Dane szczegółowe książki

Wstęp ...................................................... 5
Okres I. KOŚCIÓŁ W POGAŃSKIM CESARSTWIE RZYMSKIM .............. 7
Rozdział I. OD ŻYDÓW DO POGAN. PRZYGOTOWANIE, ZAŁOŻENIE
I ROZSZERZENIE SIĘ CHRZEŚCIJAŃSTWA ..................... 9
§ 1. Otoczenie rodzącego się chrześcijaństwa ........................... 9
1. Przygotowanie świata żydowskiego na „pełność czasów" (Ga 4,4) ......... 9
2. Przygotowanie na przyjęcie chrześcijaństwa w pogaństwie .............. 14
§ 2. Jezus Chrystus Bóg-człowiek. Założyciel Kościoła ..................... 17
1. Źródła historyczne ........................................ 17
2. Założyciel Kościoła Jezus Chrystus ............................. 18
§ 3. Pierwsza gmina chrześcijańska w Jerozolimie ........................ 19
1. Dzieje pierwszej społeczności chrześcijańskiej ...................... 19
2. Ustrój i życie religijne społeczności jerozolimskiej ................... 21
§ 4. Chrześcijaństwo wśród pogan; św. Paweł apostoł ...................... 22
1. Początki chrześcijaństwa wśród pogan i działalność apostolska św. Pawła .... 22
2. Ustrój i życie religijne chrześcijańskich gmin paulińskich ............... 24
§ 5. Działalność św. Piotra apostoła i innych apostołów .................... 25
1. Działalność św. Piotra i początki chrześcijaństwa w Rzymie ............. 25
2. Działalność św. Jana i innych apostołów ......................... 27
Rozdział II. ZWYCIĘSKI POCHÓD CHRZEŚCIJAŃSTWA ............... 31
§ 6. Przyczyny szybkiego rozszerzania się chrześcijaństwa i trudności ............ 31
1. Przyczyny rozszerzania się chrześcijaństwa ........................ 31
2. Trudności w szerzeniu się chrześcijaństwa ......................... 32
§ 7. Rozszerzanie się chrześcijaństwa od I do IV wieku ..................... 33
1. Początki chrześcijaństwa w Europie ............................. 33
2. Chrześcijaństwo w Afryce i Azji ............................... 36
3. Chrześcijaństwo poza granicami cesarstwa rzymskiego ................ 37
237
Rozdział III. WALKA POGAŃSTWA Z KOŚCIOŁEM .................. 39
§ 8. Przyczyny prawne i rodzaje prześladowań ........................... 39
1. Przyczyny prawne prześladowań ............................... 39
2. Opinia publiczna jako przyczyna prześladowań ..................... 40
3. Rodzaje męczeństwa, męczennicy i ich liczba ...................... 41
4. Źródła do czasów męczeńskich ................................ 42
§ 9. Przebieg prześladowań ....................................... 43
1. Prześladowania o charakterze partykularnym ...................... 43
2. Powszechne prześladowania chrześcijaństwa ....................... 47
3. Tolerancja dla chrześcijan, zwycięstwo ........................... 50
§ 10. Męczeństwo i kult religijny męczenników. Katakumby .................. 52
1. Kult religijny męczenników .................................. 52
2. Katakumby, początki sztuki chrześcijańskiej ....................... 53
Rozdział IV. WALKA LITERACKA CHRZEŚCIJAŃSTWA Z POGAŃSTWEM.
CHRZEŚCIJAŃSKA WSPÓLNOTA ............................. 55
§ 11. Walka literacka z pogaństwem. Polemika pogańska i chrześcijańska apologetyka . 55
1. Polemika pogańska przeciwko chrześcijaństwu ..................... 55
2. Apologia i apologeci w obronie chrześcijaństwa ..................... 57
3. Osiągnięcia apologetów ..................................... 61
§ 12. Dalszy rozwój doktryny teologicznej .............................. 62
1. Szkoła katechetyczna w Aleksandrii w Egipcie ..................... 63
2. Inne szkoły katechetyczne na Wschodzie ......................... 66
3. Rozwój doktryny chrześcijańskiej na Zachodzie .................... 67
§ 13. Błędnowierstwo - herezje ..................................... 68
1. Problem powstania herezji ................................... 68
2. Pierwsze herezje trynitarne. Monarchianie ........................ 69
3. Gnostycyzm - zasady i systemy ............................... 71
4. Gnosa perska - Manicheizm ................................. 73
5. Apologeci chrześcijańscy w walce z gnostycyzmem ................... 74
§ 14. Wewnętrzne kościelne spory religijno-moralne w II i III wieku ............. 75
1. Chiliazm, czyli millenaryzm. Oczekiwanie 1000-letniego Królestwa
Chrystusowego na Ziemi .................................... 75
2. Montanizm ............................................. 76
3. Schizma nowacjańska ...................................... 77
4. Spory o ważność chrztu heretyków ............................. 78
5. Spory na temat czasu święcenia Wielkanocy ....................... 79
§ 15. Hierarchia kościelna ......................................... 80
1. Biskupi i kapłani ......................................... 81
2. Okręgi biskupie (diecezja); początki organizacji metropolitalnej .......... 82
3. Jedność Kościoła i prymat rzymski ............................. 83
§ 16. Życie duchowe i moralne społeczności chrześcijańskiej .................. 86
1. Życie sakramentalne wiernych ................................ 86
2. Moralne i społeczne życie chrześcijan. Caritas christiana ............... 94
238
Okres II. KOŚCIÓŁ W CHRZEŚCIJAŃSKIM CESARSTWIE RZYMSKIM ........ 99
