Dane szczegółowe książki

SŁOWO WSTĘPNE .............................................................................. 11
PRZEDMOWA DO CZWARTEGO WYDANIA................................................ 13
WYKAZ SKRÓTÓW ............................................................................. 14
Rozdział I. ZAGADNIENIA OGÓLNE ......................................................... 15
1. Pojęcie prawa międzynarodowego........................................................... 15
1.1. Definicja prawa międzynarodowego .................................................... 15
1.2. Prawo międzynarodowe publiczne a prawo międzynarodowe prywatne ............... 17
1.3. Nazwa prawa międzynarodowego ....................................................... 18
2. Funkcje (przedmiot) prawa międzynarodowego ............................................ 18
3. Stosunki międzynarodowe, czyli obrót międzynarodowy.................................... 20
4. Cechy charakterystyczne prawa międzynarodowego........................................ 22
4.1. Uwagi ogólne ........................................................................... 22
4.2. Tworzenie prawa międzynarodowego (brak ustawodawcy) ............................. 22
4.3. Przymus w prawie międzynarodowym (brak zorganizowanego aparatu przymusu)___ 23
4.4. Brak obowiązkowego sądownictwa międzynarodowego ................................ 24
4.5. Stosowanie prawa międzynarodowego i jego moc wiążąca............................. 25
5. Struktura i charakter norm współczesnego prawa międzynarodowego..................... 26
6. Prawo międzynarodowe a prawo wewnętrzne. Stosowanie prawa międzynarodowego wewnątrz państwa .............................................................................. 28
6.1. Uwagi ogólne ........................................................................... 28
6.2. Dualizm i monizm ...................................................................... 29
6.3. Obowiązek dostosowania prawa wewnętrznego do prawa międzynarodowego........ 31
6.4. Sposoby harmonizacji prawa wewnętrznego z międzynarodowymi zobowiązaniami ... 32
6.5. Miejsce prawa wewnętrznego w stosunkach międzynarodowych ....................... 35
6.6. Komplementarność wewnętrznego i międzynarodowego porządku prawnego......... 36
Rozdział II. ROZBÓJ PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO .................................. 38
1. Uwagi ogólne ................................................................................ 38
2. Początki prawa międzynarodowego ......................................................... 39
3. Ukształtowanie systemu prawa międzynarodowego ......................................... 40
4. Prawo międzynarodowe w okresie kapitalizmu ............................................. 42
4.1. Okres kapitalizmu wolnokonkurencyjnego (1789-1871) .........................!...... 42
4.2. Imperializm (1871-1917)................................................................ 45
Spis treści
5. Okres współistnienia państw o różnych ustrojach społeczno-politycznych ................. 47
5.1. Okres międzywojenny i druga wojna światowa......................................... 47
5.2. Okres po drugiej wojnie światowej ..................................................... 51
Rozdział III. ŹRÓDŁA PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO ................................. 60
1. Pojęcie źródeł prawa międzynarodowego ................................................... 60
1.1. Różne znaczenia tego terminu ......................................................... 60
1.2. Artykuł 38 Statutu Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości a źródła prawa międzynarodowego ...................................................................... 61
1.3. Współczesne źródła prawa międzynarodowego......................................... 63
1.4. Środki pomocnicze do stwierdzania istnienia norm prawa międzynarodowego........ 65
2. Umowa międzynarodowa .................................................................... 66
2.1. Uwagi ogólne ........................................................................... 66
2.2. Zawieranie umów międzynarodowych .................................................. 72
2.3. Obowiązywanie umowy międzynarodowej. Ważność................................... 79
2.4. Zakres czasowy obowiązywania i stosowania umowy międzynarodowej (od kiedy, do kiedy) .................................................................................... 82
2.5. Zakres podmiotowy obowiązywania umowy międzynarodowej (kogo umowa międzynarodowa obowiązuje) .................................................................. 88
2.6. Zakres terytorialny obowiązywania i stosowania umowy międzynarodowej ............ 90
2.7. Zakres rzeczowy (przedmiotowy) obowiązywania umowy międzynarodowej. Zastrzeżenia ........................................................................................ 91
2.8. Interpretacja (wykładnia) umowy międzynarodowej.................................... 93
3. Zwyczaj ...................................................................................... 97
4. Uchwały prawotwórcze (normatywne) organizacji międzynarodowych ..................... 106
5. Kodyfikacja prawa międzynarodowego ...................................................... 111
Rozdział IV. PODMIOTY PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO .............................. 115
1. Uwagi ogólne ................................................................................ 115
2. Państwo ...................................................................................... 118
2.1. Pojęcie i istota państwa ................................................................. 118
2.2. Powstanie i upadek państwa ............................................................ 120
2.3. Ciągłość (identyczność) i sukcesja państw .............................................. 124
3. Państwo w stosunkach międzynarodowych .................................................. 127
3.1. Suwerenność i kompetencja własna państw ............................................ 127
3.2. Zasada nieinterwencji ................................................................... 129
