Dane szczegółowe książki
Etyka zawodu psychologa: wydanie nowe / Brzeziński, Jerzy (1947-); Chyrowicz, Barbara; Toeplitz, Zuzanna; Toeplitz-Winiewska, Małgorzata
Autorzy
Tytuł
Etyka zawodu psychologa: wydanie nowe
Wydawnictwo
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN SA, 2019
Numer wydania
drugie, zmienione
ISBN
978-83-01-20612-3
Hasła przedmiotowe
Informacje dodatkowe
Na 4 stronie okładki: Podręcznik poszerzony i zaktualizowany.
Spis treści
pokaż spis treści
Wprowadzenie 13
CZĘŚĆ I. ETYKA OGÓLNA - ETYKA ZAWODOWA
Rozdział 1
Etyka jako filozoficzny namysł nad moralnością (Barbara Chyrowicz) 21
1.1. Sposoby badania fenomenu moralności 22
1.2. Specyfika filozoficznej refleksji nad moralnością 25
1.3. Kryteria moralnej powinności działania 31
1.3.1. Szczęście własne i szczęście społeczności 32
1.3.2. Zgoda społeczna i zgoda racjonalnych podmiotów 34
1.3.3. Szacunek dla osoby jako podstawa moralności 35
1.4. Specyfika nauczania etyki 38
1.5. Podsumowanie 39
Rozdział 2
Etyka stosowana: teoria w praktyce (Barbara Chyrowicz) 41
2.1. Moralny partykularyzm 42
2.2. Typy teorii etycznych 45
2.3. Modele etyki stosowanej 49
2.3.1. Model „od góry do dołu” 49
2.3.2. Model „od dołu do góry” 50
2.3.3. Koherentyzm 52
2.4. Problem uszczegóławiania norm moralnych 53
2.5. Etyki stosowane a moralne problemy współczesności 56
2.6. Podsumowanie 60
Rozdział 3
Etyka zawodu psychologa - etyka psychologiczna (Barbara Chyrowicz)
3.1. Psychologia a etyka 64
3.2. Zdrowie psychiczne a zdrowie moralne 67
3.2.1. Poczucie własnej wartości i szacunek dla samego siebie 72
3.2.2. Integracja i prawość 73
3.2.3. Autonomia osoby i autonomia moralna 74
3.2.4. Samorealizacja i autentyczność 76
3.2.5. Społeczne interakcje i odpowiedzialność 76
3.2.6. Realizm poznania i prawdomówność 77
3.3. Etyka dla psychologów 78
3.4. Podsumowanie 84
Rozdział 4
„Etyczna wrażliwość" psychologii i psychologów (Barbara Chyrowicz) 87
4.1. Człowiek jako „przedmiot badawczy”: „moralna anatomia” podmiotu 89
4.1.1. Moralne działanie 90
4.1.2. Moralny charakter 93
4.1.3. Wartości moralne 94
4.1.4. Rozumowanie moralne 95
4.1.5. Emocje moralne 97
4.1.6. Tożsamość moralna 98
4.1.7. Sumienie 99
4.2. Wolność czy determinizm? Moralna autonomia podmiotu 100
4.3. Moralny wymiar diagnozy psychiatrycznej 104
4.3.1. Kłopoty z „normalnością” 104
4.3.2. Nadużywanie diagnozy do celów pozaterapeutycznych 106
4.4. Problem przymusowej terapii 108
4.5. Podsumowanie 109
Rozdział 5
Psychologia moralności (Barbara Chyrowicz) 111
5.1. Specyfika psychologii moralności 112
5.2. Moralne emocje 114
5.2.1. Związek moralnych emocji z sądami moralnymi 114
5.2.2. Rodzaje moralnych emocji 116
5.3. Moralne motywacje 118
5.3.1. Cechy motywacji 118
5.3.2. Filozoficzne teorie moralnej motywacji 120
5.3.3. Neurofizjologiczne podłoże moralnej motywacji 121
5.4. Podsumowanie 122
Rozdział 6
Podstawowe zasady, które powinny być respektowane przez psychologa (Małgorzata Toeplitz-Winiewska) 125
6.1. Cechy zawodu zaufania publicznego 126
6.2. Podstawowe zasady etyczne w zawodzie psychologa 132
