Dane szczegółowe książki
Psychologia uprzedzeń / Nelson, Todd D.
Autorzy
Tytuł
Psychologia uprzedzeń
Tytuł oryginału
Psychology of prejudice
Serie wydawnicze
Wydawnictwo
Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2003
Numer wydania
1
ISBN
8389120569
Hasła przedmiotowe
Informacje dodatkowe
Na s. red. błędny ISBN. 83-89120-65-8
Spis treści
pokaż spis treści
Przedmowa 15
Rozdział 1
Wprowadzenie w tematykę stereotypizacji i uprzedzeń 21
Definicje zjawiska stereotypizacji 25
„Stereotyp” Lippmanna 25
Stereotypizacja: od negatywnej do neutralnej 25
Definicja społeczno-poznawcza 26
Stereotypy kulturowe i indywidualne 27
Czy stereotyp jest postawą? 28
Pozytywne i negatywne stereotypy 28
Definicje uprzedzeń 29
Uprzedzenie jako afekt negatywny 29
Uprzedzenia jako postawy 29
Uprzedzenia jako „społeczne emocje” 31
Związek między stereotypizacją a uprzedzeniami 34
Najwcześniejsze podejścia do stereotypizacji 35
Pomiar 35
Różnice indywidualne a zjawisko stereotypizacji 36
Wyjaśnienia na poziomie grupowym 38
Rewolucja poznawcza w psychologii społecznej 39
Teorie zgodności poznawczej 39
Teoria atrybucji 40
Społeczno-poznawcze ujęcie stereotypizacji i uprzedzeń 42
Kategoryzacja 42
Skąpiec poznawczy 44
Zmotywowany taktyk 45
Dlaczego koncentrujemy się na międzygrupowych relacjach białych i czarnych? 46
Podsumowanie 47
Terminologia 49
Pytania do dyskusji 49
Źródła internetowe 50
Rozdział 2
Geneza i utrzymywanie się stereotypów i uprzedzeń 51
Powstawanie stereotypów 52
Kategoryzacja 52
Dlaczego kategoryzujemy? 52
Rodzaje kategoryzacji 53
Własne grupy i obce grupy 54
Społeczne uczenie się 58
Ukryte teorie 63
Oszczędność poznawcza stereotypów 64
Jak i dlaczego utrzymują się stereotypy? 66
Selektywna koncentracja uwagi na informacjach związanych ze stereotypem 67
Subkategoryzacja 69
Iluzoryczne korelacje 72
Motywacja 73
Geneza uprzedzeń 76
Teoria tożsamości społecznej 77
Teoria optymalnej odrębności 78
Teoria kozła ofiarnego 79
Względna deprywacja 80
Teoria rzeczywistego konfliktu 81
Podsumowanie 85
Terminologia 86
Pytania do dyskusji 87
Źródła internetowe 88
Rozdział 3
Udział uczuć i myśli w aktywizacji stereotypów 89
Nastrój 91
Rodzaje afektu międzygrupowego 92
Wpływ pozytywnego afektu 97
Skutki negatywnego afektu 98
Deficyty motywacyjne a ograniczenia poznawcze 99
Poznanie 100
Utajone poznanie 100
Przekazy podprogowe 101
Utajona pamięć 103
Utajona stereotypizacja 104
Tłumienie stereotypów 114
Kierunki przyszłych badań 120
Podsumowanie 122
Terminologia 123
Pytania do dyskusji 124
Źródła internetowe 124
Rozdział 4
Uprzedzona osobowość: czy niektórzy ludzie mają szczególną skłonność do odczuwania uprzedzeń? 125
Ujęcie psychodynamiczne 127
Autorytaryzm 127
Uprzedzenia uwarunkowane charakterologicznie 128
Problemy związane z podejściem psychodynamicznym 129
Prawicowy autorytaryzm 130
Religia 134
Zaangażowana a zwyczajowa religijność 134
Zewnętrzna a wewnętrzna orientacja religijna 135
Religia jako poszukiwanie 137
Potrzeba poznawcza 141
Potrzeba struktury 142
