Dane szczegółowe książki
Teologia moralna fundamentalna / Olejnik, Stanisław
Autorzy
Tytuł
Teologia moralna fundamentalna
Serie wydawnicze
Wydawnictwo
Włocławek: Włocławskie Wydaw. Diecezjalne, 1998
ISBN
8385084460
Hasła przedmiotowe
Nr tomu
1
Spis treści
pokaż spis treści
Wykaz skrótów ksiąg biblijnych............................................................. 15
Skróty dokumentów kościelnych i tytułów czasopism.......................... 17
I. WPROWADZENIE
$ 1. Przedmiot......................................................................................... 19
Ar! 1. Teologia w ogóle......................................................................... 19
Refleksja nad treścią Objawienia z pozycji wiary................20
W nurcie życia i nauki Kościoła...........................................21
Arl. 2. Teologia moralna.........................................................................22
Związek z innymi dyscyplinami teologicznymi....................23
Stosunek do etyki filozoficznej.............................................. 25
Odniesienie do nauk empirycznych....................................... 26
$ 2. Metoda ............................................................................................28
Art. 1. Wiedza naukowa..........................................................................28
Problem naukowości...............................................................29
Metoda naukowa..................................................................... 30
Art. 2. Status naukowy teologii moralnej............................................... 31
Uchylenie nieporozumień....................................................... 31
Metoda teologizacji etyki....................................................... 33
Groźba odwrócenia priorytetów............................................. 35
Swoistość metodologiczna teologii moralnej........................ 36
Art. 3. Teologia moralna w swej strukturze metodologicznej .............. 37
Przekaz biblijny....................................................................... 37
Odwołanie się do Tradycji..................................................... 39
Wiedza ludzka.........................................................................40
$ .V Dzieje myśli teologicznomoralnej w Kościele powszechnym ... 43
An 1. Starożytność chrześcijańska........................................................43
Wczesny okres patrystyki.......................................................43
Złota epoka myśli patrystycznej.............................................46
Okres schyłkowy..................................................................... 50
Art. 2. Średniowiecze.............................................................................. 52
Wczesny okres średniowiecza................................................ 52
7
Ojcowie scholastyki................................................................53
Teologiczna szkoła franciszkańska.........................................54
Szkoła dominikańska..............................................................57
Schyłkowy okres scholastyki średniowiecznej ......................59
Art. 3. Epoka nowożytna ........................................................................60
Potrydencki okres rozwoju.....................................................60
Okres obniżenia poziomu refleksji teologicznomoralnej......61
Dziewiętnastowieczny ruch odnowy......................................64
Teologia moralna w dwudziestym stuleciu............................66
Art. 4. Piśmiennictwo teologicznomoralne w Polsce............................70
Początki rozwoju.....................................................................70
Szczytowy okres rozwoju myśli teologicznomoralnej ..........71
Obniżanie się poziomu piśmiennictwa..................................72
Nurt odnowy w XX w............................................................ 76
II. POWOŁANIE CHRZEŚCIJAŃSKIE
§ 1. Zbawienie........................................................................................85
Art. 1. Prehistoria powołania..................................................................86
Powołania indywidualne.........................................................86
Naród wybrany........................................................................87
Art. 2. Chrystusowe dzieło zbawcze......................................................88
Powołania apostolskie............................................................. 89
Powołanie do wiary................................................................90
Wezwanie do nawrócenia.......................................................92
Wejście do Kościoła, nadprzyrodzonej Wspólnoty
powołanych........................................................................93
§ 2. Eschatologiczna pełnia życia........................................................96
Art. 1. Perspektywa eschatologiczna.......................................................96
Struktura rzeczywistości eschatologicznej.............................96
Wizja stanu finalnego.............................................................99
Art. 2. Wezwanie eschatologiczne.........................................................101
Czujne oczekiwanie przyjścia Pana......................................101
Oczekiwanie zaangażowane w sprawy ziemskie.................102
§ 3. Uświęcanie życia ...........................................................................103
Art. 1. Wezwanie do świętości..............................................................104
Naśladowanie Chrystusa........................................................104
Życie w Chrystusie i w Duchu Świętym..............................106
Wspólnota z Bogiem w miłości............................................107
Art. 2. Sakramentalna droga powołania................................................108
Widzialne znaki rzeczywistości niewidzialnej......................108
Znaki uobecnienia i działania Chrystusa..............................109