6.2.1. Działanie na rzecz dobra klienta i nieszkodzenie mu 133
6.2.2. Odpowiedzialność zawodowa 134
6.2.3. Integralność i uczciwość psychologa 135
6.2.4. Zasada sprawiedliwości 135
6.2.5. Respektowanie praw człowieka i poszanowanie jego godności 136
6.2.5.1. Autonomia i podmiotowość klienta 137
6.2.5.2. Poszanowanie godności 139
6.2.5.3. Prawo do prywatności, intymności 140
6.2.5.4. Tajemnica zawodowa psychologa 140
6.3. Podsumowanie 146
CZĘŚĆ II. PSYCHOLOG JAKO BADACZ I JAKO NAUCZYCIEL AKADEMICKI
Rozdział 7
Neuroetyka (Barbara Chyrowicz) 149
7.1. Neuroetyka: wyzwanie XXI wieku 149
7.1.1. Próby zdefiniowania neuroetyki 150
7.1.2. Działy neuroetyki 152
7.2. Obszary badawcze i problemy neuroetyki 154
7.3. Neurodeterminizm? 157
7.4. Problem doskonalenia ludzkiej psychiki 158
7.4.1. Doskonalenie nastroju 159
7.4.2. Doskonalenie poznawcze: „doping dla mózgu” 162
7.5. Psychochirurgia 165
7.6. Podsumowanie 167
Rozdział 8
Psycholog wobec osób uczestniczących w badaniach naukowych - między poprawnością metodologiczną a poprawnością etyczną (Jerzy Brzeziński) 169
8.1. Dwa poziomy ingerencji badacza w psychikę osoby uczestniczącej w badaniu 169
8.2. Etyczne standardy postępowania badacza wobec osób uczestniczących w badaniu 172
8.2.1. Zasada świadomej zgody 172
8.2.2. Zasady: poufności, prywatności i anonimowości 178
8.2.3. Naruszanie autonomii jednostki w trakcie badania naukowego i narażanie jej na przeżywanie dyskomfortu, wstydu, lęku, bólu itp. 182
8.2.4. Stosowanie instrukcji maskujących (deception); rola spotkania psychologa z osobami uczestniczącymi w badaniu po jego zakończeniu (debriefing) 188
8.3. Eksperymenty Solomona Ascha, Stanleya Milgrama i Philipa G. Zimbardo w świetle akceptowanych przez społeczność psychologów standardów etycznych 194
8.3.1. Opis eksperymentów 196
8.3.1.1. Eksperyment Ascha 197
8.3.1.2. Eksperyment Milgrama 199
8.3.1.3. Eksperyment Zimbardo 201
8.3.2. Naruszenia standardów etycznych 202
8.4. Podsumowanie 206
Rozdział 9
Powinności psychologa (jako badacza) wobec członków społeczności naukowej (Jerzy Brzeziński) 207
9.1. Psycholog jako członek społeczności naukowej 207
9.2. Fabrykowanie i fałszowanie wyników - manipulowanie wynikami surowymi w trakcie ich analizy statystycznej oraz naginanie analiz statystycznych wyników 210
9.3. Zafałszowany obraz udziału badacza w powstanie publikacji - plagiatowanie, ghostwriting, guest authorship 215
9.4. Magistrant i doktorant jako autorzy i współautorzy opublikowanych prac awansowych 223
9.4.1. Prawa magistranta i promotora do pracy magisterskiej 223
9.4.2. Rola promotora w powstawaniu pracy doktorskiej 225
9.4.3. Praca doktorska jako spójny tematycznie zbiór rozdziałów i artykułów 226
9.4.4. Doktorant jako współautor artykułu wchodzącego w skład pracy doktorskiej 227
9.5. Krytyka naukowa; opiniowanie prac naukowych (artykułów i książek) przeznaczonych do druku oraz projektów badawczych 231
9.6. Podsumowanie 240
Rozdział 10
Jak uczyć etyki zawodowej na studiach psychologicznych? (Zuzanna Toeplitz) 241
