Dane szczegółowe książki
Książka o klimacie: Książka o klimacie, którą stworzyła Greta Thunberg / Thunberg, Greta (2003-)
Autorzy
Tytuł
Książka o klimacie: Książka o klimacie, którą stworzyła Greta Thunberg
Tytuł oryginału
Climate book,
Wydawnictwo
Warszawa: Wydawnictwo Agora, 2023
ISBN
9788326843785
Hasła przedmiotowe
Informacje dodatkowe
Przełożył Michał Rogalski
Spis treści
pokaż spis treści
Spis treści
CZĘŚĆ PIERWSZA / Jak działa klimat 18
1.1. Jeśli chcemy rozwiązać problem, musimy go zrozumieć / Greta Thunberg 20
1.2. Długa historia dwutlenku węgla 25
Peter Brannen / dziennikarz naukowy, współpracownik
magazynu „The Atlantic”, autor książki The Ends of the World.
1.3. Nasz wpływ na ewolucję 29
Beth Shapiro / profesorka ekologii i biologii ewolucyjnej na Uniwersytecie Kalifornijskim w Santa Cruz, autorka książki Life as We Made It.
1.4. Cywilizacja a wymieranie 32
Elizabeth Kolbert / dziennikarka tygodnika „The New Yorker”,
jej ostatnia książka to Pod białym niebem. Natura przyszłości.
1.5 Nauka jest tak pewna, jak to tylko możliwe / Greta Thunberg 40
1.6 Jak odkryto zmiany klimatu 46
Michael Oppenheimer / badacz atmosfery, profesor nauk o Ziemi i stosunków międzynarodowych na Uniwersytecie Princeton, wieloletni członek IPCC.
1.7 Dlaczego nic nie zrobili? 54
Naomi Oreskes / profesorka historii nauki oraz nauk o Ziemi na Uniwersytecie Harvarda.
1.8. Punkty krytyczne i sprzężenia zwrotne 58
Johan Rockström / dyrektor Poczdamskiego Instytutu Badań
nad Wpływem Klimatu i profesor Uniwersytetu Poczdamskiego.
1.9. Najważniejsza historia na świecie / Greta Thunberg 68
CZĘŚĆ DRUGA / Jak zmienia się nasza planeta 72
2.1. Pogoda na sterydach / Greta Thunberg 76
2.2. Ciepło i upały 78
Katharine Hayhoe / profesorka nauk politycznych na Texas Tech University, autorka książki Saving Us.
2.3. Metan i inne gazy 82
Zeke Hausfather / szef zespołu badań klimatycznych w firmie Stripe, badacz
w projekcie Berkeley Earth.
2.4. Zanieczyszczenie powietrza i aerozole 87
Bjørn H. Samset / członek instytutu badawczego CICERO Centre for International Climate Research w Oslo, jeden z głównych współautorów raportów IPCC, ekspert od emisji gazów innych niż CO_2.
2.5. Chmury 91
Paulo Ceppi / wykładowca klimatologii w Grantham Institute oraz na Wydziale Fizyki Imperial College London.
2.6. Ocieplanie się Arktyki a prąd strumieniowy 94
Jennifer Francis / badaczka w Woodwell Climate Research Center,
a wcześniej profesorka oceanologii i nauk o wybrzeżu na Rutgers University.
2.7. Niebezpieczna pogoda 100
Friederike Otto / starsza wykładowczyni klimatologii w Grantham Institute
na Imperial College London oraz współprzewodnicząca stowarzyszenia badawczego World Weather Attribution.
2.8 Lawina już ruszyła/Greta Thunberg 106
2.9 Susze i powodzie 109
Kate Marvel / klimatolożka z Center for Climate Systems Research na Uniwersytecie Columbia i pracowniczka NASA Goddard Institute for Space Studies.
2.10. Lądolody i lodowce 112
Ricarda Winkelmann / profesorka systemowej analizy klimatu w Poczdamskim Instytucie Badań nad Wpływem Klimatu i na Uniwersytecie Poczdamskim.
2.11. Cieplejsze oceany i przybierające morza 115
Stefan Rahmstorf / szef zespołu systemowej analizy Ziemi w Poczdamskim Instytucie Badań nad Wpływem Klimatu i profesor fizyki oceanów na Uniwersytecie Poczdamskim.
2.12. Zakwaszanie a morskie ekosystemy 122
Hans-Otto Pörtner / profesor klimatologii i fizjologii, dziekan Wydziału Ekofizjologii Integracyjnej w Alfred Wegener Institute.
2.13. Mikroplastiki 125
Karin Kvale / badaczka w nowozelandzkim instytucie GNS Science,
ekspertka w zakresie modelowania roli ekologii morskiej w globalnych cyklach biogeochemicznych.
2.14 Słodka woda 128
Peter H. Gleick / współzałożyciel i emerytowany przewodniczący Pacific Institute, członek amerykańskiej Narodowej Akademii Nauk, hydroklimatolog.
2.15 Dużo bliżej domu, niż myślimy / Greta Thunberg 131
2.16. Pożary 138
Joëlle Gergis / starsza wykładowczyni klimatologii na Australijskim Uniwersytecie Narodowym, jedna z głównych współautorek szóstego raportu IPCC.
2.17. Amazonia 142
Carlos Nobre / badacz systemu Ziemi pracujący w Amazonii, przewodniczący oenzetowskiego Zespołu Badawczego ds. Amazonii, organizator projektu Amazonia 4.0.
Julia Arieira / specjalistka od ekologii roślin i systemu Ziemi pracująca na Państwowym Uniwersytecie Espirito Santo w Brazylii.
Nathália Nascimento / geografka i badaczka systemu Ziemi pracująca na Państwowym Uniwersytecie Espirito Santo w Brazylii.
2.18. Tajga i lasy strefy umiarkowanej 146
Beverly Law / emerytowany profesor biologii globalnych przemian i nauki o systemach lądowych na Uniwersytecie Stanu Oregon.
2.19. Bioróżnorodność na lądzie 151
Andy Purvis / badacz bioróżnorodności z Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; redagował jeden z rozdziałów pierwszego raportu oenzetowskiej Międzyrządowej Platformy Naukowo-Politycznej ds. Różnorodności Biologicznej i Usług Ekosystemowych (IPBES).