Wstęp ...................................................... 101
Rozdział I. CHRZEŚCIJAŃSTWO RELIGIĄ PAŃSTWOWĄ. ROZBUDOWA
USTROJU KOŚCIELNEGO ................................... 103
§ 17. Konstantyn Wielki. Pierwszy chrześcijański cesarz i jego synowie ........... 103
1. Przyczyny zwycięstwa chrześcijaństwa ........................... 103
2. Wybór chrześcijaństwa przez Konstantyna Wielkiego ................. 104
3. Następstwa prawne „programu" mediolańskiego .................... 105
4. Cesarz Konstantyn a publiczne życie chrześcijan .................... 107
5. Przeniesienie stolicy Cesarstwa nad Bosfor. Charakterystyka cesarza
Konstantyna Wielkiego ..................................... 108
6. Synowie Konstantyna Wielkiego i ich polityka religijna ................ 109
§ 18. Cesarz Julian Apostata (361-363). Reakcja pogańska ................... 110
1. Geneza reakcji pogańskiej ................................... 110
2. Cesarz Julian Apostata i jego polityka religijna (361-363) .............. 111
§ 19. Chrześcijaństwo religią państwową ............................... 112
1. Polityka religijna następców csarza Juliana Apostaty ................. 113
2. Cesarz Teodozjusz Wielki (375-395). Przywileje religii państwowej
dla chrześcijaństwa ........................................ 114
3. Polityka religijna następców Teodozjusza Wielkiego. Cesarz Justynian Wielki . 115
§ 20. Rozbudowa ustroju kościelnego ................................. 118
1. Geneza rozbudowy ustroju kościelnego .......................... 118
2. Metropolie i metropolici .................................... 118
3. Biskupstwa i biskupi ....................................... 120
4. Początki parafii wiejskich ................................... 121
5. Przywileje duchowieństwa ................................... 122
6. Kształcenie i dyscyplina kleru ................................ 123
§ 21. Hierarchia i ustrój patriarchalny ................................. 125
1. Patriarchaty w Aleksandrii i Antiochii ........................... 125
2. Patriarchaty w Konstantynopolu i Jerozolimie ...................... 126
3. Katolikaty Persji i Armenii .................................. 128
4. Uprawnienia patriarchów. Zakres autonomii Kościołów wschodnich ....... 130
§ 22. Patriarcha Zachodu. Prymat powszechny biskupa Rzymu ................ 131
1. Prymat powszechny papieża rzymskiego .......................... 131
2. Obsadzanie Stolicy Apostolskiej i początki kurii papieskiej ............. 133
3. Wybitniejsi papieże tego okresu ............................... 135
§ 23. Sobory i synody kościelne i ich ustrój ............................. 136
1. Sobory powszechne ....................................... 136
2. Synody partykularne ...................................... 139
239
Rozdział II. SPORY DOKTRYNALNE NA WSCHODZIE. FORMOWANIE SIĘ
KATOLICKIEJ NAUKI TRYNITARNEJ I CHRYSTOLOGICZNEJ ....... 141
§ 24. Arianizm i I Sobór powszechny w Nicei (325) ........................ 142
1. Ariusz i jego nauka ....................................... 142
2. I Sobór powszechny i jego uchwały ............................. 143
§ 25. Kryzys ariański i obrona symbolu nicejskiego ........................ 145
1. Walka o nicejskie wyznanie wiary na Wschodzie .................... 145
2. Rozłam arianizmu i jego przezwyciężenie ......................... 148
§ 26. II Sobór powszechny w Konstantynopolu (381). Potępienie duchoburstwa.
Powolny zanik arianizmu ...................................... 149
1. Duchoburstwo i II Sobór powszechny w Konstantynopolu .............. 149
2. Powolny zanik arianizmu .................................... 151
§ 27. Wielcy obrońcy symbolu nicejskiego .............................. 151
1. Św. Atanazy ............................................ 151
2. Św. Bazyli Wielki ........................................ 152
3. Św. Grzegorz z Nyssy ...................................... 152
4. Św. Grzegorz z Nazjanzu ................................... 153
5. Św. Jan Chryzostom ....................................... 153
§ 28. Papież Liberiusz i sprawa jego prawowierności ....................... 154
1. Stosunek papieża Liberiusza do arianizmu ........................ 154
2. Świadectwa współczesnych o prawowierności papieża Liberiusza .......... 155
3. Działalność papieża Liberiusza po powrocie z wygnania ............... 156
§ 29. Apolinaryzm i nestorianizm. III Sobór powszechny w Efezie (431) .......... 156
1. Apolinaryzm ............................................ 156
2. Próby rozwiązania problemu stosunku natury ludzkiej do boskiej w Chrystusie . 157
3. Wystąpienie Nestoriusza .................................... 159
4. Sobór powszechny w Efezie (431) .............................. 160
5. Zjednoczenie Kościoła na Wschodzie ........................... 161
§ 30. Monofizytyzm. IV Sobór powszechny w Chalcedonie (451) ............... 163
1. Geneza i początki monofizytyzmu .............................. 163
2. „Rozbój efeski" (449) ...................................... 164
3. IV Sobór powszechny w Chalcedonie (451) ........................ 164
§ 31. Opozycja przeciwko doktrynie chalcedońskiej. Spór o „trzy rozdziały".