3.3. Równość państw i ich immunitet jurysdykcyjny ........................................ 131
4. Rodzaje państw .............................................................................. 133
4.1. Państwa jednolite i złożone ............................................................. 134
4.2. Państwa rozwijające się ................................................................. 135
4.3. Państwa śródlądowe, państwa o niekorzystnym położeniu geograficznym i państwa archipelagowe ........................................................................... 136
4.4. Państwa trwale neutralne ............................................................... 137
5. Podmioty prawa międzynarodowego inne niż państwa ..................................... 139
6. Uznanie międzynarodowe ................................................................... 149
Rozdział V. STOSUNKI, ZDARZENIA I AKTY (CZYNNOŚCI)
PRAWNOMIĘDZYNARODOWE ................................................. 155
1. Stosunki prawnomiędzynarodowe ........................................................... 155
2. Zdarzenia prawnomiędzynarodowe ......................................................... 156
3. Akty (czynności) prawnomiędzynarodowe .................................................. 157
4. Akty jednostronne państw ................................................................... 163
Spis treści 7
Rozdział VI. ODPOWIEDZIALNOŚĆ MIĘDZYNARODOWA............................... 167
1. Uwagi ogólne ................................................................................ 167
2. Odpowiedzialność państwa .................................................................. 169
3. Odpowiedzialność jednostek ................................................................ 173
Rozdział VII. TERYTORIUM ................................................................... 176
1. Uwagi ogólne ................................................................................ 176
2. Terytorium państwowe ...................................................................... 177
3. Zwierzchnictwo terytorialne ................................................................. 179
4. Szczególne ograniczenia zwierzchnictwa terytorialnego..................................... 181
5. Nabycie terytorium państwowego ........................................................... 182
5.1. Nabycie pierwotne ...................................................................... 182
5.2. Nabycie pochodne ...................................................................... 184
5.3. Zmiany terytorialne a obywatelstwo ludności .......................................... 186
5.4. Zakaz użycia siły i prawo narodów do samostanowienia a zmiany terytorialne ....... 186
6. Granice ...................................................................................... 188
6.1. Uwagi ogólne ........................................................................... 188
6.2. Granice Polski .......................................................................... 190
7. Rzeki ........................................................................................ 192
8. Obszary podbiegunowe ...................................................................... 196
Rozdział VIII. MIĘDZYNARODOWE PRAWO MORZA .................................... 198
1. Uwagi ogólne ................................................................................ 198
2. Obszary morskie — ich klasyfikacja ........................................................ 200
3. Statki morskie ............................................................................... 201
4. Morskie wody wewnętrzne .................................................................. 206
5. Wody archipelagowe ........................................................................ 209
6. Morze terytorialne ........................................................................... 210
7. Morska strefa przyległa ..................................................................... 214
8. Strefa wyłącznego rybołówstwa .............................................................. 215
9. Szelf kontynentalny .......................................................................... 216
10. Strefa ekonomiczna ......................................................................... 218
11. Morze pełne ................................................................................. 220
12. Dno mórz i oceanów poza granicami jurysdykcji państwowej .............................. 226
13. Cieśniny i kanały morskie ................................................................... 227
13.1. Cieśniny ................................................................................ 227
13.2. Kanały morskie ........................................................................ 229
14. Współpraca międzynarodowa w dziedzinie korzystania z obszarów morskich i ochrony środowiska morskiego ....................................................................... 231
Rozdział IX. MIĘDZYNARODOWE PRAWO LOTNICZE I KOSMICZNE............... 235
1. Uwagi ogólne ................................................................................ 235
2. Przestrzeń powietrzna ....................................................................... 237
3. Statki powietrzne ............................................................................ 239
4. Międzynarodowa żegluga powietrzna ....................................................... 241
5. Prawo kosmiczne............................................................................. 244
Rozdział X. LUDNOŚĆ PAŃSTWA............................................................. 249
1. Uwagi ogólne ................................................................................ 249
2. Obywatelstwo ................................................................................ 250
3. Traktowanie cudzoziemców ...........................................................'...... 256
4. Międzynarodowy ruch osobowy............................................................. 257
8
Spis treści
5. Ekstradycja i azyl ............................................................................ 259
