Dane szczegółowe książki

Wstęp 5
Przedmowa do drugiego wydania 7
Przedmowa do trzeciego wydania 9
Przedmowa do czwartego wydania 10
Rozdział I. Kierunki rozwoju gospodarczo-społecznego Europy w wieku XVI i XVII 11
Dziedzictwo XIV —XV w. (11).
Stosunki demograficzne (12).
Rozwój techniki produkcji (13).
Gospodarka rolna i problem granicy Łaby (15).
System nakładczy (17).
Manufaktury (18).
Handel i kredyt (19).
Akumulacja pierwotna i rynek pracy najemnej (21).
Rewolucja cen (22).
Rola szlachty europejskiej w procesach ekonomicznych XVI-XVII w. (23).
Charakterystyka ogólna (24).
Rozdział II. Warunki bytowe i życie codzienne 26
Domy i mieszkania (26).
Ubiory (30).
Wyżywienie (33).
Klęski żywiołowe, choroby, epidemie (41).
Wiara i Kościół (48).
Przemożny wpływ strachu (52).
Rodzina, małżeństwo, miłość (55).
Homo ludens (60).
/Rozdział III. Wielkie odkrycia geograficzne 66
| Poglądy na przyczyny odkryć geograficznych i wczesnej ekspansji kolonialnej (66).
Wiedza geograficzna w średniowiecznej Europie (68).
Pierwotne ludy Ameryki i hipotezy na temat ich pojawienia się na półkuli zachodniej (70).
Aztekowie (Mexicos) (71).
Majowie (75).
Inkowie (76).
Ogólna charakterystyka sytuacji plemion Indian amerykańskich w przededniu odkrycia Ameryki (78).
Krzysztof Kolumb i jego plany podróży do Indii (78).
Odkrycie Ameryki i dalsze podróże Kolumba (79).
Dalsze odkrycia w Ameryce.! Amerigo Vespucci (81).
Odkrycia Portugalczyków. Vasco da Gama i podróż morska do Indii (81).
Magellan i pierwsza podróż dookoła świata (82).
Znaczenie odkryć geograficznych\(83).
Rozdział IV. Kraje prastarych cywilizacji 84
Ogólna charakterystyka rozwoju cywilizacji w Azji na przełomie XVI i XVII w. (84).
Dzieje polityczne Chin w XVI —XVII w. Podbój mandżurski (1644) (85).
Stosunki społeczne, gospodarcze i kulturalne w Chinach XVI —XVII w. (89).
Anarchia feudalna w Japonii. Zjednoczenie kraju przez Hidejosi (1587) (92).
Rządy siogunów Tokugawa i polityka izolacji Japonii (sakoku). Kultura japońska XVI/XVII w. (94).
Podbój Indii przez Babera (1525-1527) i państwo Wielkiego Mogoła w XVI-XVII w. (98).
Stosunki społeczne, gospodarcze i kulturalne w Indiach. Penetracja europejska (100).
Kraje Azji Południowo-Wschodniej. Kolonializm europejski w Azji (102).
Rozdział V. Afryka. Podbój przez Europejczyków 105
Europa a Afryka Środkowa i Południowa. Państwa Czarnego Lądu u progu XVI w. (105).
Mali, Songhaj, Etiopia i Kongo w XVI —XVII w. (106).
Podbój Środkowej i Południowej Ameryki przez Hiszpanów (109).
Powstanie imperium hiszpańskiego w Ameryce (112).
Problemy rasowe i społeczne w posiadłościach hiszpańskich w Ameryce. Encomienda (113).
Kolonizacja portugalska. Brazylia (115).
Kolonizacja europejska Ameryki Północnej (116).
Specyfika i historyczne znaczenie podboju Ameryki przez Europejczyków (118).
Rozdział VI. Humanizm i renesans 120
Renesans tvy renesitnse? Problem renesansu u historiografii (120).
Ogólne tło rozwoju kultury włoskiej \\ XV XVI \v. (122).