Wezwanie do dialogu miłości...............................................111
Art. 3. Indywidualne drogi powołania Bożego.....................................111
Powołanie charyzmatyczne....................................................112
Własne powołanie każdego człowieka.................................113
III. CZŁOWIEK I JEGO DZIAŁANIE
§ 1. Człowiek z perspektywy powołania Bożego .............................117
Art. 1. Podstawowe założenia antropologiczne.....................................117
Wymiar ontyczny człowieka..................................................117
Godność człowieka................................................................121
Art. 2. Ukierunkowanie dynamiczne osoby ludzkiej............................123
Wymiar rozwojowy człowieka..............................................123
Przymiot transcendencji.........................................................127
Art. 3. Wymiar społeczny ludzkiej egzystencji.....................................129
Społeczne powołanie człowieka............................................129
Konieczność egzystencjalna życia społecznego....................131
Międzyludzka solidarność......................................................132
Pozycja osoby w społeczności..............................................133
Prawa osoby w życiu społecznym........................................135
§ 2. Człowiek z perspektywy czasów współczesnych ......................138
Art. 1. Psychosfera kryzysu cywilizacji.................................................138
Procesy przemian...................................................................138
Świat młodości.......................................................................140
Kryzys wiary..........................................................................142
Groźne skutki kryzysu wiary.................................................143
Ań. 2. Istotne treści polskiego myślenia i odczuwania .......................145
Umysłowość...........................................................................146
Sfera emocjonalno-dążeniowa...............................................147
Patriotyzm ..............................................................................150
Art. 3. Największe zagrożenia dla etosu narodowego..........................151
Znaczące niedomogi...............................................................152
Główne wady moralne...........................................................153
Zagrożenia moralne ostatnich czasów..................................156
Art. 4. Naród przezwyciężający zagrożenia w sferze swego etosu.....160
Zdrowe korzenie narodowego etosu.....................................160
Wartościowe cechy charakteru Polaków...............................161
Przezwyciężanie kryzysu moralnego.....................................164
§ 3. Działanie ludzkie ..........................................................................168
Art. l. Podstawowe założenia................................................................169
Poznanie.................................................................................169
Potrzeby..................................................................................171
Art. 2. Czynnik dynamiczny...................................................................173
Popędy....................................................................................173
Uczucia...................................................................................174
Wola........................................................................................177
Art. 3. Wolność działania czyli samostanowienie.................................180
Wolność duchowa człowieka w świetle Objawienia...........180
Między determinizmem a indeterminizmem........................182
Samostanowienie....................................................................184
IV. NORMATYWNY WYRAZ POWOŁANIA BOŻEGO
PRAWO MORALNE
§ 1. Objawione prawo Boże ...............................................................187
Art. 1. Chrystusowe przeobrażenie prawa Starego Testamentu...........187
Prawo objawione przed Chrystusem.....................................188
Chrystusowe wypełnienie i udoskonalenie prawa
starotestamentalnego..............................................................191
Wartość prawa Starego Testamentu dla nowego ludu
Bożego....................................................................................192
Art. 2. Chrystusowe prawo miłości.......................................................194
Nowe przykazanie..................................................................194
Radykalizm nowego prawa....................................................195
Rady ewangeliczne.................................................................197
Art. 3. Kerygmat moralny Apostołów Jezusa.......................................199
Pouczenia moralne Listów Apostolskich..............................200
10
Problem ponadczasowej wartości wskazań moralnych
św. Pawła .........................................................................201
Art. 4. Prawo Boże a wolność człowieka.............................................202
Prawo Boże jako gwarancja wolności..................................202
Miłość uchylająca antynomię prawa i wolności ..................203
§ 2. Prawo moralne osobowej natury ludzkiej ...............................207
Arl. 1. Podstawa źródłowa i rozwój doktryny......................................207
Przesłanki biblijne..................................................................208
Rozwój doktryny....................................................................209
Dokumenty kościelne.............................................................211
Art. 2. Współczesny stan refleksji teologicznej....................................213
Personalistyczna interpretacja prawa naturalnego................214
Powszechny i relatywnie niezmienny charakter prawa
naturalnego.......................................................................215