10.1. Miejsce problemów etycznych w programach zajęć podstawowych 242
10.2. Nauczanie umiejętności psychologicznych 246
10.2.1. Ćwiczenia 246
10.2.2. Warsztaty i treningi 248
10.3. Modelowanie postaw 249
10.4. Podsumowanie 251
Rozdział 11
Zasady etyczne nauczania psychologii i prowadzenia szkoleń dla innych profesji (Małgorzata Toeplitz-Winiewska) 253
11.1. Użyteczność psychologii dla wykonywania innych zawodów – dostosowanie programu zajęć 253
11.2. Zasady prezentacji metod psychologicznych 255
11.3. Znaczenie kontraktu w zajęciach angażujących osobiste problemy uczestników 257
11.4. Podsumowanie 258
CZĘŚĆ III. PSYCHOLOG JAKO DIAGNOSTA
Rozdział 12
Podstawowe zasady etycznego prowadzenia diagnozy (Małgorzata Toeplitz-Winiewska) 261
12.1. Cechy relacji psycholog-klient 267
12.2. Etapy procesu diagnostycznego 270
12.2.1. Kontrakt diagnostyczny 271
12.2.2. Przebieg badania diagnostycznego 277
12.2.3. Zakończenie procesu diagnostycznego 280
12.3. Podsumowanie 284
Rozdział 13
Dokumentacja psychologiczna (Małgorzata Toeplitz-Winiewska) 285
13.1. Dokumentacja diagnostyczna 290
13.2. Dokumentacja terapeutyczna 292
13.3. Ochrona dokumentacji a tajemnica zawodowa 294
13.4. Dylematy etyczne i problemy organizacyjne 295
13.5. Podsumowanie 297
Rozdział 14
Stosowanie testów psychologicznych w badaniach diagnostycznych (Jerzy Brzeziński) 299
14.1. Testy psychologiczne a model EBA diagnozy psychologicznej 299
14.2. Obszary możliwych nadużyć popełnianych przez osoby stosujące testy psychologiczne w świetle Standardów dla testów stosowanych w psychologii i pedagogice 305
14.2.1. Konstruowanie, stosowanie i rozpowszechnianie testów psychologicznych 308
14.2.2. Kontekst teorii psychologicznej 317
14.2.3. Kontekst teorii testu i teorii statystycznej 319
14.2.4. Interpretowanie wyników testów psychologicznych: interpretacja przedziałowa versus punktowa 324
14.2.5. Adaptacja kulturowa testów pochodzących z innego obszaru kulturowego 330
14.3. Podsumowanie 337
Rozdział 15
Formułowanie orzeczeń i opinii psychologicznych (Małgorzata Toeplitz-Winiewska) 339
15.1. Zasady przygotowania opinii psychologicznej 342
15.2. Znaczenie opinii wydawanych przez psychologów 346
15.3. Podsumowanie 348
CZĘŚĆ IV. PSYCHOLOG JAKO SPECJALISTA UDZIELAJĄCY POMOCY PSYCHOLOGICZNEJ
Rozdział 16
Udzielanie pomocy psychologicznej {Małgorzata Toeplitz-Winiewska) 351
16.1. Pomoc psychologiczna jako działanie prospołeczne 352
16.2. Formy pomocy psychologicznej 354
16.3. Zaufanie interpersonalne jako podstawa pomocy psychologicznej 357
16.4. Podstawowe zasady etyczne w psychoterapii 359
16.4.1. Niebezpieczeństwa związane ze specyficzną rolą psychoterapeuty 360
16.4.2. Zawieranie kontraktu psychoterapeutycznego 363
16.4.3. Poufność w przebiegu psychoterapii 368
16.4.3.1. Poufność a wymiar sprawiedliwości 370
16.4.3.2. Warunki naruszenia tajemnicy zawodowej 371
16.4.4. Konflikt ról a psychoterapia 373
16.4.5. Zakończenie procesu terapeutycznego 376
16.5. Psychoterapia klientów ze specyficznymi problemami 377
16.6. Kontrola merytoryczna i dbałość o własną kondycję psychiczną psychoterapeuty 380
