Dane szczegółowe książki
Z zagadnień leksykografii / Piotrowski, Tadeusz
Autorzy
Tytuł
Z zagadnień leksykografii
Wydawnictwo
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994
ISBN
830111398
Hasła przedmiotowe
Spis treści
pokaż spis treści
I. Wstęp ................................... . ........... 9
A. Wprowadzenie ............... ..-!.{«.»;»;.aa-^a;.,,....,.... 9
B. Terminologia ................ .........•'.. ........... 14
C. Konwencje opisu ..................................... 18
a. Przytoczenia ......................... -^ ......... 18
b. Odniesienia do literatury .................. ^ ......... 19
c. Bibliografia ..................................... 19
II. Leksykografia polska ................................. 20
1. Leksykografia polska na tle leksykografii europejskiej ........... 20
A. Słowniki i leksykografowie w Europie .................... 21
B. Typy słowników, struktura leksykografii .................... 24
2. O słownikach języka polskiego encyklopedycznie ............... 30
A. Zakres rozdziału .................................... 30
B. Słowniki dziewiętnastowieczne .......................... 31
C. Słowniki pierwszej połowy XX wieku ..................... 34
a. SŁOWNIK WARSZAWSKI ................................ 34
b. Inne słowniki ogólne .............................. 37
c. Słowniki ortograficzne i wyrazów obcych ................ 38
d. Słowniki specjalistyczne ............................ 39
e. Opis modelu tego okresu ............... . . ........... 40
D. Słowniki drugiej połowy XX wieku ...................... 41
a. słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego ...... 42
b. Inne słowniki ogólne ........... . . . . ..^.^.^i.y^ifcj..» 47
c. Słowniki ortograficzne i wyrazów obcych . . ;.-. . . . . .,.. . >•. . 48
d. Słowniki specjalistyczne .....:...................,.... 49
e. Ocena okresu .................................... 51
3. Teoria leksykograficzna Witolda Doroszewskiego .............. 53
A. Zadania leksykografii .............. ,(,•,-»;, .(tti»,ł';<:i • ...... 54
B. Składniki teorii Doroszewskiego .......... . .;. i-. > ........ 55
a. Perswazyjność ................................... 55
•fh,;
b. Scjentyzm, encyklopedyzm .......................... 57
c. Normatywizm ................................... 59
C. Kształtowanie języka przez słownik ...................... 62
/-^ D. Wpływ teorii na słowniki ............................. 63
' (y Uwspółcześnianie leksykografii. Słowniki i ich użytkownicy w Polsce . 64
A. Słowniki i ich użytkownicy w metaleksykografii ............. 65
B. Kulturowe tło używalności słowników w XX wieku ........... 65
C. Potrzeby użytkowników .............................. 70
D. Słownik-prototyp ...........................*....... 73
E. Polski słownik-prototyp ...;.......................... ' 74
F. Słowniki polskie w przyszłości - próba typologii ............. 76
G. Kształcenie użytkowników ............................ 78
///. Leksykografia anglojęzyczna ........................... , '82,.)