Art. 3. Moralny porządek natury ludzkiej a prawo Chrystusa.............217
Jedność prawa Bożego...........................................................217
Autentyczny tłumacz prawa Bożego.....................................218
{i 3. Wymiar moralny stanowionego prawa ludzkiego....................222
Art. 1. Wskazania moralne stawiane we wspólnocie kościelnej .........222
„Znaki czasów" u podstaw stanowionego prawa
w Kościele........................................................................222
Prawo kanoniczne..................................................................225
Humanitaryzm w traktowaniu prawa kościelnego................226
Aii 2. Moralne implikacje norm życia społeczności świeckich..........228
Prawo państwowe..................................................................228
Prawo zwyczajowe.................................................................230
V. SUBIEKTYWNA NORMA MORALNOŚCI - SUMIENIE
^ I. /jawisko sumienia i jego teologiczna interpretacja.................233
•\il l. Świadectwa..................................................................................233
Świadectwa powszechnego doświadczenia...........................233
Przekaz biblijny......................................................................235
Alt 2. Teologia sumienia.......................................................................236
Biblijne oparcie dla refleksji teologicznej............................236
Etapy rozwoju teologii sumienia...........................................238
Geneza zjawiska sumienia.....................................................240
Religijno-moralny charakter sumienia..................................241
§ 2. Normatywność sumienia ..............................................................244
Art. 1. Sumienie zobowiązujące............................................................244
Pewność sumienia..................................................................245
Prawość sumienia...................................................................246
Art. 2. Sumienie wypaczone..................................................................249
Nieczułość sumienia..............................................................249
Sumienie faryzejskie, skrupulackie, powikłane....................251
§ 3. Wychowanie sumienia ..................................................................254
Art. 1. Perspektywy wychowania sumienia...........................................255
Sens i zadanie formacji sumienia.........................................255
Roztropnościowy wymiar sumienia......................................256
Wyznaczniki oświeconego sumienia.....................................258
Czynnik religijny w formacji sumienia................................261
Art. 2. Proces wychowania sumienia.....................................................262
Etapy rozwoju........................................................................263
Ku wtórnej, dojrzałej integracji.............................................264
Personalizacja sumienia.........................................................265
VI. AKSJOLOGICZNY WYMIAR POWOŁANIA BOŻEGO
DOBRO MORALNE
§ 1. Podstawowe założenia dotyczące dobra moralnego ................269
Art. 1. Działanie moralnie dobre według Pisma Świętego..................269
Przekaz biblijny Starego Przymierza....................................269
Nauka Nowego Testamentu...................................................271
Art. 2. Dobro moralne w refleksji teologicznej....................................273
Pełnienie woli Bożej..............................................................274
Zmierzanie ku pełni zbawienia.............................................275
Naśladowanie świętych..........................................................275
§ 2. Wyznaczniki dobra moralnego i zasługi nadprzyrodzonej ....278
Art. 1. Czynniki obiektywne..................................................................278
Przedmiot moralny (cel immanentny)...................................279
Elementy sytuacyjne działania moralnego - okoliczności ...279
Wykonanie (zewnętrzne) aktu moralnego.............................281
Art. 2. Czynniki subiektywne.................................................................282
Intencja (cel podmiotowy).....................................................282
Intencja wirtualna; usposobienie...........................................283
Intencja fundamentalna (wybór podstawowy)......................283
Art. 3. Zasługa działania dobrego..........................................................285
Warunki ontologiczne............................................................285
Motywacja..............................................................................286
$ 3. Dobro moralne w skali sprawności - cnoty..............................288
Ail. 1. Systematyka cnót........................................................................288
Proces systematyzacji.............................................................289
Systematyka dojrzała..............................................................290
Art. 2. Geneza cnót................................................................................291
Czynnik boski........................................................................291
Czynnik ludzki.......................................................................292
Czynnik ludzki w rozwoju cnót............................................293
Art. 3. Proces rozwoju cnót...................................................................294
Wzrost cnót teologalnych......................................................294
Wzrost cnót naturalnych........................................................295
VII. ODRZUCENIE POWOŁANIA BOŻEGO - GRZECH
§ 1. Grzech w przekazie biblijnym ...................................................297
Art 1. Grzech w księgach Starego Testamentu....................................297
Charakter grzechu..................................................................297