6. Ochrona grup ludzkich i praw człowieka ................................................... 262
Rozdział XI. PRAWO DYPLOMATYCZNE I KONSULARNE.............................. 266
1. Uwagi ogólne ..........................................................:. .w^.............. 266
2. Stosunki i służba dyplomatyczna ............................................................ 267
2.1. Źródła prawa dyplomatycznego ....................................................... 267
2.2. Ustanowienie i utrzymywanie stosunków dyplomatycznych ........................... 268
2.3. Funkcje misji dyplomatycznej ......................................................... 269
2.4. Członkowie misji ....................................................................... 270
2.5. Przywileje i immunitety dyplomatyczne ............................................... 275
2.6. Treść (zakres przedmiotowy) przywilejów i immunitetów dyplomatycznych .......... 276
2.7. Osoby korzystające z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych (zakres podmiotowy)................................................................................... 278
2.8. Zakres czasowy obowiązywania przywilejów i immunitetów.......................... 279
2.9. Zakres terytorialny obowiązywania przywilejów i immunitetów ...................... 279
2.10. Obowiązek członków misji wobec państwa przyjmującego ............................ 280
2.11. Pomieszczenia misji dyplomatycznej ................................................... 281
3. Stosunki i służba konsularna ................................................................ 281
3.1. Źródła prawa konsularnego ........................................................... 281
3.2. Ustanowienie i utrzymywanie stosunków konsularnych ............................... 282
3.3. Funkcje konsularne .................................................................... 283
3.4. Członkowie urzędu konsularnego ..................................................... 285
3.5. Przywileje i immunitety konsularne ................................................... 286
3.6. Treść (zakres przedmiotowy) przywilejów i immunitetów konsularnych.............. 287
3.7. Osoby korzystające z przywilejów i immunitetów konsularnych ...................... 287
3.8. Zakres czasowy obowiązywania przywilejów i immunitetów konsularnych ........... 288
3.9. Zakres terytorialny obowiązywania przywilejów i immunitetów konsularnych ...... 288
3.10. Pomieszczenia i archiwa konsularne ................................................... 289
Rozdział XII. ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE ....................................... 290
1. Uwagi ogólne ................................................................................ 290
2. Organizacja Narodów Zjednoczonych ....................................................... 300
2.1. Podstawy prawne i istota ONZ ........................................................ 300
2.2. Członkostwo w ONZ .................................................................. 302
2.3. Cele i zasady ONZ .................................................................... 305
2.4. Struktura organizacyjna ONZ ......................................................... 307
2.5. Zgromadzenie Ogólne ................................................................. 307
2.6. Rada Bezpieczeństwa .................................................................. 310
2.7. Rada Gospodarczo-Społeczna ......................................................... 314
2.8. Rada Powiernicza ...................................................................... 314
2.9. Sekretariat ............................................................................. 315
2.10. Działalność ONZ ...................................................................... 316
3. Organizacje wyspecjalizowane ............................................................... 317
4. Organizacje regionalne ...................................................................... 319
4.1. Organizacja Państw Amerykańskich .................................................... 320
4.2. Liga Państw Arabskich .................................................................. 321
4.3. Unia Afrykańska ........................................................................ 321
5. Organizacje wojskowe ....................................................................... 322
5.1. Karta Narodów Zjednoczonych a przymierza .......................................... 322
5.2. Pakt Północnoatlantycki ................................................................ 323
6. Rada Europy ................................................................................ 324
7. Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE) ........................... 325
Spis treści
Rozdział XIII. UMOWY I ORGANIZACJE GOSPODARCZE...................... 327
1. Uwagi ogólne ................................................................................ 327
2. Dwustronne umowy gospodarcze ........................................................... 329
3. Organizacje gospodarcze .................................................................... 332
3.1. Rola ONZ w rozwiązywaniu problemów gospodarczych ............................... 332
3.2. Uktad Ogólny w sprawie Taryf Celnych i Handlu ..................................... 334
3.3. Światowa Organizacja Handlu......................................................... 335
3.4. Międzynarodowy Fundusz Walutowy ................................................... 336
3.5. Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju .......................................... 338
Rozdział XIV. WSPÓLNOTY EUROPEJSKIE .................................. 340
1. Uwagi ogólne......................................................... 340
2. Europejska Wspólnota Węgla i Stali....................................... 341
3. Wspólnota Europejska.................................................. 342
4. Europejska Wspólnota Energii Atomowej................................... 343
5. Unia Europejska...................................................... 344
6. Podstawy prawne Wspólnot Europejskich................................... 348