1. Leksykografia polska a anglojęzyczna - główne różriice .......... 82
A. Komparatystyka leksykograficzna .......... .•...'(..-'.-'fi*,.;;^.. . . . 83
B. Leksykografia anglojęzyczna a polska ....... ...i'... .t. ;•. . 84
a. Uzus a norma ................................ . . . 84
b. Adekwatny opis języka ............................. 88
c. Wzorce z przeszłości ............................... 89
d. Dwa słowniki: sjpd a wni ........................... 89
e. Opis słownictwa .................................. 92
(1) Słownictwo potoczne i wulgarne .................... 93
(2) Słownictwo rzadkie .....: ....................... 94
(3) Słownictwo najczęstsze ........................... 97
C. Podsumowanie ......... ..4^.^.?..ał.v.^'.•(r4'•^v.^H ifffn . ... 98
2. Tezaurus Marka Petera Rogeta .".......!<(". . .i.','. ... ;'..•..:.:.. . 98
A. Tezaurus w Polsce .................................. 99
B. Tezaurus - kwestie terminologiczne ...................... 101
C. Tezaurus języka angielskiego obecnie ..................... 102
D. Historia tezaurusa Rogeta ........ . ^'.'frw^f. i?^ r... .'i,. . . . 103
E. Koncepcja tezaurusa ........... . -^'iW ^ip.Ą.. ^pU .'f .... 105
a. Zasada grupowania wyrazów . ; .^;j>itta;'Mit;y. ............. 105
b. Klasyfikacja pojęciowa ..... .";'..'. . ;. : . .............. 109
-.F. Antecedencje klasyfikacji Rogeta ........................ 114
G. Tezaurus w informatyce ......... ..^.. ;%;.;• .iyi-1's'^Wt..' • . 115
H. Użyteczność tezaurusa ........... ;'j".. i... . . ..'.. ...... 116
3. Leksykografia pedagogiczna ..................... ... . . .... 118
A. Słowniki pedagogiczne poza krajami anglojęzycznymi.......... 119
B. Zadania słownika pedagogicznego ....................... 120
C. Historia angielskich słowników pedagogicznych .... .1...,-. . .,,. 122
a. Tło językoznawczo-metodologiczne .......... . ;?; ^MfsT. ^ 122
b. Pierwsza generacja ........... .>;;;..-a».SiĄi,iit<.'.^,A .;. .. 123
c. Druga generacja ......... . . . . ... . . . ; ... .... . . . . . . . 124
d. Trzecia generacja ................................. 125
D. Słowniki pedagogiczne: aspekty językowe i leksykograficzne .... 131
a. Dobór słownictwa ................................ 131
b. Hasłowanie ....... .i,-'^;?.-, \ >-. '.•i-.-.^^ ;';.^^ u'.'.i;-; ..... 133
c. Opis gramatyczny . . . ...".•... . . .'.^y.';';^..1.;^}8^-'?. >'. . . 133
d. Definicje .................... .. ;.'ł»ł'W^.,s^Sj4 ..f... 135
•E. Zalety i wady słowników pedagogicznych . .'Wit-'.'!. ?•', NM^Ętf. . . 136
-" . . ' - . • • , - \ ' . . '.a^iMfiferaaatŁ.*,,
' IV. Słowniki dwujęzyczne ..................... .... ... ... .. 139
iQ . l. Słowniki jednojęzyczne a dwujęzyczne - podstawowe różnice ...... 139
A. Fakty ........................................... 140
a. Fakty historycze ................................. 140
b. Fakty psycholingwistyczne ................ .... ....... 140
c. Wyniki badań używalności słowników .... »!ti,yf.:?>(rf« ....... 141
B. Opis znaczenia w słownikach ............. .".:. . . . . ....... 142
a. Znaczenie jako byt (pojęcie) ......................... 143
(l) Definicje a ekwiwalenty .......................... 144
b. Znaczenie jako umiejętność ............. , ............. 146
C. Przykład ...................... . ....J..'.:. .... .;^. ... 148
D. Słowniki a struktura i funkcje języka .......... ".'. ........ 150
a. Opis znaczeń wyrazów języka w tym samym języku-epistemologia 151
b. Sposób odniesienia języka do rzeczywistości - ontologia ..... 155
E. Konkluzje ........................................ 159
2. Słownik dwujęzyczny - podstawa przekładu czy opis znaczenia
leksykalnego ......................................... 160
A. Ekwiwalenty a definicje .............................. 161
B. Użyteczność słowników przy tłumaczeniu .................. 162
C. Teoretyczne kryteria doboru ekwiwalentów ................ 163
D. Ekwiwalenty kognitywne a tłumaczeniowe ................. 165
E. Zapis ekwiwalentów w słownikach ....................... 167
F. Znaczenie ekwiwalencji kognitywnej w leksykografii dwujęzycznej 170
a. Czynniki praktyczne ............................... 170
b. Słowniki dwujęzyczne opisem semantyki ................ 171
G. Podsumowanie . . . .,4syW%^-. ........... ;«•$,;»»-,. ...... 174
V. Słowniki a komputery .T.;',.......,;,,,,,. .^ • ^,. ^,... .;^.^, 176
___ A. Wstęp ......... .,. . .. .„. .......... ,^.„.,;-«.^;y^^»,>^.:^.. . . 176
"^ B. Słowniki elektroniczne ................................ 177
a. Słowniki edytorów tekstów .......................... 178
b. Słowniki w formie CD-ROM ....................:... 180
C. Lingwistyka komputerowa ............................ 181
a. Sztuczna inteligencja .............................. 182
b. Tłumaczenie maszynowe .................... ..........., ..., 183