Powaga grzechu.....................................................................298
Art. 2. Grzech w księgach Nowego Testamentu...................................300
Przekaz synoptyków...............................................................300
Grzech w Listach św. Pawła.................................................302
Grzech według św. Jana........................................................303
tj 2. Rzeczywistość grzechu w refleksji teologicznej .......................305
Art. 1. Tradycja myśli teologicznej w przedmiocie grzechu................305
Początki refleksji teologicznej ..............................................305
Wielka teologia......................................................................306
13
Art. 2. Zakwestionowanie grzechu w ostatnich czasach......................307
Wokół problemu winy moralnej............................................308
Socjologiczne zakwestionowanie grzechu............................309
Art. 3. Istotny sens grzechu we współczesnej refleksji teologicznej ...310
Grzech w relacji człowieka do Boga....................................310
Personalistyczny wymiar grzechu.........................................312
Wymiar społeczny grzechu....................................................313
§ 3. Wyróżnianie grzechów .................................................................315
Art. 1. Powaga grzechów - klasyfikacja teologiczna............................315
Grzechy śmiertelne i powszednie..........................................315
Przedmiotowa ciężkość grzechów.........................................318
Podmiotowe elementy grzechu śmiertelnego........................320
Art. 2. Rodzaje grzechów.......................................................................321
Klasyfikacja kategorialna grzechów......................................321
Inne klasyfikacje grzechów...................................................323
§ 4. Źródła grzechów ...........................................................................325
Art. l. Zagrożenia...................................................................................326
„Klimat" sprzyjający grzechom.............................................326
Okazja do grzechu i pokusy..................................................328
Art. 2. Wady moralne.............................................................................329
Charakterystyka.......................................................................329
Wady główne..........................................................................330
§ 5. Odpowiedzialność za grzechy .....................................................332
Art. 1. Odpowiedzialność indywidualna................................................332
Pojęcie i warunki odpowiedzialności moralnej....................332
Stany zmniejszonej odpowiedzialności.................................333
Art. 2. Wspólnotowy wymiar odpowiedzialności moralnej..................337
Problem współodpowiedzialności .........................................337
Problem tzw. grzechu strukturalnego....................................338
ZAKOŃCZENIE
Perspektywa przezwyciężania grzechu...................................................341
Skróty dokumentów kościelnych i tytułów czasopism.......................... 17
I. WPROWADZENIE
$ 1. Przedmiot......................................................................................... 19
Ar! 1. Teologia w ogóle......................................................................... 19
Refleksja nad treścią Objawienia z pozycji wiary................20
W nurcie życia i nauki Kościoła...........................................21
Arl. 2. Teologia moralna.........................................................................22
Związek z innymi dyscyplinami teologicznymi....................23
Stosunek do etyki filozoficznej.............................................. 25
Odniesienie do nauk empirycznych....................................... 26
$ 2. Metoda ............................................................................................28
Art. 1. Wiedza naukowa..........................................................................28
Problem naukowości...............................................................29
Metoda naukowa..................................................................... 30
Art. 2. Status naukowy teologii moralnej............................................... 31
Uchylenie nieporozumień....................................................... 31
Metoda teologizacji etyki....................................................... 33
Groźba odwrócenia priorytetów............................................. 35
Swoistość metodologiczna teologii moralnej........................ 36
Art. 3. Teologia moralna w swej strukturze metodologicznej .............. 37
Przekaz biblijny....................................................................... 37
Odwołanie się do Tradycji..................................................... 39
Wiedza ludzka.........................................................................40
$ .V Dzieje myśli teologicznomoralnej w Kościele powszechnym ... 43
An 1. Starożytność chrześcijańska........................................................43
Wczesny okres patrystyki.......................................................43
Złota epoka myśli patrystycznej.............................................46
Okres schyłkowy..................................................................... 50
Art. 2. Średniowiecze.............................................................................. 52
Wczesny okres średniowiecza................................................ 52
7
Ojcowie scholastyki................................................................53
Teologiczna szkoła franciszkańska.........................................54
Szkoła dominikańska..............................................................57
Schyłkowy okres scholastyki średniowiecznej ......................59