Potrzeba zamknięcia poznawczego 143
Orientacja na dominację społeczną 146
Podsumowanie 150
Terminologia 151
Pytania do dyskusji 152
Źródła internetowe 153
Rozdział 5
Rasizm tradycyjny a rasizm współczesny 154
Gdzie się podziali wszyscy bigoci? 154
Od Katza i Braly’ego (1933) do Ustawy o prawach obywatelskich... i jeszcze dalej 155
Czy ludzie o niskim deklarowanym poziomie uprzedzeń są rzeczywiście wolni od uprzedzeń? 157
Współczesny rasizm 160
Symboliczny rasizm 161
Rasizm awersyjny 162
Podsumowanie współczesnych teorii uprzedzeń 163
Miary stereotypizacji i uprzedzeń 164
Samoopisowe kwestionariusze 165
Pseudowykrywacz kłamstw 167
Pomiar stereotypów 170
Pomiar uprzedzeń 172
Poprzedzanie i pomiar czasu reakcji - idealna miara uprzedzeń? 174
Podsumowanie: czy współczesne uprzedzenia rzeczywiście istnieją? 178
Terminologia 179
Pytania do dyskusji 180
Źródła internetowe 180
Rozdział 6
Doświadczanie uprzedzeń 181
Piętno społeczne 182
Identyfikacja grupowa 183
Zagrożenie stereotypem 184
Samoocena 193
Zaprzeczanie dyskryminacji 194
Samospełniająca się przepowiednia 195
Interakcje międzygrupowe 197
Dynamiczna natura interakcji 198
Oczekiwania 202
Lęk międzygrupowy 203
Metastereotypy 204
Wieloznaczność atrybucyjna 205
Paradoksalne skutki akcji afirmacyjnej 212
Spostrzegana kontrolowalność piętna 213
Podsumowanie 215
Terminologia 216
Pytania do dyskusji 216
Źródła internetowe 217
Rozdział 7
Uprzedzenia i stereotypy wiekowe 218
Dlaczego właśnie uprzedzenia wiekowe? A co z innymi rodzajami uprzedzeń i stereotypów? 219
Czy uprzedzenia wiekowe naprawdę istnieją? 221
Treść i zastosowanie stereotypów wiekowych 224
Przychylne postawy i pozytywne stereotypy 225
Konsekwencje pseudopozytywnych postaw 227
Protekcjonalny sposób mówienia 227
Protekcjonalne zachowanie 229
Wpływ pseudopozytywnych postaw na starszych ludzi 230
Uprzedzenia wiekowe u osób, które zawodowo pomagają starszym ludziom 233
Geneza uprzedzeń wiekowych 235
Gradacja wiekowa społeczeństwa 235
Od czcigodnego mędrca do nieznośnego ciężaru 236
Modernizacja 237
Idealizm 237
Utrzymywanie się uprzedzeń wiekowych 238
Ujęcie funkcjonalne 238
Konflikt 239
Zagrożenie Ja, samoocena i radzenie sobie ze strachem 239
Uprzedzenia do nieletnich 241
Przekonania i oczekiwania dotyczące starości 242
Przekonania i oczekiwania młodych ludzi dotyczące starzenia się 242
Oczekiwania starszych ludzi dotyczące starzenia się 243
Dyskryminacja wiekowa 245
Wyrazistość wieku jako zmiennej wpływającej na spostrzeganie społeczne 248
Kontakt ze starszymi ludźmi 251
Negatywne oczekiwania dotyczące międzypokoleniowego kontaktu 252
Negatywne schematy poznawcze dotyczące starszych ludzi 252
Uprzedzenia i stereotypy wiekowe w różnych kulturach 254
Starość w oczach Wschodu i Zachodu 255
Kierunki przyszłych badań 256
Pomiar 257
Jesteśmy tak starzy (lub tak młodzi), jak się czujemy 257
Znajomość stereotypów czy przekonanie o ich prawdziwości? 258
Ocena uprzedzonych postaw 260
Podsumowanie 260
Terminologia 261
Pytania do dyskusji 262
Źródła internetowe 262
