Dane szczegółowe książki
Język - historia - kultura: (wykłady, studia, analizy) / Dubisz, Stanisław (1949-)
Autorzy
Tytuł
Język - historia - kultura: (wykłady, studia, analizy)
Wydawnictwo
Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, 2002
ISBN
8387608289
Hasła przedmiotowe
Spis treści
pokaż spis treści
Przedmowa ............................................................................................. XIII
1. Historia języka jako dyscyplina językoznawcza..................................... l
1.1. Pojęcie historii języka....................................................................... l
1.2. Historia języka a gramatyka historyczna.......................................... 4
1.3. Podstawy źródłowe ........................................................................... 6
1.3.1. Forma źródeł........................................................................... 6
1.3.2. Sposób prezentacji materiału językowego.............................. 8
1.3.3. Objętość źródeł ....................................................................... 9
1.3.4. Język źródeł .......................................................................... 10
1.3.5. Wariant języka....................................................................... 10
1.4. Metody badawcze ........................................................................... 11
1.4.1. Metoda filologiczna (źródłowa)............................................ 12
1.4.2. Metoda rekonstrukcji wewnętrznej....................................... 13
1.4.3. Metoda historycznoporównawcza......................................... 14
1.5. Periodyzacje dziejów języka polskiego .......................................... 15
1.5.1. Periodyzacje wcześniejsze .................................................... 15
1.5.2. Periodyzacja Zenona Klemensiewicza i jej rozwinięcie ...... 17
1.5.3. Nowe propozycje periodyzacyjne......................................... 22
2. Główne tendencje rozwojowe polszczyzny a periodyzacja jej
dziejów................................................................................................... 25
2.1. Zakres i metoda opisu..................................................................... 25
2.2. Fonologia - fonetyka ...................................................................... 26
2.2.1. Cezury chronologiczne i tendencje językowe ......................26
2.2.2. Periodyzacja.......................................................................... 27
2.3. Fleksja............................................................................................. 28
2.3.1. Cezury chronologiczne i tendencje językowe ......................28
2.3.2. Periodyzacja.......................................................................... 30
2.4. Składnia........................................................................................... 31
2.4.1. Cezury chronologiczne i tendencje językowe ...................... 31
2.4.2. Periodyzacja..........................................................................32
2.5. Słowotwórstwo ............................................................................... 33
2.5.1. Cezury chronologiczne i tendencje językowe ...................... 33
2.5.2. Periodyzacja .......................................................................... 36
2.6. Słownictwo ..................................................................................... 37
2.6.1. Cezury chronologiczne i tendencje językowe ...................... 37
2.6.2. Periodyzacja.......................................................................... 40
2.7. Odmiany komunikatywne polszczyzny ..........................................41
2.7.1. Cezury chronologiczne i tendencje językowe ......................41
2.7.2. Periodyzacja..........................................................................42
2.8. Hierarchia tendencji rozwojowych polszczyzny a periodyzacja
jej dziejów.......................................................................................42
3. Początki państwowości polskiej a język ...............................................45
3.1. Język a instytucje społeczne ........................................................... 45
3.2. Etnizm - nacjonalizm - globalizm ................................................. 47
3.3. Okres przedpiastowski.................................................................... 49
3.3.1. Struktura plemienna w okresie przedpiastowskim ............... 51
3.3.2. Wierzenia w okresie przedpiastowskim................................ 55
3.4. Protopaństwo wczesnych Piastów i jego władcy ........................... 58
3.5. Państwo Mieszka I.......................................................................... 59
3.6. Rok tysięczny.................................................................................. 62
3.7. Państwo Polan - Polonia - Polska ................................................. 64
4. Nazwy własne a historia........................................................................ 67
4.1. Imiona............................................................................................. 67
4.2. Nazwiska......................................................................................... 73
4.3. Nazwy etniczne, geograficzne i mityczne ...................................... 87
4.4. Onomastyka - historia języka - humanistyka................................ 92
5. Słownictwo obyczaju religijnego .......................................................... 95
5.1. Geneza słownictwa nowego obyczaju religijnego ......................... 95
5.2. Gody - Boże Narodzenie ................................................................ 99
5.3. Wielkanoc- Święta Dobrego Początku...................................... 103
5.4. Pieśń świętojańska o sobótce ..................................................... 109
5.5. Sacrum -» profanum -* sacrum................................................. 113
6. Słownictwo dorocznej codzienności ................................................. 117
6.1. Cykl roczny................................................................................. 117
6.2. Rodzina....................................................................................... 125
6.3. Słownictwo różnych zakresów tematycznych............................ 132