Adriana De Palma / członkini zespołu młodych naukowczyń i naukowców przy Światowym Forum Ekonomicznym i badaczka zatrudniona w Muzeum Historii Naturalnej w Londynie.
2.20. Owady 156
Dave Goulson / profesor biologii na Uniwersytecie Sussex; autor ponad czterystu artykułów naukowych o ekologii owadów i wielu książek, w tym poświęconej uniknięciu owadziej apokalipsy Silent Earth.
2.21. Kalendarz przyrody 160
Keith W. Larson / ekolog badający przemiany środowiskowe w Arktyce, dyrektor Centrum Arktycznego na Uniwersytecie w Umeå.
2.22. Gleba 164
Jennifer L. Soong / specjalistka od węgla w glebie związana z firmą agrochemiczną Corteva, badaczka afiliowana przy Colorado State University oraz Lawrence Berkeley National Laboratory.
2.23. Wieczna zmarzlina 167
Orjan Gustafsson / profesor biogeochemii na Uniwersytecie w Sztokholmie
i członek Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk.
2.24. Co się stanie przy ociepleniu o 1,5 stopnia C, 2 stopnie C i 4 stopnie C? 172
Tamsin Edwards / klimatolożka z King’s College London, jedna z głównych autorek raportów IPCC i popularyzatorka nauki specjalizująca się w temacie niewiadomych związanych ze wzrostem poziomu mórz.
CZĘŚĆ TRZECIA /Jak to wpłynie na nas 180
3.1 świat gorączkuje / Greta Thunberg 184
3.2. Klimat a zdrowie 187
Tedros Adhanom Ghebreyesus / dyrektor Światowej Organizacji Zdrowia.
3.3. Upał a choroby 191
Ana M. Vicedo-Cabrera / epidemiolożka środowiskowa, szefowa grupy badawczej zajmującej się zmianami klimatu i zdrowiem na Uniwersytecie w Bernie.
3.4. Zanieczyszczenie powietrza 195
Drew Shindell / klimatolog, profesor w Nicholas School of the Environment na Duke University, współautor wielu raportów IPCC.
3.5 Choroby wektorowe 199
Felipe J. Colón-Gonzalez / adiunkt na Wydziale Epidemiologii Chorób Zakaźnych w Londyńskiej Szkole Higieny i Medycyny Tropikalnej.
3.6 Oporność na antybiotyki 203
John Brownstein / dyrektor ds. innowacji w szpitalu Boston Children’s Hospital, profesor informatyki biomedycznej i pediatrii w Harvard Medical School.
Derek MacFadden / lekarz i naukowiec związany ze szpitalem Ottawa Hospital, specjalista od terapii antybiotykami i oporności na nie na kanadyjskim Uniwersytecie w Ottawie.
Sarah McGough / epidemiolożka i specjalistka od chorób zakaźnych w Harvard T.H. Chan School of Public Health.
Mauricio Santillana / profesor fizyki na Northeastern University w Bostonie i profesor epidemiologii w Harvard T.H. Chan School of Public Health.
3.7 Żywność i żywienie 206
Samuel S. Myers / badacz związany z Harvard T.H. Chan School of Public Health i dyrektor konsorcjum Planetary Health Alliance.
3.8 Nie wszyscy płyniemy na tej samej łodzi / Greta Thunberg 212
3.9 Życie przy 1,1 stopnia C 217
Saleemul Huq / dyrektor Międzynarodowego Centrum ds. Zmian Klimatu i Rozwoju na Independent University w Bangladeszu.
3.10 Rasizm środowiskowy 222
Jacqueline Patterson / założycielka i dyrektorka wykonawcza Chisholm Legacy Project, organizacji szkoleniowej dla czarnoskórych liderek i liderów walki o sprawiedliwość klimatyczną w najbardziej dotkniętych zmianami rejonach.
3.11. Uchodźcy klimatyczni 226
Abrahm Lustgarten / dziennikarz śledczy współpracujący z portalem ProPublica i czasopismem „The New York Times Magazine”; przygotowuje książkę o migracjach klimatycznych w Stanach Zjednoczonych.
3.12. Wzrost poziomu mórz a małe wyspy 231
Michael Taylor / badacz klimatu Karaibów, jeden z czołowych autorów raportów IPCC, dziekan i profesor Wydziału Nauki i Technologii na University
of the West Indies w Monie na Jamajce.
3.13. Deszcz w Sahelu 234
Hindou Oumarou Ibrahim / przedstawicielka rdzennego narodu, geografka
i koordynatorka działająca w Stowarzyszeniu Rdzennych Kobiet i Narodów Czadu, ambasadorka społeczna Celów Zrównoważonego Rozwoju ONZ.
3.14. Zima w Sápmi 237
Elin Anna Labba / saamska dziennikarka i pisarka, badaczka literatury rdzennej związana z centrum kultury saamskiej Tjállegoahte w Jokkmokk w Szwecji.
3.15. Walka o las 240
Sonia Guajajara / brazylijska rdzenna aktywistka, ekolożka i polityczka, koordynatorka Stowarzyszenia Rdzennych Narodów Brazylii.
3.16 Czekają nas gigantyczne wyzwania / Greta Thunberg 244
3.17. Ocieplenia a nierówności 247
Solomon Hsiang / naukowiec i ekonomista, profesor na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley i dyrektor tamtejszego Global Policy Laboratory, współzałożyciel organizacji badawczej Climate Impact Lab.
3.18. Niedobory wody 252
Taikan Oki / hydrolog, specjalista od globalnego obiegu wody, były wicerektor Uniwersytetu Narodów Zjednoczonych w Tokio, jeden z głównych redaktorów i autorów raportów IPCC.
3.19 Konflikty klimatyczne 255
Marshall Burke / profesor na Wydziale Nauk o Systemie Ziemi na Uniwersytecie Stanforda i współzałożyciel organizacji Atlas AI.
3.20. Prawdziwa cena zmian klimatu 259
Eugene Linden / dziennikarz, pisarz, zdobywca Grantham Award za książkę The Winds of Change; jego ostatnia książka Fire and Flood opowiada, jak zmieniała się ludzka świadomość zmian klimatu.