Pojęcie humanizmu. Humanizm włoski i europejski (123).
Nawrót do starożytności (125).
Humanistyczna filozofia człowieka (127).
Humanizm a Kościół (134).
Humanizm a pedagogika (136).
Sztuka i architektura odrodzenia we Włoszech (138).
Renesansowa literatura piękna we Włoszech (143).
Europejska sztuka i literatura epoki odrodzenia (145).
Nauki przyrodnicze (147).
Zmierzch renesansu (149).
Rozdział VII. Walka o hegemonię w Europie Zachodniej w pierwszej połowie XVI wieku 151
Sytuacja międzynarodowa w Europie Zachodniej na przełomie XV i XVI w. (151).
Sytuacja wewnętrzna we Francji (152).
Kastylia i Aragonia (156).
Habsburgowie i ich kraje dziedziczne (158).
Sytuacja polityczna na Półwyspie Apenińskim u progu wojen włoskich. Wenecja, Państwo Kościelne. Neapol, Florencja (159).
Wyprawa Karola VIII za Alpy i początek wojen włoskich (162).
Rywalizacja francusko-hiszpańska we Włoszech. Podbój Mediolanu przez Francuzów i Neapolu przez Hiszpanów (163).
Zmienne konfiguracje polityczne. Liga w Camhrai (1508) i Liga Święta (1511) (164).
Franciszek I i Karol V. Dalszy ciąg wojen włoskich i pokój w Cambrai (165).
Wojny francusko--habsburskie w latach czterdziestych-sześćdziesiatych XV! w. (167).
Przeobrażenia w sztuce wojennej (168). Zakończenie wojen o hegemonię w Europie Zachodniej. Traktat w Cateau-Traktat w Cateau-Cambresis — przewaga hiszpańska czy równowaga europejska (170).
Rozdział VIII. Reformacja w Niemczech 171
Ogólne problemy genezy reformacji (171).
Niemcy na przełomie XV i XVI w. (174).
Wystąpienie Lutra i jego doktryna (179).
Potępienie Lutra przez papieża i cesarza. Bulla Exsurge Domine (1520) i edykt wormacki (1521) (182).
Początki walk społeczno-religijnych w Niemczech. Tomasz Munzer i jego ideologia (183).
Wojna chłopska w latach 1524— 1526 (185).
Ostateczny rozłam religijny w Niemczech. Niebezpieczeństwo tureckie i pokój religijny w Norymberdze (1532) (188).
Walki polityczno-religijne w Niemczech i porażka cesarza Karola V (189).
Pokój religijny augsburski (1555). Znaczenie reformacji w rozwoju kultury niemieckiej w XVI w. (191).
Rozdział IX. Rozwój reformacji i ostateczny rozłam w zachodnim chrześcijaństwie 194
Stosunki polityczne i społeczno-gospodarcze w Szwajcarii u progu XVI w. (194).
Zwingli i początek reformacji w Szwajcarii (195).
Kalwin i gmina genewska. Doktryna kalwińska (197).
Dwór królewski we Francji w 'valce z reformacją kalwińską (201).
Rzeź w Wassy i wybuch wojny domowej we Francji (1562). Pierwszy okres wojny (1562— 1574) (203).
Wojna trzech !Henryków i triumf Henryka de Bourbon (205).
Anglia u progu nowej epoki (206).
Konflikt Henryka VIII z Rzymem. Akt supremacji (1534) i terror królewski (209).
Zamieszanie w życiu wewnętrznym Anglii po śmierci Henryka VIII. Reakcja katolicka (210).
Kontrofensywa Kościoła Katolickiego przeciw reformacji. Sobór trydencki (1545-1563) (211).
Rozdział X. Europa Wschodnia i kraje skandynawskie w XVI wieku. Początek walki o Dominium Maris Baltici 213
Ogólna charakterystyka regionu geograficznego (213).
Stosunki gospodarczo-społeczne w W. Ks. Moskiewskim w XVI w. (214).
Stosunki polityczne w państwie moskiewskim w pierwszej połowie XVI w. (220).