c. System leksykograficzny z Pizy ........ ....,,,...,,,< .,,„.,.,( ,, 184
D. Komputer na biurku leksykografa ........... ... . ....... . 186
a. Ogólnie ........................................ 186
b. Analiza języka - cobuild ............................ 186
(1) Korpus ....................................... 191
(2) Opracowanie danych korpusu ....................... 192
c. Komputer jako pomoc biurowa ........................ 193
d. Użycie komputera do rewizji istniejącego słownika .......... 196
E. Sytuacja w Polsce .................................... 197
a. Słownik frekwencyjny współczesnego języka polskiego ......... 198
b. Nowy słownik angielsko-polski polsko-angielski ............ 200
F. Zakończenie ........................................
VI. Bibliografia .......................................... 202
A. Słowniki .......................................... 202
B. Inna literatura ...................................... 208
Notka bibliograficzna .............................. . . . . . 222
A. Wprowadzenie ............... ..-!.{«.»;»;.aa-^a;.,,....,.... 9
B. Terminologia ................ .........•'.. ........... 14
C. Konwencje opisu ..................................... 18
a. Przytoczenia ......................... -^ ......... 18
b. Odniesienia do literatury .................. ^ ......... 19
c. Bibliografia ..................................... 19
II. Leksykografia polska ................................. 20
1. Leksykografia polska na tle leksykografii europejskiej ........... 20
A. Słowniki i leksykografowie w Europie .................... 21
B. Typy słowników, struktura leksykografii .................... 24
2. O słownikach języka polskiego encyklopedycznie ............... 30
A. Zakres rozdziału .................................... 30
B. Słowniki dziewiętnastowieczne .......................... 31
C. Słowniki pierwszej połowy XX wieku ..................... 34
a. SŁOWNIK WARSZAWSKI ................................ 34
b. Inne słowniki ogólne .............................. 37
c. Słowniki ortograficzne i wyrazów obcych ................ 38
d. Słowniki specjalistyczne ............................ 39
e. Opis modelu tego okresu ............... . . ........... 40
D. Słowniki drugiej połowy XX wieku ...................... 41
a. słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego ...... 42
b. Inne słowniki ogólne ........... . . . . ..^.^.^i.y^ifcj..» 47
c. Słowniki ortograficzne i wyrazów obcych . . ;.-. . . . . .,.. . >•. . 48
d. Słowniki specjalistyczne .....:...................,.... 49
e. Ocena okresu .................................... 51
3. Teoria leksykograficzna Witolda Doroszewskiego .............. 53
A. Zadania leksykografii .............. ,(,•,-»;, .(tti»,ł';<:i • ...... 54
B. Składniki teorii Doroszewskiego .......... . .;. i-. > ........ 55
a. Perswazyjność ................................... 55
•fh,;
b. Scjentyzm, encyklopedyzm .......................... 57
c. Normatywizm ................................... 59
C. Kształtowanie języka przez słownik ...................... 62
/-^ D. Wpływ teorii na słowniki ............................. 63
' (y Uwspółcześnianie leksykografii. Słowniki i ich użytkownicy w Polsce . 64
A. Słowniki i ich użytkownicy w metaleksykografii ............. 65
B. Kulturowe tło używalności słowników w XX wieku ........... 65
C. Potrzeby użytkowników .............................. 70
D. Słownik-prototyp ...........................*....... 73
E. Polski słownik-prototyp ...;.......................... ' 74
F. Słowniki polskie w przyszłości - próba typologii ............. 76
G. Kształcenie użytkowników ............................ 78
///. Leksykografia anglojęzyczna ........................... , '82,.)
1. Leksykografia polska a anglojęzyczna - główne różriice .......... 82
A. Komparatystyka leksykograficzna .......... .•...'(..-'.-'fi*,.;;^.. . . . 83
B. Leksykografia anglojęzyczna a polska ....... ...i'... .t. ;•. . 84
a. Uzus a norma ................................ . . . 84
b. Adekwatny opis języka ............................. 88
c. Wzorce z przeszłości ............................... 89
d. Dwa słowniki: sjpd a wni ........................... 89
e. Opis słownictwa .................................. 92
(1) Słownictwo potoczne i wulgarne .................... 93
(2) Słownictwo rzadkie .....: ....................... 94
(3) Słownictwo najczęstsze ........................... 97
C. Podsumowanie ......... ..4^.^.?..ał.v.^'.•(r4'•^v.^H ifffn . ... 98
2. Tezaurus Marka Petera Rogeta .".......!<(". . .i.','. ... ;'..•..:.:.. . 98
A. Tezaurus w Polsce .................................. 99
B. Tezaurus - kwestie terminologiczne ...................... 101
C. Tezaurus języka angielskiego obecnie ..................... 102