CZĘŚĆ CZWARTA /Co z tym zrobiliśmy 266
4.1. Jak mamy naprawić błędy, skoro nie potrafimy przyznać,
że zawiedliśmy? / Greta Thunberg 270
4.2. Nowy negacjonizm 275
Kevin Anderson / badacz związków energetyki i zmian klimatu,
profesor uniwersytetów w Manchesterze, Uppsali i Bergen.
4.3. Prawda o rządowych celach klimatycznych 283
Alexandra Urisman Otto / dziennikarka specjalizująca się w zagadnieniach klimatycznych, związana ze szwedzką gazetą „Dagens Nyheter”, współautorka książki Gretas resa (Podróż Grety).
4.4. Nie zmierzamy w dobrą stronę/Greta Thunberg 290
4.5. Nieustępliwość paliw kopalnych 294
Bill McKibben / założyciel organizacji prośrodowiskowych 350.org
i Third Act, autor ponad dwunastu książek, w tym The End of Nature i Eaarth.
4.6. Nadejście odnawialnego 300
Glen Peters / dyrektor ds. naukowych instytutu badawczego CICERO
Centre for International Climate Research w Oslo, członek zespołu badawczego w Global Carbon Budget, jeden z głównych współautorów raportów IPCC.
4.7. Jak lasy mogą nam pomóc? 308
Karl-Heinz Erb / jeden z głównych współautorów raportów IPCC,
dyrektor Instytutu Ekologii Społecznej i profesor na wiedeńskim Uniwersytecie Przyrodniczym (BOKU).
Simone Gingrich / adiunktka w Instytucie Ekologii Społecznej na wiedeńskim Uniwersytecie Przyrodniczym (BOKU).
4.8. A co z geoinżynierią? 312
Niclas Hällström / dyrektor organizacji WhatNext?, przewodniczący rady nadzorczej ETC Group, naukowiec związany z Centrum Badań nad Środowiskiem i Rozwojem na Uniwersytecie w Uppsali.
Jennie C. Stephens / specjalistka od badań nad zrównoważonym rozwojem i jego wdrażaniem, profesorka na Northeastern University w Bostonie i autorka książki Diversifying Power. Why We Need Antiracist, Feminist Leadership on Climate and Energy.
Isak Stoddard / badacz zrównoważonego rozwoju i zasobów naturalnych, doktorant na Wydziale Nauk o Ziemi na Uniwersytecie w Uppsali.
4.9. Technologie ujmowania 315
Rob Jackson / badacz Ziemi związany z Uniwersytetem Stanforda i prezes organizacji Global Carbon Project.
4.10 Zupełnie nowy sposób myślenia / Greta Thunberg 322
4.11. Nasz ślad w ziemi 328
Alexander Popp / pracownik Poczdamskiego Instytutu Badań nad Wpływem Klimatu i szef grupy badawczej zajmującej się strategiami użytkowania gruntów.
4.12. Problem kalorii 333
Michael Clark / ekolog z Uniwersytetu Oksfordzkiego, specjalizuje się w badaniu wpływu systemów żywnościowych na klimat, bioróżnorodność i dobrostan.
4.13. Tworzenie nowego systemu żywnościowego 338
Sonja Vermeulen / dyrektorka programowa Grupy Konsultacyjnej
ds. Międzynarodowych Badań Rolniczych (CGIAR) i członkini think tanku Chatham House.
4.14. Mapowanie emisji przemysłowych 344
John Barrett / badacz związków energetyki i polityki klimatycznej, profesor Uniwersytetu w Leeds, doradca brytyjskiego Ministerstwa Środowiska, Żywności i Spraw Wiejskich (DEFRA), jeden z głównych współautorów raportów IPCC. Alice Garvey / naukowczyni z Instytutu Badań nad Zrównoważonym Rozwojem na Uniwersytecie w Leeds.
4.15. Trudności techniczne 349
Ketan Joshi / pisarz, analityk i specjalista ds. komunikacji, współpracował z wieloma australijskimi i europejskimi organizacjami proklimatycznymi.
4.16. Wyzwania transportowe 356
Alice Larkin / dyrektorka Szkoły Inżynierii oraz profesorka klimatologii
i energetyki w Tyndall Centre na Uniwersytecie w Manchesterze.
4.17. Czy przyszłość będzie elektryczna? 363
Jillian Anable / jedna z dyrektorek GREDS na Uniwersytecie Oksfordzkim, centrum badawczego poszukującego rozwiązań zaspokajających zapotrzebowania energetyczne.
Christian Brand / jeden z dyrektorów brytyjskiego Centrum Badań nad Energią, profesor Uniwersytetu Oksfordzkiego, autor książki o wpływie podróży na klimat Personal Travel and Climate Change.
4.18 Mówią jedno, robią drugie / Greta Thunberg 372
4.19. Cena konsumpcjonizmu 376
Annie Lowrey / dziennikarka ekonomiczna „The Atlantic”, autorka książki Give People Money.
4.20. Jak (nie) kupować 381
Mike Berners-Lee / profesor Centrum Środowiskowego na Uniwersytecie
w Lancaster, dyrektor organizacji Small World Consulting Ltd., autor książki taki mamy ślad węglowy. Fakty, liczby, procenty.
4.21. Odpady na świecie 387
Silpa Kaza / starsza specjalistka Banku Światowego ds. rozwoju miast, pracuje
w agencji banku zajmującej się zarządzaniem ryzykiem i odpornością na katastrofy.
4.22. Mit recyklingu 393
Nina Schrank / członkini zespołu zajmującego się plastikiem
w brytyjskim Greenpeace.
4.23 Czas na grubą kreskę / Greta Thunberg 400
4.24. Emisje a wzrost ekonomiczny 406
Nicholas Stern / profesor ekonomii i zarządzania na London School
of Economics and Political Science, prezes specjalizującego się w badaniach klimatu Grantham Research Institute.
4.25. Sprawiedliwość 409
Sunita Narain / dyrektorka indyjskiego Centre for Science and Environment
w New Delhi, jednostki badawczej i edukacyjnej zajmującej się problemami środowiska.
4.26. Postwzrost 412
Jason Hickel / antropolog ekonomiczny, profesor w Instytucie Nauk o Środowisku i Technologii na Uniwersytecie Autonomicznym w Barcelonie, autor książki Mniej znaczy lepiej.