16.7. Udzielanie pomocy psychologicznej na odległość 382
16.8. Podsumowanie 387
Rozdział 17
Problemy i dylematy etyczne w pracy psychologa sądowego (Małgorzata Toeplitz-Winiewska) 389
17.1. Role psychologa pracującego dla wymiaru sprawiedliwości - etyka zawodowa a wymogi prawa 389
17.2. Psycholog jako biegły sądowy 391
17.2.1. Dylematy w przygotowaniu opinii w procedurze karnej 392
17.2.2. Specyfika diagnozowania na potrzeby spraw cywilnych 395
17.2.3. Trudności diagnostyki psychologicznej w sprawach rodzinnych 396
17.3. Etyczne uwikłania psychologa penitencjarnego 398
17.4. Zasady etyczne w Wytycznych dla psychologa sądowego APA 398
17.5. Podsumowanie 403
Rozdział 18
Psycholog w środkach masowego przekazu (Zuzanna Toeplitz) 405
18.1. Społeczna rola psychologa 405
18.2. Zasady etyczne występowania w mediach 407
18.2.1. Kompetencje 409
18.2.2. Tajemnica zawodowa 412
18.2.3. Wrażliwość 413
18.2.4. Szacunek dla innych 414
18.3. Podsumowanie 415
Rozdział 19
Opieka nad osobami chorymi, starymi i umierającymi (Małgorzata Toeplitz-Winiewska) 417
19.1. Etyczne aspekty bólu i cierpienia 417
19.2. Kontakty psycholog-rodzina chorego oraz personel medyczny 422
19.3. Opieka hospicyjna 424
19.4. Podsumowanie 425
Rozdział 20
Niepełnoletni jako klient psychologa (Zuzanna Toeplitz) 427
20.1. Różne kategorie klientów niepełnoletnich 428
20.2. Specyfika relacji psycholog-osoba niepełnoletnia 429
20.2.1. Udzielanie zgody 431
20.2.2. Informacje zwrotne 435
20.2.3. Tajemnica zawodowa 437
20.3. Prawa rodziców i opiekunów 438
20.4. Podsumowanie 440
CZĘŚĆ V. PRZYPADKI ILUSTRUJĄCE ETYCZNE ZASADY PRACY PSYCHOLOGA ORAZ DYLEMATY (Zuzanna Toeplitz, Małgorzata Toeplitz-Winiewska)
Wstęp - rozwiązywanie dylematów etycznych 445
Rozdział 21
Uzyskiwanie zgody klienta - kontrakt 449
21.1. Szczególne przypadki, gdy zgoda musi być na piśmie 450
21.2. Zgoda na diagnozę, zgoda na interwencję psychologiczną (terapię) 456
21.3. Podsumowanie 464
Rozdział 22
Kompetencje psychologa 467
22.1. Kompetencje merytoryczne 468
22.1.1. Wiedza teoretyczna, konieczność kształcenia ustawicznego 468
22.1.2. Wiedza psychometryczna 479
22.1.3. Wiedza prawna - znajomość przepisów obowiązujących psychologa 485
22.1.4. Współpraca z psychologami i innymi specjalistami 488
22.2. Kompetencje personalne 492
22.2.1. Bezstronność i obiektywizm 493
22.2.2. Wykraczanie poza kompetencje 496
22.2.3. Konflikt ról zawodowych i prywatnych 500
22.2.4. Osobiste problemy i konflikty 505
22.2.5. Zdolność psychiczna i fizyczna do wykonywania roli zawodowej 507
22.2.6. Niewłaściwe wykorzystywanie wpływu 511
22.2.7. Świadomość własnych ograniczeń osobistych - superwizja i konsultacja 516
22.3. Podsumowanie 519
Rozdział 23
Psycholog a instytucja 521
23.1. Psycholog w sądzie 521
23.2. Psycholog a wymagania instytucjonalne 528
23.3. Podsumowanie 547
Rozdział 24
Jak rozwiązywać dylematy etyczne. Analiza przykładu 549
24.1. Identyfikacja problemów etycznych i praktycznych 552
24.2. Możliwe drogi postępowania 555