Art. 3. Epoka nowożytna ........................................................................60
Potrydencki okres rozwoju.....................................................60
Okres obniżenia poziomu refleksji teologicznomoralnej......61
Dziewiętnastowieczny ruch odnowy......................................64
Teologia moralna w dwudziestym stuleciu............................66
Art. 4. Piśmiennictwo teologicznomoralne w Polsce............................70
Początki rozwoju.....................................................................70
Szczytowy okres rozwoju myśli teologicznomoralnej ..........71
Obniżanie się poziomu piśmiennictwa..................................72
Nurt odnowy w XX w............................................................ 76
II. POWOŁANIE CHRZEŚCIJAŃSKIE
§ 1. Zbawienie........................................................................................85
Art. 1. Prehistoria powołania..................................................................86
Powołania indywidualne.........................................................86
Naród wybrany........................................................................87
Art. 2. Chrystusowe dzieło zbawcze......................................................88
Powołania apostolskie............................................................. 89
Powołanie do wiary................................................................90
Wezwanie do nawrócenia.......................................................92
Wejście do Kościoła, nadprzyrodzonej Wspólnoty
powołanych........................................................................93
§ 2. Eschatologiczna pełnia życia........................................................96
Art. 1. Perspektywa eschatologiczna.......................................................96
Struktura rzeczywistości eschatologicznej.............................96
Wizja stanu finalnego.............................................................99
Art. 2. Wezwanie eschatologiczne.........................................................101
Czujne oczekiwanie przyjścia Pana......................................101
Oczekiwanie zaangażowane w sprawy ziemskie.................102
§ 3. Uświęcanie życia ...........................................................................103
Art. 1. Wezwanie do świętości..............................................................104
Naśladowanie Chrystusa........................................................104
Życie w Chrystusie i w Duchu Świętym..............................106
Wspólnota z Bogiem w miłości............................................107
Art. 2. Sakramentalna droga powołania................................................108
Widzialne znaki rzeczywistości niewidzialnej......................108
Znaki uobecnienia i działania Chrystusa..............................109
Wezwanie do dialogu miłości...............................................111
Art. 3. Indywidualne drogi powołania Bożego.....................................111
Powołanie charyzmatyczne....................................................112
Własne powołanie każdego człowieka.................................113
III. CZŁOWIEK I JEGO DZIAŁANIE
§ 1. Człowiek z perspektywy powołania Bożego .............................117
Art. 1. Podstawowe założenia antropologiczne.....................................117
Wymiar ontyczny człowieka..................................................117
Godność człowieka................................................................121
Art. 2. Ukierunkowanie dynamiczne osoby ludzkiej............................123
Wymiar rozwojowy człowieka..............................................123
Przymiot transcendencji.........................................................127
Art. 3. Wymiar społeczny ludzkiej egzystencji.....................................129
Społeczne powołanie człowieka............................................129
Konieczność egzystencjalna życia społecznego....................131
Międzyludzka solidarność......................................................132
Pozycja osoby w społeczności..............................................133
Prawa osoby w życiu społecznym........................................135
§ 2. Człowiek z perspektywy czasów współczesnych ......................138
Art. 1. Psychosfera kryzysu cywilizacji.................................................138
Procesy przemian...................................................................138
Świat młodości.......................................................................140
Kryzys wiary..........................................................................142
Groźne skutki kryzysu wiary.................................................143
Ań. 2. Istotne treści polskiego myślenia i odczuwania .......................145
Umysłowość...........................................................................146
Sfera emocjonalno-dążeniowa...............................................147
Patriotyzm ..............................................................................150
Art. 3. Największe zagrożenia dla etosu narodowego..........................151
Znaczące niedomogi...............................................................152
Główne wady moralne...........................................................153
Zagrożenia moralne ostatnich czasów..................................156
Art. 4. Naród przezwyciężający zagrożenia w sferze swego etosu.....160
Zdrowe korzenie narodowego etosu.....................................160
Wartościowe cechy charakteru Polaków...............................161
Przezwyciężanie kryzysu moralnego.....................................164
§ 3. Działanie ludzkie ..........................................................................168
Art. l. Podstawowe założenia................................................................169
Poznanie.................................................................................169
Potrzeby..................................................................................171