7. Instytucje Wspólnot Europejskich......................................... 354
7.1. Parlament Europejski ................................................................... 354
7.2. Rada .................................................................................... 358
7.3. Komisja.................................................................................. 360
7.4. Trybunał Sprawiedliwości i Sąd Pierwszej Instancji .................................... 362
7.5. Trybunał Obrachunkowy ................................................................ 365
7.6. Organy doradcze Wspólnot Europejskich .............................................. 366
7.7. Instytucje finansowe .................................................................... 367
Rozdział XV. ZAŁATWIANIE SPORÓW MIĘDZYNARODOWYCH ....................... 373
1. Uwagi ogólne ................................................................................ 373
2. Rokowania (negocjacje) ..................................................................... 376
3. Dobre ustugi i pośrednictwo (mediacja) .................................................... 377
4. Komisje śledcze .............................................................................. 378
5. Koncyliacja .................................................................................. 379
6. Postępowanie przed organami Narodów Zjednoczonych ................................... 380
7. Arbitraż (sądownictwo polubowne) ......................................................... 382
8. Sądownictwo międzynarodowe .............................................................. 385
8.1. Uwagi ogólne ........................................................................... 385
8.2. Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej ..................................... 386
8.3. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości ............................................ 386
8.4. Międzynarodowy Trybunał Prawa Morza .............................................. 394
9. Środki odwetowe ............................................................................ 394
Rozdział XVI. PRAWO PRZECIWWOJENNE ................................................ 397
1. Uwagi ogólne ................................................................................ 397
2. Zakaz agresji ................................................................................ 397
3. Definicjćt*ągjggji_............................................................................. 401
4. Bezpieczeństwo zbiorowe .................................................................... 403
5. Rozbrojenie i ograniczenie zbrojeń ......................................................... 409
Rozdział XVII. PRAWO KONFLIKTÓW ZBROJNYCH ..................................... 416
1. Uwagi ogólne ......................................................................<.......... 416
1.1. Pojęcie wojny i konfliktu zbrojnego .................................................... 416
10
Spis treści
1.2. Pojęcie prawa wojennego i jego obowiązywanie ....................................... 417
1.3. Stosowanie prawa wojennego w konfliktach zbrojnych niemających charakteru międzynarodowego .......................................................................... 419
1.4. Źródła prawa wojennego ............................................................... 419
1.5. Obszar wojny i teatr wojny ............................................................. 422
2. Początek wojny.........................................................:*•:.■»».•.............. 422
3. Wojna lądowa ............................................................................... 423
3.1. Siły zbrojne — ich skład ................................................................ 423
3.2. Kroki nieprzyjacielskie .................................................................. 426
3.3. Ochrona ofiar wojny .................................................................... 428
3.4. Okupacja wojenna ...................................................................... 431
4. Wojna morska ............................................................................... 433
4.1. Uwagi ogólne ........................................................................... 433
4.2. Morskie siły zbrojne .................................................................... 434
4.3. Akty walki ............................................................................... 435
4.4. Ochrona chorych, rannych i rozbitków................................................. 436
4.5. Akty wrogie ............................................................................. 436
5. Wojna powietrzna ........................................................................... 438
5.1. Uwagi ogólne ........................................................................... 438
5.2. Siły zbrojne ............................................................................. 438
5.3. Akty walki ............................................................................... 439
' 6. Zakończenie wojny .......................................................................... 440
7. Neutralność w wojnie ......................................................:................ 441
MATERIAŁY DO POZNANIA PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO......................... 444
I. Zbiory umów międzynarodowych ........................................................... 444
II. Zbiory praktyki państw i inne wydawnictwa dokumentalne ................................ 445
III. Orzeczenia sądowe i arbitrażowe ........................................................... 445
IV. Dokumenty organizacji międzynarodowych ................................................. 446
1. Organizacja Narodów Zjednoczonych .................................................... 446
2. Inne organizacje .......................................................................... 447
V. Piśmiennictwo ............................................................................... 447
SKOROWIDZ PRZEDMIOTOWY.............................................................. 450