Rozdział 8
Seksizm 263
Stereotypy płci 265
Pomiar stereotypów płci 267
Geneza stereotypów płci 269
Religia 270
Społeczne uczenie się 270
Instytucje kulturowe 272
Ewolucja a role społeczne 278
Władza 282
Trafność stereotypów płci 283
Seksizm w języku 285
Rodzaje seksizmu 287
Tradycyjny i współczesny seksizm 288
Neoseksizm 290
Łagodny i wrogi seksizm 291
Wpływ seksizmu na kobiety 294
Dyskryminacja płciowa 296
Dystans interpersonalny 297
Możliwości zawodowe 298
Szklany sufit 302
Podsumowanie 303
Terminologia 304
Pytania do dyskusji 305
Źródła internetowe 306
Rozdział 9
Przeciwdziałanie uprzedzeniom 307
Hipoteza kontaktu 309
Hipoteza kontaktu w ujęciu Allporta 310
Weryfikacja hipotezy kontaktu 311
Przeformułowana teoria kontaktu autorstwa Pettigrew 312
Eksperyment Sherifa w Robber’s Cave: nadrzędny cel 314
Wspólna tożsamość grupowa 315
„Technika konfrontacyjna” Rokeacha 316
Klasa-układanka 317
Wzbogacanie wiedzy, empatia i odgrywanie ról 321
Daltonizm społeczny 322
Współczesne podejścia do przeciwdziałania uprzedzeniom 324
Podejście funkcjonalne 325
Wpływ normatywny 328
Autoregulacja 330
Podsumowanie 333
Terminologia 335
Pytania do dyskusji 336
Źródła internetowe 337
Rozdział 10
Współczesne trendy i niewyjaśnione zagadki w badaniach nad uprzedzeniami 338
Uprzedzenia do innych grup 339
Ludzie otyli 339
Postawy wobec lesbijek i gejów 342
Osoby niepełnosprawne fizycznie 343
Dynamika interakcji międzygrupowych 344
Motywacja a uprzedzenia 348
Utajona i automatyczna stereotypizacja 350
Indywidualizować czy stereotypizować? Oto jest pytanie 351
Podsumowanie 353
Terminologia 354
Pytania do dyskusji 354
Źródła internetowe 355
Bibliografia 357
Indeks nazwisk 387
Indeks rzeczowy 395
Rozdział 1
Wprowadzenie w tematykę stereotypizacji i uprzedzeń 21
Definicje zjawiska stereotypizacji 25
„Stereotyp” Lippmanna 25
Stereotypizacja: od negatywnej do neutralnej 25
Definicja społeczno-poznawcza 26
Stereotypy kulturowe i indywidualne 27
Czy stereotyp jest postawą? 28
Pozytywne i negatywne stereotypy 28
Definicje uprzedzeń 29
Uprzedzenie jako afekt negatywny 29
Uprzedzenia jako postawy 29
Uprzedzenia jako „społeczne emocje” 31
Związek między stereotypizacją a uprzedzeniami 34
Najwcześniejsze podejścia do stereotypizacji 35
Pomiar 35
Różnice indywidualne a zjawisko stereotypizacji 36
Wyjaśnienia na poziomie grupowym 38
Rewolucja poznawcza w psychologii społecznej 39
Teorie zgodności poznawczej 39
Teoria atrybucji 40
Społeczno-poznawcze ujęcie stereotypizacji i uprzedzeń 42
Kategoryzacja 42
Skąpiec poznawczy 44
Zmotywowany taktyk 45
Dlaczego koncentrujemy się na międzygrupowych relacjach białych i czarnych? 46
Podsumowanie 47
Terminologia 49
Pytania do dyskusji 49
Źródła internetowe 50
Rozdział 2
Geneza i utrzymywanie się stereotypów i uprzedzeń 51
Powstawanie stereotypów 52
Kategoryzacja 52
Dlaczego kategoryzujemy? 52
Rodzaje kategoryzacji 53
Własne grupy i obce grupy 54
Społeczne uczenie się 58
Ukryte teorie 63
Oszczędność poznawcza stereotypów 64
Jak i dlaczego utrzymują się stereotypy? 66