Art. 2. Czynnik dynamiczny...................................................................173
Popędy....................................................................................173
Uczucia...................................................................................174
Wola........................................................................................177
Art. 3. Wolność działania czyli samostanowienie.................................180
Wolność duchowa człowieka w świetle Objawienia...........180
Między determinizmem a indeterminizmem........................182
Samostanowienie....................................................................184
IV. NORMATYWNY WYRAZ POWOŁANIA BOŻEGO
PRAWO MORALNE
§ 1. Objawione prawo Boże ...............................................................187
Art. 1. Chrystusowe przeobrażenie prawa Starego Testamentu...........187
Prawo objawione przed Chrystusem.....................................188
Chrystusowe wypełnienie i udoskonalenie prawa
starotestamentalnego..............................................................191
Wartość prawa Starego Testamentu dla nowego ludu
Bożego....................................................................................192
Art. 2. Chrystusowe prawo miłości.......................................................194
Nowe przykazanie..................................................................194
Radykalizm nowego prawa....................................................195
Rady ewangeliczne.................................................................197
Art. 3. Kerygmat moralny Apostołów Jezusa.......................................199
Pouczenia moralne Listów Apostolskich..............................200
10
Problem ponadczasowej wartości wskazań moralnych
św. Pawła .........................................................................201
Art. 4. Prawo Boże a wolność człowieka.............................................202
Prawo Boże jako gwarancja wolności..................................202
Miłość uchylająca antynomię prawa i wolności ..................203
§ 2. Prawo moralne osobowej natury ludzkiej ...............................207
Arl. 1. Podstawa źródłowa i rozwój doktryny......................................207
Przesłanki biblijne..................................................................208
Rozwój doktryny....................................................................209
Dokumenty kościelne.............................................................211
Art. 2. Współczesny stan refleksji teologicznej....................................213
Personalistyczna interpretacja prawa naturalnego................214
Powszechny i relatywnie niezmienny charakter prawa
naturalnego.......................................................................215
Art. 3. Moralny porządek natury ludzkiej a prawo Chrystusa.............217
Jedność prawa Bożego...........................................................217
Autentyczny tłumacz prawa Bożego.....................................218
{i 3. Wymiar moralny stanowionego prawa ludzkiego....................222
Art. 1. Wskazania moralne stawiane we wspólnocie kościelnej .........222
„Znaki czasów" u podstaw stanowionego prawa
w Kościele........................................................................222
Prawo kanoniczne..................................................................225
Humanitaryzm w traktowaniu prawa kościelnego................226
Aii 2. Moralne implikacje norm życia społeczności świeckich..........228
Prawo państwowe..................................................................228
Prawo zwyczajowe.................................................................230
V. SUBIEKTYWNA NORMA MORALNOŚCI - SUMIENIE
^ I. /jawisko sumienia i jego teologiczna interpretacja.................233
•\il l. Świadectwa..................................................................................233
Świadectwa powszechnego doświadczenia...........................233
Przekaz biblijny......................................................................235
Alt 2. Teologia sumienia.......................................................................236
Biblijne oparcie dla refleksji teologicznej............................236
Etapy rozwoju teologii sumienia...........................................238
Geneza zjawiska sumienia.....................................................240
Religijno-moralny charakter sumienia..................................241
§ 2. Normatywność sumienia ..............................................................244
Art. 1. Sumienie zobowiązujące............................................................244
Pewność sumienia..................................................................245
Prawość sumienia...................................................................246
Art. 2. Sumienie wypaczone..................................................................249
Nieczułość sumienia..............................................................249
Sumienie faryzejskie, skrupulackie, powikłane....................251
§ 3. Wychowanie sumienia ..................................................................254
Art. 1. Perspektywy wychowania sumienia...........................................255
Sens i zadanie formacji sumienia.........................................255
Roztropnościowy wymiar sumienia......................................256
Wyznaczniki oświeconego sumienia.....................................258
Czynnik religijny w formacji sumienia................................261
Art. 2. Proces wychowania sumienia.....................................................262
Etapy rozwoju........................................................................263
Ku wtórnej, dojrzałej integracji.............................................264
Personalizacja sumienia.........................................................265
VI. AKSJOLOGICZNY WYMIAR POWOŁANIA BOŻEGO
DOBRO MORALNE
§ 1. Podstawowe założenia dotyczące dobra moralnego ................269