24.3. Natychmiastowe i odległe konsekwencje - elementy ryzyka i korzyści zaproponowanych rozwiązań 556
24.4. Wybór sposobu postępowania i przyjęcie na siebie pełnej odpowiedzialności 558
24.5. Podsumowanie 559
Bibliografia 561
Indeks nazwisk 586
Indeks rzeczowy 593
O autorach 558
CZĘŚĆ I. ETYKA OGÓLNA - ETYKA ZAWODOWA
Rozdział 1
Etyka jako filozoficzny namysł nad moralnością (Barbara Chyrowicz) 21
1.1. Sposoby badania fenomenu moralności 22
1.2. Specyfika filozoficznej refleksji nad moralnością 25
1.3. Kryteria moralnej powinności działania 31
1.3.1. Szczęście własne i szczęście społeczności 32
1.3.2. Zgoda społeczna i zgoda racjonalnych podmiotów 34
1.3.3. Szacunek dla osoby jako podstawa moralności 35
1.4. Specyfika nauczania etyki 38
1.5. Podsumowanie 39
Rozdział 2
Etyka stosowana: teoria w praktyce (Barbara Chyrowicz) 41
2.1. Moralny partykularyzm 42
2.2. Typy teorii etycznych 45
2.3. Modele etyki stosowanej 49
2.3.1. Model „od góry do dołu” 49
2.3.2. Model „od dołu do góry” 50
2.3.3. Koherentyzm 52
2.4. Problem uszczegóławiania norm moralnych 53
2.5. Etyki stosowane a moralne problemy współczesności 56
2.6. Podsumowanie 60
Rozdział 3
Etyka zawodu psychologa - etyka psychologiczna (Barbara Chyrowicz)
3.1. Psychologia a etyka 64
3.2. Zdrowie psychiczne a zdrowie moralne 67
3.2.1. Poczucie własnej wartości i szacunek dla samego siebie 72
3.2.2. Integracja i prawość 73
3.2.3. Autonomia osoby i autonomia moralna 74
3.2.4. Samorealizacja i autentyczność 76
3.2.5. Społeczne interakcje i odpowiedzialność 76
3.2.6. Realizm poznania i prawdomówność 77
3.3. Etyka dla psychologów 78
3.4. Podsumowanie 84
Rozdział 4
„Etyczna wrażliwość" psychologii i psychologów (Barbara Chyrowicz) 87
4.1. Człowiek jako „przedmiot badawczy”: „moralna anatomia” podmiotu 89
4.1.1. Moralne działanie 90
4.1.2. Moralny charakter 93
4.1.3. Wartości moralne 94
4.1.4. Rozumowanie moralne 95
4.1.5. Emocje moralne 97
4.1.6. Tożsamość moralna 98
4.1.7. Sumienie 99
4.2. Wolność czy determinizm? Moralna autonomia podmiotu 100
4.3. Moralny wymiar diagnozy psychiatrycznej 104
4.3.1. Kłopoty z „normalnością” 104
4.3.2. Nadużywanie diagnozy do celów pozaterapeutycznych 106
4.4. Problem przymusowej terapii 108
4.5. Podsumowanie 109
Rozdział 5
Psychologia moralności (Barbara Chyrowicz) 111
5.1. Specyfika psychologii moralności 112
5.2. Moralne emocje 114
5.2.1. Związek moralnych emocji z sądami moralnymi 114
5.2.2. Rodzaje moralnych emocji 116
5.3. Moralne motywacje 118
5.3.1. Cechy motywacji 118
5.3.2. Filozoficzne teorie moralnej motywacji 120
5.3.3. Neurofizjologiczne podłoże moralnej motywacji 121
5.4. Podsumowanie 122
Rozdział 6
Podstawowe zasady, które powinny być respektowane przez psychologa (Małgorzata Toeplitz-Winiewska) 125
6.1. Cechy zawodu zaufania publicznego 126
6.2. Podstawowe zasady etyczne w zawodzie psychologa 132
6.2.1. Działanie na rzecz dobra klienta i nieszkodzenie mu 133
6.2.2. Odpowiedzialność zawodowa 134
6.2.3. Integralność i uczciwość psychologa 135
6.2.4. Zasada sprawiedliwości 135
6.2.5. Respektowanie praw człowieka i poszanowanie jego godności 136