4.27. Luka poznawcza 426
Amitav Ghosh / pisarz, autor szesnastu książek prozatorskich i reporterskich, pierwszy anglojęzyczny twórca, który otrzymał nagrodę Jnanpith, najważniejsze indyjskie wyróżnienie literackie.
CZĘŚĆ PIĄTA / Co musimy zrobić teraz 424
5.1. Najlepszym sposobem na posprzątanie tego syfu jest samokształcenie / Greta Thunberg 428
5.2. Działania jednostek a przemiana społeczna 433
Stuart Capstick / socjolog i klimatolog związany z Uniwersytetem w Cardiff, wicedyrektor Centrum ds. Zmian Klimatu i Przemian Społecznych (CAST). Lorraine Whitmarsh / profesorka psychologii środowiskowej na Uniwersytecie w Bath, dyrektorka Centrum ds. Zmian Klimatu i Przemian Społecznych (CAST).
5.3. Półtorastopniowy styl życia 437
Kate Raworth / współzałożycielka instytutu badawczego Doughnut Economics Action Lab, członkini Instytutu Zmian Środowiskowych na Uniwersytecie Oksfordzkim.
5.4. Przezwyciężyć apatię klimatyczną 445
Per Espen Stoknes / psycholog, uczestnik konferencji TEDGlobal, jeden z dyrektorów Centrum Zrównoważonego Rozwoju na uczelni BI Norwegian Business School.
5.5. Zmienić dietę 449
Gidon Eshel / profesor fizyki środowiska w Bard College w stanie Nowy Jork.
5.6. Pamiętać o oceanie 454
Ayana Elizabeth Johnson / biolożka morska, współzałożycielka think tanku Urban Ocean Lab, współredaktorka książki All We Can Saue i współtwórczyni podcastu How to Save a Planet.
5.7 Zdziczać 459
George Monbiot / pisarz, filmowiec i ekoaktywista, felietonista gazety „The Guardian”.
Rebecca Wrigley / założycielka i dyrektorka organizacji Rewilding Britain, od trzydziestu lat zajmuje się ochroną środowiska i rozwojem regionalnym.
5.8. Musimy dziś dokonać niemal niemożliwego/GretaThunberg 466
5.9. Użyteczne utopie 473
Margaret Atwood / prozaiczka, poetka i eseistka, autorka ponad pięćdziesięciu książek, laureatka Nagrody Bookera.
5.10. Ludzie mają siłę 478
Erica Chenoweth / politolożka, profesorka Uniwersytetu Harvarda.
5.11. Zmienić narrację w mediach 484
George Monbiot / pisarz, filmowiec i ekoaktywista; felietonista gazety „The Guardian”.
5.12. Odeprzeć nowy negacjonizm 488
Michael E. Mann / profesor nauk o atmosferze na Uniwersytecie
Stanowym Pensylwanii, współpracownik IPCC, autor wielu książek, w tym Nowej wojny klimatycznej.
5.13. Jak powinna wyglądać reakcja na kryzys 492
Seth Klein / szef zespołu w organizacji Climate Emergency Unit, autor książki o możliwościach proklimatycznej mobilizacji A Good War: Mobilizing Canada for the Climate Emergency.
5.14 Wnioski z pandemii 496
David Wallace-Wells / komentator i felietonista „New York Timesa”, autor książki nie do życia. Nasza planeta po globalnym ociepleniu.
5.15. Szczerość, uczciwość, solidarność i sprawiedliwość klimatyczna / Greta Thunberg 506
5.16. Sprawiedliwa transformacja 511
Naomi Klein / dziennikarka i autorka bestsellerowych książek, profesorka sprawiedliwości klimatycznej na Uniwersytecie Kolumbii Brytyjskiej i jedna z dyrektorek tamtejszego Centrum Sprawiedliwości Klimatycznej.
5.17. Czym jest dla ciebie sprawiedliwość? 518
Nicki Becker / argentyńska aktywistka klimatyczna i studentka prawa, współzałożycielka ruchu Jovenes por el Clima i aktywna działaczka Fridays for Future MAPA.
Disha A. Ravi / indyjska aktywistka klimatyczna, orędowniczka sprawiedliwości klimatycznej, pisarka.
Hilda Flavia Nakabuye / aktywistka klimatyczna i obrończyni praw środowiskowych, założycielka ugandyjskiej odnogi ruchu Fridays for Future.
Laura Veronica Munoz / ekofeministka pochodząca z kolumbijskiej części Andów, zaangażowana w ruchy Fridays for Future, Pacto X el Clima oraz Unite for Climate Action.
Ina Maria Shikongo / matka, orędowniczka sprawiedliwości klimatycznej i poetka, aktywnie działająca w międzynarodowym ruchu Fridays for Future. Ayisha Siddiqa / pakistańsko-amerykańska opowiadaczka, orędowniczka sprawiedliwości klimatycznej, współzałożycielka ruchu Polluters Out i platformy edukacyjnej Fossil Free University.
Mitzi Jonelle Tan / pełnoetatowa aktywistka klimatyczna z Filipin, działaczka ruchów Youth Advocates for Climate Action Philippines oraz Fridays for Future.
5.18. Kobiety a kryzys klimatyczny 526
Wanjira Mathai / kenijska ekolożka i aktywistka, wiceprezydentka i dyrektorka regionalna na Afrykę Światowego Instytutu Zasobów.
5.19. Dekarbonizacja wymaga redystrybucji 530
Lucas Chancel / jeden z dyrektorów World Inequality Lab na Paris School
of Economics, profesor Instytutu Nauk Politycznych w Paryżu.
Thomas Piketty / profesor EHESS i Paris School of Economics, współkieruje projektami badawczymi World Inequality Lab i World Inequality Database.
5.20. Reparacje klimatyczne 536
Olú́fẹ́mi O. Táíwò / doktor filozofii i wykładowca na Uniwersytecie Georgetown w Waszyngtonie, autor książek Reconsidering Reparations
oraz Elite Capture.
5.21. Uleczyć naszą relację z Ziemią 542
Robin Wall Kimmerer / wykładowczyni biologii środowiskowej
na Uniwersytecie Stanowym Nowego Jorku, założycielka i dyrektorka Center for Native Peoples and the Environment.