7. Piśmiennictwo okresu staropolskiego jako wyraz rozwoju kultury intelektualnej...................................................................................... 141
7.1. Tło historyczno-kulturowe a najważniejsze dokonania
pisarskie .................................................................................... 141
7.2. Najważniejsze zabytki języka staropolskiego........................... 150
7.2.1. Dane z epoki przedpiśmiennej........................................ 150
7.2.2. Zabytki z epoki piśmiennej............................................. 151
7.2.3. Gatunki wypowiedzi w tekstach staropolskich
i grafia tekstów................................................................ 159
7.3. Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią - przykład kształtowania się konwencji ortograficznej i normy językowej .................................................................................. 165
8. Wielkie teksty staropolskiej liryki religijnej ..................................... 171
8.1. Bogurodzica .............................................................................. 171
8.1.1. Utwór -jego historia i geneza........................................ 171
8.1.2. Zagadnienia języka i obrazowania.................................. 175
8.2. Psałterz Dawidowy ................................................................... 181
8.2.1. Z historii psalmów i psałterzy......................................... 181
8.2.2. Trzy przekłady ................................................................ 184
9. Pochodzenie polskiego języka literackiego....................................... 191
9.1. Język literacki - znaczenie i geneza terminu ........................... 191
9.2. Kiedy powstał polski język literacki?....................................... 193
9.3. Gdzie powstał polski język literacki?....................................... 196
9.4. Język literacki a język ogólny .................................................. 201
9.5. Dalszy rozwój polskiego języka literackiego ........................... 203
9.6. Powstawanie polskiego języka literackiego a polityka
językowa ...................................................................................207
10. Rola łaciny w dziejach polskiej wspólnoty komunikatywnej........... 213
10.1. Łacina -język elitarny ............................................................. 213
10.2. Zapożyczenia z łaciny............................................................... 217
10.3. Sztuka latynizowania i makaronizowania................................. 222
Bibliografia - wybór literatury przedmiotu ............................................. 239
Wykaz stosowanych skrótów i oznaczeń .................................................253
Aneks okolicznościowy ............................................................................257
Halina Karaś, Profesor Stanisław Dubisz - w trzydziestolecie
pracy naukowej i dydaktycznej .........................................................259
Bibliografia prac Profesora Stanisława Dubisza (1972-2001) (zestawił Radosław Dubisz) .............................................................. 271
Dorobek Profesora Stanisława Dubisza w kształceniu kadr naukowych
i dydaktycznych.................................................................................297
- Promotorstwo rozpraw doktorskich............................................297
- Promotorstwo prac magisterskich...............................................298
1. Historia języka jako dyscyplina językoznawcza..................................... l
1.1. Pojęcie historii języka....................................................................... l
1.2. Historia języka a gramatyka historyczna.......................................... 4
1.3. Podstawy źródłowe ........................................................................... 6
1.3.1. Forma źródeł........................................................................... 6
1.3.2. Sposób prezentacji materiału językowego.............................. 8
1.3.3. Objętość źródeł ....................................................................... 9
1.3.4. Język źródeł .......................................................................... 10
1.3.5. Wariant języka....................................................................... 10
1.4. Metody badawcze ........................................................................... 11
1.4.1. Metoda filologiczna (źródłowa)............................................ 12
1.4.2. Metoda rekonstrukcji wewnętrznej....................................... 13
1.4.3. Metoda historycznoporównawcza......................................... 14
1.5. Periodyzacje dziejów języka polskiego .......................................... 15
1.5.1. Periodyzacje wcześniejsze .................................................... 15
1.5.2. Periodyzacja Zenona Klemensiewicza i jej rozwinięcie ...... 17
1.5.3. Nowe propozycje periodyzacyjne......................................... 22
2. Główne tendencje rozwojowe polszczyzny a periodyzacja jej
dziejów................................................................................................... 25
2.1. Zakres i metoda opisu..................................................................... 25
2.2. Fonologia - fonetyka ...................................................................... 26
2.2.1. Cezury chronologiczne i tendencje językowe ......................26
2.2.2. Periodyzacja.......................................................................... 27
2.3. Fleksja............................................................................................. 28
2.3.1. Cezury chronologiczne i tendencje językowe ......................28
2.3.2. Periodyzacja.......................................................................... 30
2.4. Składnia........................................................................................... 31
2.4.1. Cezury chronologiczne i tendencje językowe ...................... 31
2.4.2. Periodyzacja..........................................................................32
2.5. Słowotwórstwo ............................................................................... 33
2.5.1. Cezury chronologiczne i tendencje językowe ...................... 33
2.5.2. Periodyzacja .......................................................................... 36
2.6. Słownictwo ..................................................................................... 37
