskiej im. Trumpeldora - Brit Trumpeldor, Bejtar #109
11. Żydowska Organizacja Skautowa „Akiba”- Hanoar Haiwri „Akiba” #110
12. Robotnicze Stowarzyszenie Esperantystów „Laboro” (Praca) - Oddział w Siedlcach #111
13. Stowarzyszenie Robotnicze Wychowania Fizycznego „Jutrznia” #112
14. Ochrona Sierot Żydowskich #112
15. Towarzystwo Opieki nad Sierotami Żydowskimi #113
16. Żydowski Komitet Ligi Morskiej i Kolonialnej #113
17. Żydowskie Koło LOPP(Ligi Obrony Przeciwpowietrznej i Przeciwgazowej) #114
18. Komitet Pomocy Studentom Żydom -Auxilium Academicum Judaicum #114
19. Żydowskie Towarzystwo Dobroczynności „Dom Noclegowy” #114
20. Towarzystwo Ochrony Zdrowia - TOZ #115
21. Żydowskie Towarzystwo Krajoznawcze #115
22. Zrzeszenie Kobiet Żydowskich - WIZO (Women’s International Zionist Organization) #116
23. Stowarzyszenie Żydowskich Kobiet Pracujących „Jaffe” (Joffe - Rodzina) #116
24. Centralny Żydowski Komitet Emigracyjny do Ameryki - Towarzystwo (Oddział) w Siedlcach #116
25. Związek Żydowskich Stowarzyszeń Humanitarnych „B’nei B’rith” (Synowie Przymierza) #116
B. Kluby Sportowe #117
ROZDZIAŁ 8.
Samorząd wewnętrzny i prasa #119
1. Gmina-kahał #119
2. Prasa żydowska #124
ROZDZIAŁ 9.
Organizacje samopomocowe #129
A. Związki zawodowe #129
1. Związek Robotników Rolnych Przemysłu Spożywczego w Polsce - Oddział w Siedlcach #129
2. Związek Zawodowy Transportowców - Oddział w Siedlcach #130
3. Centralny Związek Zawodowy Przemysłu Skórzanego i Pokrewnych - Oddział IV w Siedlcach #130
4. Klasowy Związek Zawodowy Branży Żywnościowej #131
5. Związek Zawodowy Robotników Przemysłu Odzieżowego - Oddział w Siedlcach #131
6. Stowarzyszenie Samopomocowe (Zapomogowe) Szewców w Siedlcach #132
7. Zrzeszenie Drobnych Kupców #132
8. Związek Żydowskich Robotników Budowlanych #132
9. Związek Zawodowy Pracowników Handlowych i Biurowych #133
10. Centralny Związek Klasowy Szewców Siedleckich #133
11. Związek Kupców i Przemysłowców #133
12. Związek Malarzy i Lakierników #133
13. Cech Blacharzy, Ślusarzy, Kotlarzy i Zawodów Pokrewnych #134
14. Związek Zawodowy Żydowskich Nauczycieli Szkół Powszechnych w Siedlcach #134
15. Związek Branżowy Tragarzy #134
16. Związek Branżowy Rzeźników #134
17. Okręgowa Rada Związków Zawodowych w Siedlcach #134
B. Kooperatywy #135
1. Ogólna Spółdzielnia Robotnicza #135
2. Kooperatywa Folkistów #135
3. Żydowska Spółdzielnia Ogrodniczo-Rolnicza #136
ROZDZIAŁ 10.
Zagłada #137
1. Siedlce podczas okupacji hitlerowskiej 1939-1944 #137
2. Zagłada siedleckich Żydów #141
3. Obozy pracy dla Żydów #165
Obóz I - Wojskowy Skład Żywnościowy nr 6 (A.V.L.) #165
Obóz II - Firma Budowlana „Reckmann” #165
Obóz III - Niemiecka Inspekcja Budowlana nr 8 „Kisgrube” (Żwirownia) #166
Obóz IV - Firma Budowy Dróg „Wolfer und Göbel” #166
Obóz V - Bauzug #166
Obóz VI - Niemiecka Inspekcja Budowlana #166
ROZDZIAŁ 11.