Objęcie rządów przez Iwana IV Wasiljewicza. Tendencje reform i styczne w „publicystyce" moskiewskiej. Kultura moskiewska (220).
Reformy Iwana Groźnego. Sojusz samodzierżawia z ciworiaństwem (224).
Opricznina (227).
Wojny moskiewsko--litewskie w pierwszej połowie XVI w. (230).
Ekspansja Moskwy na wschód. Podbój Kazania. Astrachania i zachodniej Syberii 231)
Polska i Litwa za ostatnich Jagiellonów (233).
Kraje skandynawskie w pierwszej połowie XVI w. Zerwanie unii kaimarskiej i reformacja (236*).
Pierwsza wojna północna (1558—1570) i kongres szczeciński (1570) (239).
Wojna polsko-moskiewska za Batorego. Bilans pierwszego etapu zmagań o Dominium Maris Baltici(242).
Rozdział XI. W kręgu ekspansji tureckiej 244
Podboje tureckie na Bliskim Wschodzie w początkach XVI w. (244).
Sulejman Wspaniały i ekspansja osmańska w Afryce Północnej (247).
Bitwa pod Mohaczem (1526) i koniec niezawisłości Węgier (249).
Turcja po Sulejmanie. Lepanto (252).
Ustrój państwowy i gospodarczy Turcji w XVI w. (253).
Stosunki społeczne i reformacja na Węgrzech (258)
Mołdawia. Wołoszczyzna i kraje bałkańskie pod panowaniem tureckim (260).
Rozdział XII. Rewolucja w Niderlandach a konflikt hiszpańsko-angielski 263
/ Niderlandy w XVI w. Reformacja kalwińska (263).
Rewolucja w Niderlandach i rządy terroru ks. Alby (265).
Wojna w Niderlandach w latach 1574 - 1579 Unie w Arras i Utrechcie (1579). Niepodległość północnych Niderlandów (1581) (270).
Międzynarodowe aspekty rewolucji niderlandzkiej i rywalizacja angielsko-hiszpańska (273).
Sprawa Marii Stuart (276).
Wyprawa niezwyciężonej Armady na Anglię (1588) i klęska Hiszpanów (278).
Rozwój gospodarczy Anglii w drugiej połowie XVI w. (282)
Ekspansja angielska. Kompanie kupieckie (286).
Elżbieta I i jej epoka w Anglii (287).
Początek zmierzchu potęgi hiszpańskiej i jego przyczyny (290)
Rozdział XIII. Europa na przełomie stuleci 296
Rozwój kontrreformacji. Działalność misyjna Kościoła Katolickiego (296).
Kościół w walce z renesansową filozofią przyrody. Giordano Bruno (301).
Renesans polityczny Francji. Traktat w Vervins i edykt nantejski (1588) (302).
Monarchia absolutna Henryka IV. Polityka zagraniczna króla (304).
Niemcy w drugiej połowie XVI w. (310).
Czechy w XV w, i na początku XVII w. Rola reformacji w walce przeciw Habsburgom o niezależność kraju (313).
Problem turecki na przełomie XVI i XVII w. (315).
Wzrost napięcia politycznego w Niemczech. Unia protestancka (1608) i liga katolicka (1609) (317).
Niderlandy Północne w końcu XVI i na początku XVII w. (318).
Kultura hiszpańska schyłku XVI i początku XVII w. (320).
Cofniecie się Anglii na arenie międzynarodowej za Jakuba I (1603-1625) (321).
Rozdział XIV. W walce o państwo carów „Wielka Smuta" i obca interwencja w Rosji na początku XVII w 323
Wielki kryzys w Rosji u progu XVII stulecia (323).
Zygmunt III Waza na tronie polskim i początek wojen polsko-szwedzkich (327).
Pierwsze powstanie kozackie i problem prawosławia w Rzeczypospolitej (329).
Geneza interwencji polskiej i szwedzkiej w Rosji na początku XVII w. (331).