5.22 Na nadzieję trzeba zasłużyć / Greta Thunberg 550
Co dalej? 554
O okładce 573
Ed Hawkins / profesor meteorologii na Uniwersytecie w Reading.
Źródła ilustracji 574
Indeks 578
CZĘŚĆ PIERWSZA / Jak działa klimat 18
1.1. Jeśli chcemy rozwiązać problem, musimy go zrozumieć / Greta Thunberg 20
1.2. Długa historia dwutlenku węgla 25
Peter Brannen / dziennikarz naukowy, współpracownik
magazynu „The Atlantic”, autor książki The Ends of the World.
1.3. Nasz wpływ na ewolucję 29
Beth Shapiro / profesorka ekologii i biologii ewolucyjnej na Uniwersytecie Kalifornijskim w Santa Cruz, autorka książki Life as We Made It.
1.4. Cywilizacja a wymieranie 32
Elizabeth Kolbert / dziennikarka tygodnika „The New Yorker”,
jej ostatnia książka to Pod białym niebem. Natura przyszłości.
1.5 Nauka jest tak pewna, jak to tylko możliwe / Greta Thunberg 40
1.6 Jak odkryto zmiany klimatu 46
Michael Oppenheimer / badacz atmosfery, profesor nauk o Ziemi i stosunków międzynarodowych na Uniwersytecie Princeton, wieloletni członek IPCC.
1.7 Dlaczego nic nie zrobili? 54
Naomi Oreskes / profesorka historii nauki oraz nauk o Ziemi na Uniwersytecie Harvarda.
1.8. Punkty krytyczne i sprzężenia zwrotne 58
Johan Rockström / dyrektor Poczdamskiego Instytutu Badań
nad Wpływem Klimatu i profesor Uniwersytetu Poczdamskiego.
1.9. Najważniejsza historia na świecie / Greta Thunberg 68
CZĘŚĆ DRUGA / Jak zmienia się nasza planeta 72
2.1. Pogoda na sterydach / Greta Thunberg 76
2.2. Ciepło i upały 78
Katharine Hayhoe / profesorka nauk politycznych na Texas Tech University, autorka książki Saving Us.
2.3. Metan i inne gazy 82
Zeke Hausfather / szef zespołu badań klimatycznych w firmie Stripe, badacz
w projekcie Berkeley Earth.
2.4. Zanieczyszczenie powietrza i aerozole 87
Bjørn H. Samset / członek instytutu badawczego CICERO Centre for International Climate Research w Oslo, jeden z głównych współautorów raportów IPCC, ekspert od emisji gazów innych niż CO_2.
2.5. Chmury 91
Paulo Ceppi / wykładowca klimatologii w Grantham Institute oraz na Wydziale Fizyki Imperial College London.
2.6. Ocieplanie się Arktyki a prąd strumieniowy 94
Jennifer Francis / badaczka w Woodwell Climate Research Center,
a wcześniej profesorka oceanologii i nauk o wybrzeżu na Rutgers University.
2.7. Niebezpieczna pogoda 100
Friederike Otto / starsza wykładowczyni klimatologii w Grantham Institute
na Imperial College London oraz współprzewodnicząca stowarzyszenia badawczego World Weather Attribution.
2.8 Lawina już ruszyła/Greta Thunberg 106
2.9 Susze i powodzie 109
Kate Marvel / klimatolożka z Center for Climate Systems Research na Uniwersytecie Columbia i pracowniczka NASA Goddard Institute for Space Studies.
2.10. Lądolody i lodowce 112
Ricarda Winkelmann / profesorka systemowej analizy klimatu w Poczdamskim Instytucie Badań nad Wpływem Klimatu i na Uniwersytecie Poczdamskim.
2.11. Cieplejsze oceany i przybierające morza 115
Stefan Rahmstorf / szef zespołu systemowej analizy Ziemi w Poczdamskim Instytucie Badań nad Wpływem Klimatu i profesor fizyki oceanów na Uniwersytecie Poczdamskim.
2.12. Zakwaszanie a morskie ekosystemy 122
Hans-Otto Pörtner / profesor klimatologii i fizjologii, dziekan Wydziału Ekofizjologii Integracyjnej w Alfred Wegener Institute.
2.13. Mikroplastiki 125
Karin Kvale / badaczka w nowozelandzkim instytucie GNS Science,
ekspertka w zakresie modelowania roli ekologii morskiej w globalnych cyklach biogeochemicznych.
2.14 Słodka woda 128
Peter H. Gleick / współzałożyciel i emerytowany przewodniczący Pacific Institute, członek amerykańskiej Narodowej Akademii Nauk, hydroklimatolog.
2.15 Dużo bliżej domu, niż myślimy / Greta Thunberg 131
2.16. Pożary 138
Joëlle Gergis / starsza wykładowczyni klimatologii na Australijskim Uniwersytecie Narodowym, jedna z głównych współautorek szóstego raportu IPCC.
2.17. Amazonia 142
Carlos Nobre / badacz systemu Ziemi pracujący w Amazonii, przewodniczący oenzetowskiego Zespołu Badawczego ds. Amazonii, organizator projektu Amazonia 4.0.
Julia Arieira / specjalistka od ekologii roślin i systemu Ziemi pracująca na Państwowym Uniwersytecie Espirito Santo w Brazylii.
Nathália Nascimento / geografka i badaczka systemu Ziemi pracująca na Państwowym Uniwersytecie Espirito Santo w Brazylii.
2.18. Tajga i lasy strefy umiarkowanej 146
Beverly Law / emerytowany profesor biologii globalnych przemian i nauki o systemach lądowych na Uniwersytecie Stanu Oregon.
2.19. Bioróżnorodność na lądzie 151
Andy Purvis / badacz bioróżnorodności z Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; redagował jeden z rozdziałów pierwszego raportu oenzetowskiej Międzyrządowej Platformy Naukowo-Politycznej ds. Różnorodności Biologicznej i Usług Ekosystemowych (IPBES).
Adriana De Palma / członkini zespołu młodych naukowczyń i naukowców przy Światowym Forum Ekonomicznym i badaczka zatrudniona w Muzeum Historii Naturalnej w Londynie.