Po wojnie #168
ZAKOŃCZENIE #173
ANEKSY
ANEKS 1. List Michała Kazimierza Ogińskiego do rabina Abrahama Fręklina z 1797 r. #175
ANEKS 2. Lista ofiar pogromu 1906 r. w Siedlcach #176
ANEKS 3. Lista najstarszych nazwisk rodzin żydowskich w Siedlcach z XVIII w. #176
ANEKS 4. Lista dorożkarzy miasta Siedlce od 19 października 1919 r. #178
ANEKS 5. Plan getta w Siedlcach #179
ANEKS 6. Związani z Siedlcami nauczyciele narodowości żydowskiej zamordowani i zaginieni w czasie II wojny światowej #179
ANEKS 7. Zapewnienie w miejsce przysięgi #180
ANEKS 8. Informacja Fritza Hoefta na temat wykonania zdjęć podczas likwidacji getta #181
ANEKS 9. Wywiad z Hubertem Pfochem #183
ANEKS 10. Relacja Siostry Sercanki Benedykty (Apolonii Kret) spisana przez Piotra Komara (Skórzec, 02.06.2008 r.) #186
ANEKS 11. Agnieszka Budna „Jadzia” #188
ANEKS 12. List prezesa Związku Żydów Siedleckich w USA do starosty powiatowego w Siedlcach z podziękowaniem za pomoc przy ekshumowaniu Żydów zamordowanych przez Niemców w czasie II wojny światowej #190
ANEKS 13. Oświadczenie w sprawie polityki władz lokalnych dotyczącej ochrony zabytków i poszanowania miejsc pamięci narodowej w Siedlcach #191
ANEKS 14. Plan centrum miasta #193
ANEKS 15. Anne Safran - „Błądzę po Siedlcach” #194
ANEKS 16. Opowiadania Brachy Kahan (Beatrice Stolovy) #194
1. „Dziewucha” #195
2. „Cukierki, czekoladki, marmoladki” #196
3. „Prababcia Matl” #197
4. „Scheda” #198
5. „Żydowski dom” #200
6. „Rodzina” #202
7. „To co pamiętam” #203
8. „Rodzina mojego ojca” #204
ANEKS 17. Ida Jom-Tow Tenenbaum - „The worst of times” (Najgorszy czas) #206
ANEKS 18. Marian Trzebiński - „Pamiętnik malarza” #208
ANEKS 19. Opowiadania #211
1. Icchak Nachum Weintraub - „Wychrzta” #211
2. Icchak Nachum Weintraub - „Trefne ryby” #214
3. Icchak Nachum Weintraub - „Świętobliwy kaznodzieja” #215
4. Alter Drojanow - „Zbiór anegdot” #217
5. Jehoszua Goldberg - „Diabły” #217
6. Witold Duniłowicz - „Nosiwoda” #219
7. Witold Duniłowicz - „Tora Lewina” #220
8. Apolinary Hartglas - „Milgram” #222
9. Apolinary Hartglas - „Perski dywan i 30 rubli” #223
ANEKS 20. Marian Pietrzak „Żydowski Legion z 1920 roku” #225
TABELE #227
WYKAZ SKRÓTÓW ZASTOSOWANYCH W TABELACH #248
BIBLIOGRAFIA
A. Źródła #249
B. Źródła drukowane #252
C. Opracowania #253
D. Prasa #255
DODATKOWA BIBLIOGRAFIA OPRACOWANA PRZEZ MICHAELA HALBERA #256
INDEKSY
INDEKS NAZWISK #259
INDEKS NAZW ŻYDOWSKICH #279
SUMMARY #282
ZUSAMMENFASSUNG #284
PE3IOME #286
ZDJĘCIA
A. Siedlce i Żydzi do czasów II wojny światowej #288
B. II wojna światowa - zagłada #325
C. Po wojnie #350