Początek „Wielkiej Smuty" w Rosji. Dymitr Samozwaniec I (333).
Powstanie Bołotnikowa (339).
Rokosz Zebrzydowskiego w Polsce. Oficjalna interwencja polska w Rosji. Dymitr Samozwaniec II (342).
Układ smoleński (1610) i bitwa pod Kłuszynem (1610). Szczytowy okres upadku Rosji (345).
Ogólnonarodowe powstanie w Rosji. Pierwsze i drugie opołczcnie (347).
Michał Romanów carem. Likwidacja obcej interwencji, Traktaty stołbowski (1617) J deuliński (1619) (348).
Rozdział XV. Wojna trzydziestoletnia — konflikt zbrojny na pograniczu dwóch epok 351
Niektóre aspekty genezy wojny trzydziestoletniej w oświetleniu najnowszej historiografii (351).
Sytuacja polityczna w Rzeszy Niemieckiej i we Francji w przededniu wybuchu wojny (354).
Deferiestracja praska (1618) i wojna w Czechach. Jej aspekty międzynarodowe (357).
Bitwa pod Białą Górą (1620) i jej znaczenie w dziejach Czech (360).
Wojna o Palatynat i wojna duńska (1622— 1629) (361).
Wallenstein i Gustaw Adolf. Potęga militarna Szwecji (364).
Wojna polsko-szwedzka (1625— 1629) (367).
Szwedzki okres wojny trzydziestoletniej (1630— 1635). Śmierć Gustawa Adolfa i Wallensteina (368).
Rola Polski i Rosji w szwedzkim okresie wojny trzydziestoletniej (373).
Francuski okres wojny (1635—1648) (375).
Traktat westfalski (1648) i jego znaczenie w historii Europy i Niemiec (377).
Rozdział XVI. Wzrost znaczenia Francji i zmierzch Hiszpanii 382
Francja po śmierci Henryka IV. Richelieu u władzy (382).
Walka Richelieugo z opozycją arystokratyczną i hugonocką (384).
Państwo absolutne Richelieugo (385).
Przewaga Francji nad Habsburgami. Wojna francusko-hiszpańska i traktat pirenejski (1659) (388).
Powstanie ludowe we Francji i fronda. Koniec opozycji antyabsolutystycznej (390).
Kryzys gospodarczo-społeczny Hiszpanii w pierwszej połowie XVII w. (395).
Kryzys polityczny i katastrofa w 1640 r. Upadek Hiszpanii (400).
Rozdział XVII. Rewolucja angielska 405
Geneza rewolucji angielskiej (405).
Gospodarka Anglii w pierwszej połowie XVII w. (406).
Stosunki społeczne. Rola gentry (413).
Purytanizm i jego dwa kierunki prezbiterianizm i independentyzm (418).
Pierwsi Stuartowie w walce z parlamentaryzmem. „Jedenastoletnia tyrania" Karola I (1629-1640)(420).
Bunt w Szkocji i początek rewolucji / w Anglii (1640) (426).
Oliver Cromwell i „długi parlament'' (428).
Próby złamania opozycji przez Karola I. Wybuch wojny domowej (1642) (429).
Cromwellowska Armia Nowego Wzoru i klęska rojalistów (431).
Wzrost nastrojów antyrewolucyjnych i powstanie rojalistów (435).
Parlament kadłubowy i egzekucja Karola I. Anglia republiką (1649) (437).
Walka z ruchami radykalnymi i konspiracją rojalistyczną. Wojny z Irlandią, Szkocją i Holandią (439).
Cromwell lordem-protektorem Anglii (1653—1658). Koniec protektoratu i restauracja Stuartów (1660) (443).
Rewolucja angielska — problem sporny w historiografii (445).
Rozdział XVIII. Na przełomie dziejów Europy Środkowo-Wschodniej (druga połowa XVII w.) .k .447
Ogólna charakterystyka sytuacji politycznej w Europie Wschodniej w połowie XVII w. (447).
Problemy społeczne * i gospodarcze Rosji w połowie stulecia (448).