2.6.1. Cezury chronologiczne i tendencje językowe ...................... 37
2.6.2. Periodyzacja.......................................................................... 40
2.7. Odmiany komunikatywne polszczyzny ..........................................41
2.7.1. Cezury chronologiczne i tendencje językowe ......................41
2.7.2. Periodyzacja..........................................................................42
2.8. Hierarchia tendencji rozwojowych polszczyzny a periodyzacja
jej dziejów.......................................................................................42
3. Początki państwowości polskiej a język ...............................................45
3.1. Język a instytucje społeczne ........................................................... 45
3.2. Etnizm - nacjonalizm - globalizm ................................................. 47
3.3. Okres przedpiastowski.................................................................... 49
3.3.1. Struktura plemienna w okresie przedpiastowskim ............... 51
3.3.2. Wierzenia w okresie przedpiastowskim................................ 55
3.4. Protopaństwo wczesnych Piastów i jego władcy ........................... 58
3.5. Państwo Mieszka I.......................................................................... 59
3.6. Rok tysięczny.................................................................................. 62
3.7. Państwo Polan - Polonia - Polska ................................................. 64
4. Nazwy własne a historia........................................................................ 67
4.1. Imiona............................................................................................. 67
4.2. Nazwiska......................................................................................... 73
4.3. Nazwy etniczne, geograficzne i mityczne ...................................... 87
4.4. Onomastyka - historia języka - humanistyka................................ 92
5. Słownictwo obyczaju religijnego .......................................................... 95
5.1. Geneza słownictwa nowego obyczaju religijnego ......................... 95
5.2. Gody - Boże Narodzenie ................................................................ 99
5.3. Wielkanoc- Święta Dobrego Początku...................................... 103
5.4. Pieśń świętojańska o sobótce ..................................................... 109
5.5. Sacrum -» profanum -* sacrum................................................. 113
6. Słownictwo dorocznej codzienności ................................................. 117
6.1. Cykl roczny................................................................................. 117
6.2. Rodzina....................................................................................... 125
6.3. Słownictwo różnych zakresów tematycznych............................ 132
7. Piśmiennictwo okresu staropolskiego jako wyraz rozwoju kultury intelektualnej...................................................................................... 141
7.1. Tło historyczno-kulturowe a najważniejsze dokonania
pisarskie .................................................................................... 141
7.2. Najważniejsze zabytki języka staropolskiego........................... 150
7.2.1. Dane z epoki przedpiśmiennej........................................ 150
7.2.2. Zabytki z epoki piśmiennej............................................. 151
7.2.3. Gatunki wypowiedzi w tekstach staropolskich
i grafia tekstów................................................................ 159
7.3. Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią - przykład kształtowania się konwencji ortograficznej i normy językowej .................................................................................. 165
8. Wielkie teksty staropolskiej liryki religijnej ..................................... 171
8.1. Bogurodzica .............................................................................. 171
8.1.1. Utwór -jego historia i geneza........................................ 171
8.1.2. Zagadnienia języka i obrazowania.................................. 175
8.2. Psałterz Dawidowy ................................................................... 181
8.2.1. Z historii psalmów i psałterzy......................................... 181
8.2.2. Trzy przekłady ................................................................ 184
9. Pochodzenie polskiego języka literackiego....................................... 191
9.1. Język literacki - znaczenie i geneza terminu ........................... 191
9.2. Kiedy powstał polski język literacki?....................................... 193
9.3. Gdzie powstał polski język literacki?....................................... 196
9.4. Język literacki a język ogólny .................................................. 201
9.5. Dalszy rozwój polskiego języka literackiego ........................... 203
9.6. Powstawanie polskiego języka literackiego a polityka
językowa ...................................................................................207
10. Rola łaciny w dziejach polskiej wspólnoty komunikatywnej........... 213
10.1. Łacina -język elitarny ............................................................. 213
10.2. Zapożyczenia z łaciny............................................................... 217
10.3. Sztuka latynizowania i makaronizowania................................. 222
Bibliografia - wybór literatury przedmiotu ............................................. 239
Wykaz stosowanych skrótów i oznaczeń .................................................253
Aneks okolicznościowy ............................................................................257
Halina Karaś, Profesor Stanisław Dubisz - w trzydziestolecie
pracy naukowej i dydaktycznej .........................................................259
Bibliografia prac Profesora Stanisława Dubisza (1972-2001) (zestawił Radosław Dubisz) .............................................................. 271
Dorobek Profesora Stanisława Dubisza w kształceniu kadr naukowych
i dydaktycznych.................................................................................297
- Promotorstwo rozpraw doktorskich............................................297
- Promotorstwo prac magisterskich...............................................298