2.20. Owady 156
Dave Goulson / profesor biologii na Uniwersytecie Sussex; autor ponad czterystu artykułów naukowych o ekologii owadów i wielu książek, w tym poświęconej uniknięciu owadziej apokalipsy Silent Earth.
2.21. Kalendarz przyrody 160
Keith W. Larson / ekolog badający przemiany środowiskowe w Arktyce, dyrektor Centrum Arktycznego na Uniwersytecie w Umeå.
2.22. Gleba 164
Jennifer L. Soong / specjalistka od węgla w glebie związana z firmą agrochemiczną Corteva, badaczka afiliowana przy Colorado State University oraz Lawrence Berkeley National Laboratory.
2.23. Wieczna zmarzlina 167
Orjan Gustafsson / profesor biogeochemii na Uniwersytecie w Sztokholmie
i członek Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk.
2.24. Co się stanie przy ociepleniu o 1,5 stopnia C, 2 stopnie C i 4 stopnie C? 172
Tamsin Edwards / klimatolożka z King’s College London, jedna z głównych autorek raportów IPCC i popularyzatorka nauki specjalizująca się w temacie niewiadomych związanych ze wzrostem poziomu mórz.
CZĘŚĆ TRZECIA /Jak to wpłynie na nas 180
3.1 świat gorączkuje / Greta Thunberg 184
3.2. Klimat a zdrowie 187
Tedros Adhanom Ghebreyesus / dyrektor Światowej Organizacji Zdrowia.
3.3. Upał a choroby 191
Ana M. Vicedo-Cabrera / epidemiolożka środowiskowa, szefowa grupy badawczej zajmującej się zmianami klimatu i zdrowiem na Uniwersytecie w Bernie.
3.4. Zanieczyszczenie powietrza 195
Drew Shindell / klimatolog, profesor w Nicholas School of the Environment na Duke University, współautor wielu raportów IPCC.
3.5 Choroby wektorowe 199
Felipe J. Colón-Gonzalez / adiunkt na Wydziale Epidemiologii Chorób Zakaźnych w Londyńskiej Szkole Higieny i Medycyny Tropikalnej.
3.6 Oporność na antybiotyki 203
John Brownstein / dyrektor ds. innowacji w szpitalu Boston Children’s Hospital, profesor informatyki biomedycznej i pediatrii w Harvard Medical School.
Derek MacFadden / lekarz i naukowiec związany ze szpitalem Ottawa Hospital, specjalista od terapii antybiotykami i oporności na nie na kanadyjskim Uniwersytecie w Ottawie.
Sarah McGough / epidemiolożka i specjalistka od chorób zakaźnych w Harvard T.H. Chan School of Public Health.
Mauricio Santillana / profesor fizyki na Northeastern University w Bostonie i profesor epidemiologii w Harvard T.H. Chan School of Public Health.
3.7 Żywność i żywienie 206
Samuel S. Myers / badacz związany z Harvard T.H. Chan School of Public Health i dyrektor konsorcjum Planetary Health Alliance.
3.8 Nie wszyscy płyniemy na tej samej łodzi / Greta Thunberg 212
3.9 Życie przy 1,1 stopnia C 217
Saleemul Huq / dyrektor Międzynarodowego Centrum ds. Zmian Klimatu i Rozwoju na Independent University w Bangladeszu.
3.10 Rasizm środowiskowy 222
Jacqueline Patterson / założycielka i dyrektorka wykonawcza Chisholm Legacy Project, organizacji szkoleniowej dla czarnoskórych liderek i liderów walki o sprawiedliwość klimatyczną w najbardziej dotkniętych zmianami rejonach.
3.11. Uchodźcy klimatyczni 226
Abrahm Lustgarten / dziennikarz śledczy współpracujący z portalem ProPublica i czasopismem „The New York Times Magazine”; przygotowuje książkę o migracjach klimatycznych w Stanach Zjednoczonych.
3.12. Wzrost poziomu mórz a małe wyspy 231
Michael Taylor / badacz klimatu Karaibów, jeden z czołowych autorów raportów IPCC, dziekan i profesor Wydziału Nauki i Technologii na University
of the West Indies w Monie na Jamajce.
3.13. Deszcz w Sahelu 234
Hindou Oumarou Ibrahim / przedstawicielka rdzennego narodu, geografka
i koordynatorka działająca w Stowarzyszeniu Rdzennych Kobiet i Narodów Czadu, ambasadorka społeczna Celów Zrównoważonego Rozwoju ONZ.
3.14. Zima w Sápmi 237
Elin Anna Labba / saamska dziennikarka i pisarka, badaczka literatury rdzennej związana z centrum kultury saamskiej Tjállegoahte w Jokkmokk w Szwecji.
3.15. Walka o las 240
Sonia Guajajara / brazylijska rdzenna aktywistka, ekolożka i polityczka, koordynatorka Stowarzyszenia Rdzennych Narodów Brazylii.
3.16 Czekają nas gigantyczne wyzwania / Greta Thunberg 244
3.17. Ocieplenia a nierówności 247
Solomon Hsiang / naukowiec i ekonomista, profesor na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley i dyrektor tamtejszego Global Policy Laboratory, współzałożyciel organizacji badawczej Climate Impact Lab.
3.18. Niedobory wody 252
Taikan Oki / hydrolog, specjalista od globalnego obiegu wody, były wicerektor Uniwersytetu Narodów Zjednoczonych w Tokio, jeden z głównych redaktorów i autorów raportów IPCC.
3.19 Konflikty klimatyczne 255
Marshall Burke / profesor na Wydziale Nauk o Systemie Ziemi na Uniwersytecie Stanforda i współzałożyciel organizacji Atlas AI.
3.20. Prawdziwa cena zmian klimatu 259
Eugene Linden / dziennikarz, pisarz, zdobywca Grantham Award za książkę The Winds of Change; jego ostatnia książka Fire and Flood opowiada, jak zmieniała się ludzka świadomość zmian klimatu.
CZĘŚĆ CZWARTA /Co z tym zrobiliśmy 266
4.1. Jak mamy naprawić błędy, skoro nie potrafimy przyznać,
że zawiedliśmy? / Greta Thunberg 270
4.2. Nowy negacjonizm 275
Kevin Anderson / badacz związków energetyki i zmian klimatu,
profesor uniwersytetów w Manchesterze, Uppsali i Bergen.