Konflikty społeczne w państwie moskiewskim. Powstania miejskie i wojna chłopska pod wodzą Razina (1670 — 1671) (453).
Reformy administracyjne, kościelne i wojskowe. .,Sobornoje ułożenije'1 (1649) (455).
Załamanie się pozycji Rzeczypospolitej na arenie międzynarodowej w drugiej połowie XVII w. Jego przyczyny (458).
Stosunki społeczne, gospodarcze i polityczne w Szwecji (461).
Rozkład wewnętrzny Turcji w drugiej połowie XVII w. Próby przeciwdziałania mu — reformy Kopriiluch i aktywizacja Turcji w polityce międzynarodowej (465).
Rola chanatu krymskiego w Europie Wschodniej w połowie XVII w. (467).
Wzrost znaczenia Brandenburgii. Wielki elektor Fryderyk Wilhelm (468).
Rywalizacja polsko-rosyjska. Powstanie Chmielnickiego na Ukrainie i interwencja rosyjska w wojnie polsko-kozackiej (1654) (470).
Najazd szwedzki na Polskę i druga wojna północna (1655-1660). Traktaty w Oliwie, Kopenhadze (1660) i Kardis (1661) (475).
Wojna polsko-rosyjska i traktat andruszowski (1667) (480).
Wojny polsko- tureckie. Polityka bałtycka Sobieskiego i jej perspektywy na tle polityki europejskiej(481).
Rozwój dziedzicznych krajów habsburskich (484).
Turcja w wojnie / 7 Austrią i jej sprzymierzeńcami. Bitwa wiedeńska (1683) i traktat karłowicki (1699). Bilans XVII w. w historii Europy Środkowo-Wschodniej (486).
Rozdział XIX. Europa Zachodnia w okresie przewagi francuskiej 490
Francja w drugiej połowie XVII w, Colbert, Louvois, Va-uban (490).
Ogólne zagadnienia absolutyzmu (496).
Ludwik XIV i centralizm absolutystyczny. Bilans rządów królewskich w dziedzinie społecznej i religijnej(498).
Wojna dewolucyjna (1667—1668) i traktat akwizgrański (1668) (503).
Holandia w wojnie z Francją, Pierwsza koalicja europejska przeciw Ludwikowi XIV. Traktaty w Nimwegen (1678—1679), Fontainebleau (1679) i St. Ger-main-enLaye (505).
Reuniony. Rozejm w Ratyzbonie (1684) i szczyt potęgi francuskiej. Liga augsburska (1686) i „coalitions raisonnees" (511)
Anglia po restauracji Stuartów. Rządy Karola II (1660—1685) (513).
Jakub II i The Glorious Revolution (1688) Koniec panowania Stuartów (516).
Wojna drugiej koalicji europejskiej z Francją 1697) i traktal Ryswick (519).
Ocena ludwika XIV w historiografii (521).
Rozdział XX. Sztuka, literatura i myśl epoki baroku . 523
Pojęcie baroku i manieryzmu. Główne kierunki baroku jako odzwierciedlenie najważniejszych problemów epoki (523).
Problem baroku słowiańskiego (528).
Ofensywa kontrreformacji w sztuce baroku (529).
Sztuka baroku ;i absolutyzm. Sztuka dworska (533).
Barok mieszczańsko-protestancki (536).
Główne tendencje w literaturze pięknej. Reakcja religijna na renesans. Konflikt jednostki z państwem (539).
Teatr i muzyka (544).
Problematyka państwa i społeczeństwa w piśmiennictwie politycznym XVII w. Początki prasy (545).
Empiryzm galileuszowski i racjonalizm kartezjański - początki nowej epoki w filozofii (551)
Jansenizm. Filozofia i nauka XVII w. (553)
Oświata, pedagogika, wychowanie (556)
Bibliografia 559
Indeks osób 600
Indeks nazw geograficznych i etnicznych 630
Spis map tekstowych 646
Spis map załącznikowych 646
Spis ilustracji 647