6.2.5.1. Autonomia i podmiotowość klienta 137
6.2.5.2. Poszanowanie godności 139
6.2.5.3. Prawo do prywatności, intymności 140
6.2.5.4. Tajemnica zawodowa psychologa 140
6.3. Podsumowanie 146
CZĘŚĆ II. PSYCHOLOG JAKO BADACZ I JAKO NAUCZYCIEL AKADEMICKI
Rozdział 7
Neuroetyka (Barbara Chyrowicz) 149
7.1. Neuroetyka: wyzwanie XXI wieku 149
7.1.1. Próby zdefiniowania neuroetyki 150
7.1.2. Działy neuroetyki 152
7.2. Obszary badawcze i problemy neuroetyki 154
7.3. Neurodeterminizm? 157
7.4. Problem doskonalenia ludzkiej psychiki 158
7.4.1. Doskonalenie nastroju 159
7.4.2. Doskonalenie poznawcze: „doping dla mózgu” 162
7.5. Psychochirurgia 165
7.6. Podsumowanie 167
Rozdział 8
Psycholog wobec osób uczestniczących w badaniach naukowych - między poprawnością metodologiczną a poprawnością etyczną (Jerzy Brzeziński) 169
8.1. Dwa poziomy ingerencji badacza w psychikę osoby uczestniczącej w badaniu 169
8.2. Etyczne standardy postępowania badacza wobec osób uczestniczących w badaniu 172
8.2.1. Zasada świadomej zgody 172
8.2.2. Zasady: poufności, prywatności i anonimowości 178
8.2.3. Naruszanie autonomii jednostki w trakcie badania naukowego i narażanie jej na przeżywanie dyskomfortu, wstydu, lęku, bólu itp. 182
8.2.4. Stosowanie instrukcji maskujących (deception); rola spotkania psychologa z osobami uczestniczącymi w badaniu po jego zakończeniu (debriefing) 188
8.3. Eksperymenty Solomona Ascha, Stanleya Milgrama i Philipa G. Zimbardo w świetle akceptowanych przez społeczność psychologów standardów etycznych 194
8.3.1. Opis eksperymentów 196
8.3.1.1. Eksperyment Ascha 197
8.3.1.2. Eksperyment Milgrama 199
8.3.1.3. Eksperyment Zimbardo 201
8.3.2. Naruszenia standardów etycznych 202
8.4. Podsumowanie 206
Rozdział 9
Powinności psychologa (jako badacza) wobec członków społeczności naukowej (Jerzy Brzeziński) 207
9.1. Psycholog jako członek społeczności naukowej 207
9.2. Fabrykowanie i fałszowanie wyników - manipulowanie wynikami surowymi w trakcie ich analizy statystycznej oraz naginanie analiz statystycznych wyników 210
9.3. Zafałszowany obraz udziału badacza w powstanie publikacji - plagiatowanie, ghostwriting, guest authorship 215
9.4. Magistrant i doktorant jako autorzy i współautorzy opublikowanych prac awansowych 223
9.4.1. Prawa magistranta i promotora do pracy magisterskiej 223
9.4.2. Rola promotora w powstawaniu pracy doktorskiej 225
9.4.3. Praca doktorska jako spójny tematycznie zbiór rozdziałów i artykułów 226
9.4.4. Doktorant jako współautor artykułu wchodzącego w skład pracy doktorskiej 227
9.5. Krytyka naukowa; opiniowanie prac naukowych (artykułów i książek) przeznaczonych do druku oraz projektów badawczych 231
9.6. Podsumowanie 240
Rozdział 10
Jak uczyć etyki zawodowej na studiach psychologicznych? (Zuzanna Toeplitz) 241
10.1. Miejsce problemów etycznych w programach zajęć podstawowych 242
10.2. Nauczanie umiejętności psychologicznych 246
10.2.1. Ćwiczenia 246
10.2.2. Warsztaty i treningi 248
10.3. Modelowanie postaw 249
10.4. Podsumowanie 251
Rozdział 11