Selektywna koncentracja uwagi na informacjach związanych ze stereotypem 67
Subkategoryzacja 69
Iluzoryczne korelacje 72
Motywacja 73
Geneza uprzedzeń 76
Teoria tożsamości społecznej 77
Teoria optymalnej odrębności 78
Teoria kozła ofiarnego 79
Względna deprywacja 80
Teoria rzeczywistego konfliktu 81
Podsumowanie 85
Terminologia 86
Pytania do dyskusji 87
Źródła internetowe 88
Rozdział 3
Udział uczuć i myśli w aktywizacji stereotypów 89
Nastrój 91
Rodzaje afektu międzygrupowego 92
Wpływ pozytywnego afektu 97
Skutki negatywnego afektu 98
Deficyty motywacyjne a ograniczenia poznawcze 99
Poznanie 100
Utajone poznanie 100
Przekazy podprogowe 101
Utajona pamięć 103
Utajona stereotypizacja 104
Tłumienie stereotypów 114
Kierunki przyszłych badań 120
Podsumowanie 122
Terminologia 123
Pytania do dyskusji 124
Źródła internetowe 124
Rozdział 4
Uprzedzona osobowość: czy niektórzy ludzie mają szczególną skłonność do odczuwania uprzedzeń? 125
Ujęcie psychodynamiczne 127
Autorytaryzm 127
Uprzedzenia uwarunkowane charakterologicznie 128
Problemy związane z podejściem psychodynamicznym 129
Prawicowy autorytaryzm 130
Religia 134
Zaangażowana a zwyczajowa religijność 134
Zewnętrzna a wewnętrzna orientacja religijna 135
Religia jako poszukiwanie 137
Potrzeba poznawcza 141
Potrzeba struktury 142
Potrzeba zamknięcia poznawczego 143
Orientacja na dominację społeczną 146
Podsumowanie 150
Terminologia 151
Pytania do dyskusji 152
Źródła internetowe 153
Rozdział 5
Rasizm tradycyjny a rasizm współczesny 154
Gdzie się podziali wszyscy bigoci? 154
Od Katza i Braly’ego (1933) do Ustawy o prawach obywatelskich... i jeszcze dalej 155
Czy ludzie o niskim deklarowanym poziomie uprzedzeń są rzeczywiście wolni od uprzedzeń? 157
Współczesny rasizm 160
Symboliczny rasizm 161
Rasizm awersyjny 162
Podsumowanie współczesnych teorii uprzedzeń 163
Miary stereotypizacji i uprzedzeń 164
Samoopisowe kwestionariusze 165
Pseudowykrywacz kłamstw 167
Pomiar stereotypów 170
Pomiar uprzedzeń 172
Poprzedzanie i pomiar czasu reakcji - idealna miara uprzedzeń? 174
Podsumowanie: czy współczesne uprzedzenia rzeczywiście istnieją? 178
Terminologia 179
Pytania do dyskusji 180
Źródła internetowe 180
Rozdział 6
Doświadczanie uprzedzeń 181
Piętno społeczne 182
Identyfikacja grupowa 183
Zagrożenie stereotypem 184
Samoocena 193
Zaprzeczanie dyskryminacji 194
Samospełniająca się przepowiednia 195
Interakcje międzygrupowe 197
Dynamiczna natura interakcji 198
Oczekiwania 202
Lęk międzygrupowy 203
Metastereotypy 204
Wieloznaczność atrybucyjna 205
Paradoksalne skutki akcji afirmacyjnej 212
Spostrzegana kontrolowalność piętna 213
Podsumowanie 215
Terminologia 216
Pytania do dyskusji 216
Źródła internetowe 217
Rozdział 7
Uprzedzenia i stereotypy wiekowe 218
Dlaczego właśnie uprzedzenia wiekowe? A co z innymi rodzajami uprzedzeń i stereotypów? 219
Czy uprzedzenia wiekowe naprawdę istnieją? 221
Treść i zastosowanie stereotypów wiekowych 224
Przychylne postawy i pozytywne stereotypy 225
Konsekwencje pseudopozytywnych postaw 227