V Sobór powszechny w Konstantynopolu (553) ....................... 166
1. Spory monofizyckie ....................................... 166
2. Spory orygenesowskie ...................................... 168
3. Spór o „trzy rozdziały" ..................................... 169
4. V sobór powszechny w Konstantynopolu (553) ..................... 169
§ 32. Monoteletyzm. VI Sobór powszechny w Konstantynopolu (680) ............ 171
1. Geneza i rozwój herezji .................................... 171
2. Synod rzymski papieża Marcina I (649) .......................... 172
3. VI Sobór powszechny w Konstantynopolu (680) .................... 172
4. Synod trullański w 692 r. .................................... 174
5. Sprawa prawowierności papieża Honoriusza I (625-638) ............... 175
240
Rozdział III. SPORY DOKTRYNALNE NA ZACHODZIE ............... 179
§ 33. Spory o obiektywną świętość Kościoła. Donatyzm ..................... 179
1. Geneza i tto donatyzmu .................................... 179
2. Powstanie i rozwój donatyzmu ................................ 180
3. Podział sekty i jej powolny zanik .............................. 182
§ 34. Pryscylianizm ............................................. 182
1. Geneza i nauka pryscylian ................................... 182
2. Rozwój i zanik pryscylianizmu ................................ 183
§ 35. Spory o laskę i wolna wolę. Pelagianizm ........................... 184
1. Geneza i nauka pelagianizmu ................................. 184
2. Rozwój pelagianizmu i jego potępienie .......................... 185
§ 36. Semipelagianizm ........................................... 187
1. Nauka św. Augustyna o przeznaczeniu ........................... 187
2. Zasady i rozwój semipelagianizmu ............................. 187
§ 37. Prawowierni obrońcy katolickiej soteriologii ......................... 189
1. Św. Augustyn (354-430) .................................... 189
2. Św. Hieronim (ok. 347-420) .................................. 190
§ 38. Korzyści płynące z dogmatyzacji prawd religijnych ..................... 191
Rozdział IV. ROZWÓJ TERYTORIALNY CHRZEŚCIJAŃSTWA
W IV i V WIEKU .......................................... 193
§ 39. Rozpowszechnienie się chrześcijaństwa w cesarstwie rzymskim ............. 193
1. Postęp chrystianizacji wewnątrz cesarstwa ........................ 193
2. Postawa arystokracji rzymskiej i uczonych wobec chrześcijaństwa ......... 194
8 40. Misje chrześcijańskie poza granicami cesarstwa rzymskiego ............... 195
1. Rozwój chrześcijaństwa w Azji ................................ 195
2. Chrześcijaństwo w Arabii i Etiopii ............................. 196
3. Początki chrześcijaństwa wśród plemion germańskich ................. 197
§ 41. Rozwój terytorialny Kościołów przedchalcedońskich ................... 197
1. Przyjęcie nestorianizmu przez Kościół perski ...................... 197
2. Rozpowszechnienie się monofizytyzmu w Armenii i Etiopii ............. 198
Rozdział V. ŻYCIE CHRZEŚCIJAŃSKIE OD IV DO VI WIEKU ........... 201
S 42. Kościelna działalność charytatywna i spoleczno-moralna ................. 201
1. Caritas christiana ......................................... 201
2. Działalność społeczno-moralna ................................ 202
§ 43. Służba Boża. Święta kościelne i inne formy kultu religijnego .............. 204
1. Służba Boża ............................................ 204
2. Święta kościelne i kult świętych ............................... 206
3. Pielgrzymki, kult obrazów i początki sztuki starochrześcijańskiej ......... 208
241
§ 44. Powstanie i rozwój życia zakonnego na Wschodzie i na Zachodzie .......... 210
1. Geneza życia zakonnego .................................... 210
2. Rozwój życia zakonnego na Wschodzie .......................... 211
3. Życie zakonne na Zachodzie ................................. 212
§ 45. Od starożytności do średniowiecza ............................... 214
1. Wędrówki ludów ......................................... 214
2. Upadek zachodniego cesarstwa rzymskiego ........................ 215
3. Kościół ratunkiem kultury ................................... 216
Bibliografia ................................................... 219
Indeks nazwisk ................................................ 227