4.3. Prawda o rządowych celach klimatycznych 283
Alexandra Urisman Otto / dziennikarka specjalizująca się w zagadnieniach klimatycznych, związana ze szwedzką gazetą „Dagens Nyheter”, współautorka książki Gretas resa (Podróż Grety).
4.4. Nie zmierzamy w dobrą stronę/Greta Thunberg 290
4.5. Nieustępliwość paliw kopalnych 294
Bill McKibben / założyciel organizacji prośrodowiskowych 350.org
i Third Act, autor ponad dwunastu książek, w tym The End of Nature i Eaarth.
4.6. Nadejście odnawialnego 300
Glen Peters / dyrektor ds. naukowych instytutu badawczego CICERO
Centre for International Climate Research w Oslo, członek zespołu badawczego w Global Carbon Budget, jeden z głównych współautorów raportów IPCC.
4.7. Jak lasy mogą nam pomóc? 308
Karl-Heinz Erb / jeden z głównych współautorów raportów IPCC,
dyrektor Instytutu Ekologii Społecznej i profesor na wiedeńskim Uniwersytecie Przyrodniczym (BOKU).
Simone Gingrich / adiunktka w Instytucie Ekologii Społecznej na wiedeńskim Uniwersytecie Przyrodniczym (BOKU).
4.8. A co z geoinżynierią? 312
Niclas Hällström / dyrektor organizacji WhatNext?, przewodniczący rady nadzorczej ETC Group, naukowiec związany z Centrum Badań nad Środowiskiem i Rozwojem na Uniwersytecie w Uppsali.
Jennie C. Stephens / specjalistka od badań nad zrównoważonym rozwojem i jego wdrażaniem, profesorka na Northeastern University w Bostonie i autorka książki Diversifying Power. Why We Need Antiracist, Feminist Leadership on Climate and Energy.
Isak Stoddard / badacz zrównoważonego rozwoju i zasobów naturalnych, doktorant na Wydziale Nauk o Ziemi na Uniwersytecie w Uppsali.
4.9. Technologie ujmowania 315
Rob Jackson / badacz Ziemi związany z Uniwersytetem Stanforda i prezes organizacji Global Carbon Project.
4.10 Zupełnie nowy sposób myślenia / Greta Thunberg 322
4.11. Nasz ślad w ziemi 328
Alexander Popp / pracownik Poczdamskiego Instytutu Badań nad Wpływem Klimatu i szef grupy badawczej zajmującej się strategiami użytkowania gruntów.
4.12. Problem kalorii 333
Michael Clark / ekolog z Uniwersytetu Oksfordzkiego, specjalizuje się w badaniu wpływu systemów żywnościowych na klimat, bioróżnorodność i dobrostan.
4.13. Tworzenie nowego systemu żywnościowego 338
Sonja Vermeulen / dyrektorka programowa Grupy Konsultacyjnej
ds. Międzynarodowych Badań Rolniczych (CGIAR) i członkini think tanku Chatham House.
4.14. Mapowanie emisji przemysłowych 344
John Barrett / badacz związków energetyki i polityki klimatycznej, profesor Uniwersytetu w Leeds, doradca brytyjskiego Ministerstwa Środowiska, Żywności i Spraw Wiejskich (DEFRA), jeden z głównych współautorów raportów IPCC. Alice Garvey / naukowczyni z Instytutu Badań nad Zrównoważonym Rozwojem na Uniwersytecie w Leeds.
4.15. Trudności techniczne 349
Ketan Joshi / pisarz, analityk i specjalista ds. komunikacji, współpracował z wieloma australijskimi i europejskimi organizacjami proklimatycznymi.
4.16. Wyzwania transportowe 356
Alice Larkin / dyrektorka Szkoły Inżynierii oraz profesorka klimatologii
i energetyki w Tyndall Centre na Uniwersytecie w Manchesterze.
4.17. Czy przyszłość będzie elektryczna? 363
Jillian Anable / jedna z dyrektorek GREDS na Uniwersytecie Oksfordzkim, centrum badawczego poszukującego rozwiązań zaspokajających zapotrzebowania energetyczne.
Christian Brand / jeden z dyrektorów brytyjskiego Centrum Badań nad Energią, profesor Uniwersytetu Oksfordzkiego, autor książki o wpływie podróży na klimat Personal Travel and Climate Change.
4.18 Mówią jedno, robią drugie / Greta Thunberg 372
4.19. Cena konsumpcjonizmu 376
Annie Lowrey / dziennikarka ekonomiczna „The Atlantic”, autorka książki Give People Money.
4.20. Jak (nie) kupować 381
Mike Berners-Lee / profesor Centrum Środowiskowego na Uniwersytecie
w Lancaster, dyrektor organizacji Small World Consulting Ltd., autor książki taki mamy ślad węglowy. Fakty, liczby, procenty.
4.21. Odpady na świecie 387
Silpa Kaza / starsza specjalistka Banku Światowego ds. rozwoju miast, pracuje
w agencji banku zajmującej się zarządzaniem ryzykiem i odpornością na katastrofy.
4.22. Mit recyklingu 393
Nina Schrank / członkini zespołu zajmującego się plastikiem
w brytyjskim Greenpeace.
4.23 Czas na grubą kreskę / Greta Thunberg 400
4.24. Emisje a wzrost ekonomiczny 406
Nicholas Stern / profesor ekonomii i zarządzania na London School
of Economics and Political Science, prezes specjalizującego się w badaniach klimatu Grantham Research Institute.
4.25. Sprawiedliwość 409
Sunita Narain / dyrektorka indyjskiego Centre for Science and Environment
w New Delhi, jednostki badawczej i edukacyjnej zajmującej się problemami środowiska.
4.26. Postwzrost 412
Jason Hickel / antropolog ekonomiczny, profesor w Instytucie Nauk o Środowisku i Technologii na Uniwersytecie Autonomicznym w Barcelonie, autor książki Mniej znaczy lepiej.
4.27. Luka poznawcza 426
Amitav Ghosh / pisarz, autor szesnastu książek prozatorskich i reporterskich, pierwszy anglojęzyczny twórca, który otrzymał nagrodę Jnanpith, najważniejsze indyjskie wyróżnienie literackie.