Protekcjonalny sposób mówienia 227
Protekcjonalne zachowanie 229
Wpływ pseudopozytywnych postaw na starszych ludzi 230
Uprzedzenia wiekowe u osób, które zawodowo pomagają starszym ludziom 233
Geneza uprzedzeń wiekowych 235
Gradacja wiekowa społeczeństwa 235
Od czcigodnego mędrca do nieznośnego ciężaru 236
Modernizacja 237
Idealizm 237
Utrzymywanie się uprzedzeń wiekowych 238
Ujęcie funkcjonalne 238
Konflikt 239
Zagrożenie Ja, samoocena i radzenie sobie ze strachem 239
Uprzedzenia do nieletnich 241
Przekonania i oczekiwania dotyczące starości 242
Przekonania i oczekiwania młodych ludzi dotyczące starzenia się 242
Oczekiwania starszych ludzi dotyczące starzenia się 243
Dyskryminacja wiekowa 245
Wyrazistość wieku jako zmiennej wpływającej na spostrzeganie społeczne 248
Kontakt ze starszymi ludźmi 251
Negatywne oczekiwania dotyczące międzypokoleniowego kontaktu 252
Negatywne schematy poznawcze dotyczące starszych ludzi 252
Uprzedzenia i stereotypy wiekowe w różnych kulturach 254
Starość w oczach Wschodu i Zachodu 255
Kierunki przyszłych badań 256
Pomiar 257
Jesteśmy tak starzy (lub tak młodzi), jak się czujemy 257
Znajomość stereotypów czy przekonanie o ich prawdziwości? 258
Ocena uprzedzonych postaw 260
Podsumowanie 260
Terminologia 261
Pytania do dyskusji 262
Źródła internetowe 262
Rozdział 8
Seksizm 263
Stereotypy płci 265
Pomiar stereotypów płci 267
Geneza stereotypów płci 269
Religia 270
Społeczne uczenie się 270
Instytucje kulturowe 272
Ewolucja a role społeczne 278
Władza 282
Trafność stereotypów płci 283
Seksizm w języku 285
Rodzaje seksizmu 287
Tradycyjny i współczesny seksizm 288
Neoseksizm 290
Łagodny i wrogi seksizm 291
Wpływ seksizmu na kobiety 294
Dyskryminacja płciowa 296
Dystans interpersonalny 297
Możliwości zawodowe 298
Szklany sufit 302
Podsumowanie 303
Terminologia 304
Pytania do dyskusji 305
Źródła internetowe 306
Rozdział 9
Przeciwdziałanie uprzedzeniom 307
Hipoteza kontaktu 309
Hipoteza kontaktu w ujęciu Allporta 310
Weryfikacja hipotezy kontaktu 311
Przeformułowana teoria kontaktu autorstwa Pettigrew 312
Eksperyment Sherifa w Robber’s Cave: nadrzędny cel 314
Wspólna tożsamość grupowa 315
„Technika konfrontacyjna” Rokeacha 316
Klasa-układanka 317
Wzbogacanie wiedzy, empatia i odgrywanie ról 321
Daltonizm społeczny 322
Współczesne podejścia do przeciwdziałania uprzedzeniom 324
Podejście funkcjonalne 325
Wpływ normatywny 328
Autoregulacja 330
Podsumowanie 333
Terminologia 335
Pytania do dyskusji 336
Źródła internetowe 337
Rozdział 10
Współczesne trendy i niewyjaśnione zagadki w badaniach nad uprzedzeniami 338
Uprzedzenia do innych grup 339
Ludzie otyli 339
Postawy wobec lesbijek i gejów 342
Osoby niepełnosprawne fizycznie 343
Dynamika interakcji międzygrupowych 344
Motywacja a uprzedzenia 348
Utajona i automatyczna stereotypizacja 350
Indywidualizować czy stereotypizować? Oto jest pytanie 351
Podsumowanie 353
Terminologia 354
Pytania do dyskusji 354
Źródła internetowe 355
Bibliografia 357
Indeks nazwisk 387
Indeks rzeczowy 395