D. Historia tezaurusa Rogeta ........ . ^'.'frw^f. i?^ r... .'i,. . . . 103
E. Koncepcja tezaurusa ........... . -^'iW ^ip.Ą.. ^pU .'f .... 105
a. Zasada grupowania wyrazów . ; .^;j>itta;'Mit;y. ............. 105
b. Klasyfikacja pojęciowa ..... .";'..'. . ;. : . .............. 109
-.F. Antecedencje klasyfikacji Rogeta ........................ 114
G. Tezaurus w informatyce ......... ..^.. ;%;.;• .iyi-1's'^Wt..' • . 115
H. Użyteczność tezaurusa ........... ;'j".. i... . . ..'.. ...... 116
3. Leksykografia pedagogiczna ..................... ... . . .... 118
A. Słowniki pedagogiczne poza krajami anglojęzycznymi.......... 119
B. Zadania słownika pedagogicznego ....................... 120
C. Historia angielskich słowników pedagogicznych .... .1...,-. . .,,. 122
a. Tło językoznawczo-metodologiczne .......... . ;?; ^MfsT. ^ 122
b. Pierwsza generacja ........... .>;;;..-a».SiĄi,iit<.'.^,A .;. .. 123
c. Druga generacja ......... . . . . ... . . . ; ... .... . . . . . . . 124
d. Trzecia generacja ................................. 125
D. Słowniki pedagogiczne: aspekty językowe i leksykograficzne .... 131
a. Dobór słownictwa ................................ 131
b. Hasłowanie ....... .i,-'^;?.-, \ >-. '.•i-.-.^^ ;';.^^ u'.'.i;-; ..... 133
c. Opis gramatyczny . . . ...".•... . . .'.^y.';';^..1.;^}8^-'?. >'. . . 133
d. Definicje .................... .. ;.'ł»ł'W^.,s^Sj4 ..f... 135
•E. Zalety i wady słowników pedagogicznych . .'Wit-'.'!. ?•', NM^Ętf. . . 136
-" . . ' - . • • , - \ ' . . '.a^iMfiferaaatŁ.*,,
' IV. Słowniki dwujęzyczne ..................... .... ... ... .. 139
iQ . l. Słowniki jednojęzyczne a dwujęzyczne - podstawowe różnice ...... 139
A. Fakty ........................................... 140
a. Fakty historycze ................................. 140
b. Fakty psycholingwistyczne ................ .... ....... 140
c. Wyniki badań używalności słowników .... »!ti,yf.:?>(rf« ....... 141
B. Opis znaczenia w słownikach ............. .".:. . . . . ....... 142
a. Znaczenie jako byt (pojęcie) ......................... 143
(l) Definicje a ekwiwalenty .......................... 144
b. Znaczenie jako umiejętność ............. , ............. 146
C. Przykład ...................... . ....J..'.:. .... .;^. ... 148
D. Słowniki a struktura i funkcje języka .......... ".'. ........ 150
a. Opis znaczeń wyrazów języka w tym samym języku-epistemologia 151
b. Sposób odniesienia języka do rzeczywistości - ontologia ..... 155
E. Konkluzje ........................................ 159
2. Słownik dwujęzyczny - podstawa przekładu czy opis znaczenia
leksykalnego ......................................... 160
A. Ekwiwalenty a definicje .............................. 161
B. Użyteczność słowników przy tłumaczeniu .................. 162
C. Teoretyczne kryteria doboru ekwiwalentów ................ 163
D. Ekwiwalenty kognitywne a tłumaczeniowe ................. 165
E. Zapis ekwiwalentów w słownikach ....................... 167
F. Znaczenie ekwiwalencji kognitywnej w leksykografii dwujęzycznej 170
a. Czynniki praktyczne ............................... 170
b. Słowniki dwujęzyczne opisem semantyki ................ 171
G. Podsumowanie . . . .,4syW%^-. ........... ;«•$,;»»-,. ...... 174
V. Słowniki a komputery .T.;',.......,;,,,,,. .^ • ^,. ^,... .;^.^, 176
___ A. Wstęp ......... .,. . .. .„. .......... ,^.„.,;-«.^;y^^»,>^.:^.. . . 176
"^ B. Słowniki elektroniczne ................................ 177
a. Słowniki edytorów tekstów .......................... 178
b. Słowniki w formie CD-ROM ....................:... 180
C. Lingwistyka komputerowa ............................ 181
a. Sztuczna inteligencja .............................. 182
b. Tłumaczenie maszynowe .................... ..........., ..., 183
c. System leksykograficzny z Pizy ........ ....,,,...,,,< .,,„.,.,( ,, 184
D. Komputer na biurku leksykografa ........... ... . ....... . 186
a. Ogólnie ........................................ 186
b. Analiza języka - cobuild ............................ 186
(1) Korpus ....................................... 191
(2) Opracowanie danych korpusu ....................... 192
c. Komputer jako pomoc biurowa ........................ 193
d. Użycie komputera do rewizji istniejącego słownika .......... 196
E. Sytuacja w Polsce .................................... 197
a. Słownik frekwencyjny współczesnego języka polskiego ......... 198
b. Nowy słownik angielsko-polski polsko-angielski ............ 200
F. Zakończenie ........................................
VI. Bibliografia .......................................... 202
A. Słowniki .......................................... 202
B. Inna literatura ...................................... 208
Notka bibliograficzna .............................. . . . . . 222