Zasady etyczne nauczania psychologii i prowadzenia szkoleń dla innych profesji (Małgorzata Toeplitz-Winiewska) 253
11.1. Użyteczność psychologii dla wykonywania innych zawodów – dostosowanie programu zajęć 253
11.2. Zasady prezentacji metod psychologicznych 255
11.3. Znaczenie kontraktu w zajęciach angażujących osobiste problemy uczestników 257
11.4. Podsumowanie 258
CZĘŚĆ III. PSYCHOLOG JAKO DIAGNOSTA
Rozdział 12
Podstawowe zasady etycznego prowadzenia diagnozy (Małgorzata Toeplitz-Winiewska) 261
12.1. Cechy relacji psycholog-klient 267
12.2. Etapy procesu diagnostycznego 270
12.2.1. Kontrakt diagnostyczny 271
12.2.2. Przebieg badania diagnostycznego 277
12.2.3. Zakończenie procesu diagnostycznego 280
12.3. Podsumowanie 284
Rozdział 13
Dokumentacja psychologiczna (Małgorzata Toeplitz-Winiewska) 285
13.1. Dokumentacja diagnostyczna 290
13.2. Dokumentacja terapeutyczna 292
13.3. Ochrona dokumentacji a tajemnica zawodowa 294
13.4. Dylematy etyczne i problemy organizacyjne 295
13.5. Podsumowanie 297
Rozdział 14
Stosowanie testów psychologicznych w badaniach diagnostycznych (Jerzy Brzeziński) 299
14.1. Testy psychologiczne a model EBA diagnozy psychologicznej 299
14.2. Obszary możliwych nadużyć popełnianych przez osoby stosujące testy psychologiczne w świetle Standardów dla testów stosowanych w psychologii i pedagogice 305
14.2.1. Konstruowanie, stosowanie i rozpowszechnianie testów psychologicznych 308
14.2.2. Kontekst teorii psychologicznej 317
14.2.3. Kontekst teorii testu i teorii statystycznej 319
14.2.4. Interpretowanie wyników testów psychologicznych: interpretacja przedziałowa versus punktowa 324
14.2.5. Adaptacja kulturowa testów pochodzących z innego obszaru kulturowego 330
14.3. Podsumowanie 337
Rozdział 15
Formułowanie orzeczeń i opinii psychologicznych (Małgorzata Toeplitz-Winiewska) 339
15.1. Zasady przygotowania opinii psychologicznej 342
15.2. Znaczenie opinii wydawanych przez psychologów 346
15.3. Podsumowanie 348
CZĘŚĆ IV. PSYCHOLOG JAKO SPECJALISTA UDZIELAJĄCY POMOCY PSYCHOLOGICZNEJ
Rozdział 16
Udzielanie pomocy psychologicznej {Małgorzata Toeplitz-Winiewska) 351
16.1. Pomoc psychologiczna jako działanie prospołeczne 352
16.2. Formy pomocy psychologicznej 354
16.3. Zaufanie interpersonalne jako podstawa pomocy psychologicznej 357
16.4. Podstawowe zasady etyczne w psychoterapii 359
16.4.1. Niebezpieczeństwa związane ze specyficzną rolą psychoterapeuty 360
16.4.2. Zawieranie kontraktu psychoterapeutycznego 363
16.4.3. Poufność w przebiegu psychoterapii 368
16.4.3.1. Poufność a wymiar sprawiedliwości 370
16.4.3.2. Warunki naruszenia tajemnicy zawodowej 371
16.4.4. Konflikt ról a psychoterapia 373
16.4.5. Zakończenie procesu terapeutycznego 376
16.5. Psychoterapia klientów ze specyficznymi problemami 377
16.6. Kontrola merytoryczna i dbałość o własną kondycję psychiczną psychoterapeuty 380
16.7. Udzielanie pomocy psychologicznej na odległość 382
16.8. Podsumowanie 387
Rozdział 17
Problemy i dylematy etyczne w pracy psychologa sądowego (Małgorzata Toeplitz-Winiewska) 389