Art. 1. Działanie moralnie dobre według Pisma Świętego..................269
Przekaz biblijny Starego Przymierza....................................269
Nauka Nowego Testamentu...................................................271
Art. 2. Dobro moralne w refleksji teologicznej....................................273
Pełnienie woli Bożej..............................................................274
Zmierzanie ku pełni zbawienia.............................................275
Naśladowanie świętych..........................................................275
§ 2. Wyznaczniki dobra moralnego i zasługi nadprzyrodzonej ....278
Art. 1. Czynniki obiektywne..................................................................278
Przedmiot moralny (cel immanentny)...................................279
Elementy sytuacyjne działania moralnego - okoliczności ...279
Wykonanie (zewnętrzne) aktu moralnego.............................281
Art. 2. Czynniki subiektywne.................................................................282
Intencja (cel podmiotowy).....................................................282
Intencja wirtualna; usposobienie...........................................283
Intencja fundamentalna (wybór podstawowy)......................283
Art. 3. Zasługa działania dobrego..........................................................285
Warunki ontologiczne............................................................285
Motywacja..............................................................................286
$ 3. Dobro moralne w skali sprawności - cnoty..............................288
Ail. 1. Systematyka cnót........................................................................288
Proces systematyzacji.............................................................289
Systematyka dojrzała..............................................................290
Art. 2. Geneza cnót................................................................................291
Czynnik boski........................................................................291
Czynnik ludzki.......................................................................292
Czynnik ludzki w rozwoju cnót............................................293
Art. 3. Proces rozwoju cnót...................................................................294
Wzrost cnót teologalnych......................................................294
Wzrost cnót naturalnych........................................................295
VII. ODRZUCENIE POWOŁANIA BOŻEGO - GRZECH
§ 1. Grzech w przekazie biblijnym ...................................................297
Art 1. Grzech w księgach Starego Testamentu....................................297
Charakter grzechu..................................................................297
Powaga grzechu.....................................................................298
Art. 2. Grzech w księgach Nowego Testamentu...................................300
Przekaz synoptyków...............................................................300
Grzech w Listach św. Pawła.................................................302
Grzech według św. Jana........................................................303
tj 2. Rzeczywistość grzechu w refleksji teologicznej .......................305
Art. 1. Tradycja myśli teologicznej w przedmiocie grzechu................305
Początki refleksji teologicznej ..............................................305
Wielka teologia......................................................................306
13
Art. 2. Zakwestionowanie grzechu w ostatnich czasach......................307
Wokół problemu winy moralnej............................................308
Socjologiczne zakwestionowanie grzechu............................309
Art. 3. Istotny sens grzechu we współczesnej refleksji teologicznej ...310
Grzech w relacji człowieka do Boga....................................310
Personalistyczny wymiar grzechu.........................................312
Wymiar społeczny grzechu....................................................313
§ 3. Wyróżnianie grzechów .................................................................315
Art. 1. Powaga grzechów - klasyfikacja teologiczna............................315
Grzechy śmiertelne i powszednie..........................................315
Przedmiotowa ciężkość grzechów.........................................318
Podmiotowe elementy grzechu śmiertelnego........................320
Art. 2. Rodzaje grzechów.......................................................................321
Klasyfikacja kategorialna grzechów......................................321
Inne klasyfikacje grzechów...................................................323
§ 4. Źródła grzechów ...........................................................................325
Art. l. Zagrożenia...................................................................................326
„Klimat" sprzyjający grzechom.............................................326
Okazja do grzechu i pokusy..................................................328
Art. 2. Wady moralne.............................................................................329
Charakterystyka.......................................................................329
Wady główne..........................................................................330
§ 5. Odpowiedzialność za grzechy .....................................................332
Art. 1. Odpowiedzialność indywidualna................................................332
Pojęcie i warunki odpowiedzialności moralnej....................332
Stany zmniejszonej odpowiedzialności.................................333
Art. 2. Wspólnotowy wymiar odpowiedzialności moralnej..................337
Problem współodpowiedzialności .........................................337
Problem tzw. grzechu strukturalnego....................................338
ZAKOŃCZENIE
Perspektywa przezwyciężania grzechu...................................................341