CZĘŚĆ PIĄTA / Co musimy zrobić teraz 424
5.1. Najlepszym sposobem na posprzątanie tego syfu jest samokształcenie / Greta Thunberg 428
5.2. Działania jednostek a przemiana społeczna 433
Stuart Capstick / socjolog i klimatolog związany z Uniwersytetem w Cardiff, wicedyrektor Centrum ds. Zmian Klimatu i Przemian Społecznych (CAST). Lorraine Whitmarsh / profesorka psychologii środowiskowej na Uniwersytecie w Bath, dyrektorka Centrum ds. Zmian Klimatu i Przemian Społecznych (CAST).
5.3. Półtorastopniowy styl życia 437
Kate Raworth / współzałożycielka instytutu badawczego Doughnut Economics Action Lab, członkini Instytutu Zmian Środowiskowych na Uniwersytecie Oksfordzkim.
5.4. Przezwyciężyć apatię klimatyczną 445
Per Espen Stoknes / psycholog, uczestnik konferencji TEDGlobal, jeden z dyrektorów Centrum Zrównoważonego Rozwoju na uczelni BI Norwegian Business School.
5.5. Zmienić dietę 449
Gidon Eshel / profesor fizyki środowiska w Bard College w stanie Nowy Jork.
5.6. Pamiętać o oceanie 454
Ayana Elizabeth Johnson / biolożka morska, współzałożycielka think tanku Urban Ocean Lab, współredaktorka książki All We Can Saue i współtwórczyni podcastu How to Save a Planet.
5.7 Zdziczać 459
George Monbiot / pisarz, filmowiec i ekoaktywista, felietonista gazety „The Guardian”.
Rebecca Wrigley / założycielka i dyrektorka organizacji Rewilding Britain, od trzydziestu lat zajmuje się ochroną środowiska i rozwojem regionalnym.
5.8. Musimy dziś dokonać niemal niemożliwego/GretaThunberg 466
5.9. Użyteczne utopie 473
Margaret Atwood / prozaiczka, poetka i eseistka, autorka ponad pięćdziesięciu książek, laureatka Nagrody Bookera.
5.10. Ludzie mają siłę 478
Erica Chenoweth / politolożka, profesorka Uniwersytetu Harvarda.
5.11. Zmienić narrację w mediach 484
George Monbiot / pisarz, filmowiec i ekoaktywista; felietonista gazety „The Guardian”.
5.12. Odeprzeć nowy negacjonizm 488
Michael E. Mann / profesor nauk o atmosferze na Uniwersytecie
Stanowym Pensylwanii, współpracownik IPCC, autor wielu książek, w tym Nowej wojny klimatycznej.
5.13. Jak powinna wyglądać reakcja na kryzys 492
Seth Klein / szef zespołu w organizacji Climate Emergency Unit, autor książki o możliwościach proklimatycznej mobilizacji A Good War: Mobilizing Canada for the Climate Emergency.
5.14 Wnioski z pandemii 496
David Wallace-Wells / komentator i felietonista „New York Timesa”, autor książki nie do życia. Nasza planeta po globalnym ociepleniu.
5.15. Szczerość, uczciwość, solidarność i sprawiedliwość klimatyczna / Greta Thunberg 506
5.16. Sprawiedliwa transformacja 511
Naomi Klein / dziennikarka i autorka bestsellerowych książek, profesorka sprawiedliwości klimatycznej na Uniwersytecie Kolumbii Brytyjskiej i jedna z dyrektorek tamtejszego Centrum Sprawiedliwości Klimatycznej.
5.17. Czym jest dla ciebie sprawiedliwość? 518
Nicki Becker / argentyńska aktywistka klimatyczna i studentka prawa, współzałożycielka ruchu Jovenes por el Clima i aktywna działaczka Fridays for Future MAPA.
Disha A. Ravi / indyjska aktywistka klimatyczna, orędowniczka sprawiedliwości klimatycznej, pisarka.
Hilda Flavia Nakabuye / aktywistka klimatyczna i obrończyni praw środowiskowych, założycielka ugandyjskiej odnogi ruchu Fridays for Future.
Laura Veronica Munoz / ekofeministka pochodząca z kolumbijskiej części Andów, zaangażowana w ruchy Fridays for Future, Pacto X el Clima oraz Unite for Climate Action.
Ina Maria Shikongo / matka, orędowniczka sprawiedliwości klimatycznej i poetka, aktywnie działająca w międzynarodowym ruchu Fridays for Future. Ayisha Siddiqa / pakistańsko-amerykańska opowiadaczka, orędowniczka sprawiedliwości klimatycznej, współzałożycielka ruchu Polluters Out i platformy edukacyjnej Fossil Free University.
Mitzi Jonelle Tan / pełnoetatowa aktywistka klimatyczna z Filipin, działaczka ruchów Youth Advocates for Climate Action Philippines oraz Fridays for Future.
5.18. Kobiety a kryzys klimatyczny 526
Wanjira Mathai / kenijska ekolożka i aktywistka, wiceprezydentka i dyrektorka regionalna na Afrykę Światowego Instytutu Zasobów.
5.19. Dekarbonizacja wymaga redystrybucji 530
Lucas Chancel / jeden z dyrektorów World Inequality Lab na Paris School
of Economics, profesor Instytutu Nauk Politycznych w Paryżu.
Thomas Piketty / profesor EHESS i Paris School of Economics, współkieruje projektami badawczymi World Inequality Lab i World Inequality Database.
5.20. Reparacje klimatyczne 536
Olú́fẹ́mi O. Táíwò / doktor filozofii i wykładowca na Uniwersytecie Georgetown w Waszyngtonie, autor książek Reconsidering Reparations
oraz Elite Capture.
5.21. Uleczyć naszą relację z Ziemią 542
Robin Wall Kimmerer / wykładowczyni biologii środowiskowej
na Uniwersytecie Stanowym Nowego Jorku, założycielka i dyrektorka Center for Native Peoples and the Environment.
5.22 Na nadzieję trzeba zasłużyć / Greta Thunberg 550
Co dalej? 554
O okładce 573
Ed Hawkins / profesor meteorologii na Uniwersytecie w Reading.
Źródła ilustracji 574
Indeks 578