17.1. Role psychologa pracującego dla wymiaru sprawiedliwości - etyka zawodowa a wymogi prawa 389
17.2. Psycholog jako biegły sądowy 391
17.2.1. Dylematy w przygotowaniu opinii w procedurze karnej 392
17.2.2. Specyfika diagnozowania na potrzeby spraw cywilnych 395
17.2.3. Trudności diagnostyki psychologicznej w sprawach rodzinnych 396
17.3. Etyczne uwikłania psychologa penitencjarnego 398
17.4. Zasady etyczne w Wytycznych dla psychologa sądowego APA 398
17.5. Podsumowanie 403
Rozdział 18
Psycholog w środkach masowego przekazu (Zuzanna Toeplitz) 405
18.1. Społeczna rola psychologa 405
18.2. Zasady etyczne występowania w mediach 407
18.2.1. Kompetencje 409
18.2.2. Tajemnica zawodowa 412
18.2.3. Wrażliwość 413
18.2.4. Szacunek dla innych 414
18.3. Podsumowanie 415
Rozdział 19
Opieka nad osobami chorymi, starymi i umierającymi (Małgorzata Toeplitz-Winiewska) 417
19.1. Etyczne aspekty bólu i cierpienia 417
19.2. Kontakty psycholog-rodzina chorego oraz personel medyczny 422
19.3. Opieka hospicyjna 424
19.4. Podsumowanie 425
Rozdział 20
Niepełnoletni jako klient psychologa (Zuzanna Toeplitz) 427
20.1. Różne kategorie klientów niepełnoletnich 428
20.2. Specyfika relacji psycholog-osoba niepełnoletnia 429
20.2.1. Udzielanie zgody 431
20.2.2. Informacje zwrotne 435
20.2.3. Tajemnica zawodowa 437
20.3. Prawa rodziców i opiekunów 438
20.4. Podsumowanie 440
CZĘŚĆ V. PRZYPADKI ILUSTRUJĄCE ETYCZNE ZASADY PRACY PSYCHOLOGA ORAZ DYLEMATY (Zuzanna Toeplitz, Małgorzata Toeplitz-Winiewska)
Wstęp - rozwiązywanie dylematów etycznych 445
Rozdział 21
Uzyskiwanie zgody klienta - kontrakt 449
21.1. Szczególne przypadki, gdy zgoda musi być na piśmie 450
21.2. Zgoda na diagnozę, zgoda na interwencję psychologiczną (terapię) 456
21.3. Podsumowanie 464
Rozdział 22
Kompetencje psychologa 467
22.1. Kompetencje merytoryczne 468
22.1.1. Wiedza teoretyczna, konieczność kształcenia ustawicznego 468
22.1.2. Wiedza psychometryczna 479
22.1.3. Wiedza prawna - znajomość przepisów obowiązujących psychologa 485
22.1.4. Współpraca z psychologami i innymi specjalistami 488
22.2. Kompetencje personalne 492
22.2.1. Bezstronność i obiektywizm 493
22.2.2. Wykraczanie poza kompetencje 496
22.2.3. Konflikt ról zawodowych i prywatnych 500
22.2.4. Osobiste problemy i konflikty 505
22.2.5. Zdolność psychiczna i fizyczna do wykonywania roli zawodowej 507
22.2.6. Niewłaściwe wykorzystywanie wpływu 511
22.2.7. Świadomość własnych ograniczeń osobistych - superwizja i konsultacja 516
22.3. Podsumowanie 519
Rozdział 23
Psycholog a instytucja 521
23.1. Psycholog w sądzie 521
23.2. Psycholog a wymagania instytucjonalne 528
23.3. Podsumowanie 547
Rozdział 24
Jak rozwiązywać dylematy etyczne. Analiza przykładu 549
24.1. Identyfikacja problemów etycznych i praktycznych 552
24.2. Możliwe drogi postępowania 555
24.3. Natychmiastowe i odległe konsekwencje - elementy ryzyka i korzyści zaproponowanych rozwiązań 556
24.4. Wybór sposobu postępowania i przyjęcie na siebie pełnej odpowiedzialności 558
24.5. Podsumowanie 559
Bibliografia 561
Indeks nazwisk 586
Indeks rzeczowy 593
O autorach 558