Dane szczegółowe książki

Spis treści
PRZEDMOWA, napisał Jean Delumeau 5
WSTĘP 11
1. Bliski Wschód w starożytności: starzec pomiędzy mitem a historią 19
Pierwotne społeczeństwa prehistoryczne 19
Starzec w państwie totalitarnym: Inkowie 22
Starcy wkraczają do historii: dwuznaczność starości, odczuwana od zarania dziejów w obrębie Żyznego Półksiężyca 25
Pierwsze próby oszacowania maksymalnej długości życia 30
Starość jako błogosławieństwo bogów 32
Stosunki między młodszym i starszym pokoleniem w obrębie Żyznego Półksiężyca 34
2. Świat Hebrajczyków: od patriarchy do starego człowieka 37
Złoty wiek: patriarchowie i starszyzna z okresu przed niewolą babilońską 38
Pierwsze oznaki schyłku złotego wieku 40
Pisma powstałe po wygnaniu: osłabienie roli starszych 44
Księgi dydaktyczne: podważenie znaczenia starców 46
Społeczeństwo żydowskie: pomiędzy wspomnieniem patriarchów a desakralizacją 50
3. Świat grecki: „smutna starość" 53
Mitologia: bogowie nie lubią starości 53
Rada starszych w Grecji homeryckiej 54
Poeci i tragicy: przekleństwo starości 57
Komedia: starość ośmieszona 61
Filozofowie: nieszczęsna i dwoista starość 63
Starzec idealny u Platona 67
Arystoteles przeciwko starcom 70
Starzec w społeczeństwie i instytucjach greckich: postać z odległego
planu 72
Starzec w świecie hellenistycznym: swoista rehabilitacja 76
Wiek w chwili zgonu i długość życia w Grecji 78
Grecka medycyna a starość: poszukiwanie przyczyn starzenia się 83
Plutarch i gerontokracja 83
4. Świat rzymski: wielkość i upadek starca 89
Demograficzny napór starości i jego skutki 90
Władza (po testas) ojca rodziny (pater familias), jej konsekwencje i ewolucja 94
Polityczna rola starców. Skutki i ewolucja. Republika 97
Cesarstwo 99
Między stoicyzmem a epikureizmem 101
Starzec w literaturze łacińskiej: od satyry społecznej (okres republikański) 104
do studium psychologicznego (okres wojen domowych i cesarstwa) 109
Rzymska medycyna a starość 117
Podejrzana apologia: „O starości" Cycerona 119
5. Wczesne średniowiecze: starzec jako symbol w literaturze chrześcijańskiej 127
Okresy życia i świata, symbolika liczb 128
Prawdziwa starość jest mądrością 131
Starzec jako wizerunek grzechu 133
Starość jako przekleństwo i kara 135
Stary człowiek obciążony niewybaczalną winą 137
Przyjaciel starców: Grzegorz Wielki 142
Posłuszeństwo wobec rodziców czy posłuszeństwo wobec Boga? 143
Starzy mnisi 144
6. Wczesne średniowiecze: obojętność wobec wieku 147
Dwoistość położenia starych wojowników 148
Pierwsi emeryci 150
Niedole ubogich starców 152
Niepewna pozycja w rodzinie 154
Czy we wczesnym średniowieczu byli starcy? Problem demograficzny 158
Liczebność starców wśród duchowieństwa 163
Polityczna rola starców 167
Sztuka: starzec jako stereotyp 168
7. XI-XII wiek: Społeczne i kulturowe zróżnicowanie starości 171
Starość świata i okresy życia: igraszki intelektualistów 172
Starość w świecie wyobraźni: nieprzychylne spojrzenie 177
Obojętność wobec czasu i starości: postawa duchowieństwa 179
Poczucie wieku u średniowiecznego człowieka 185
Lekarstwa na starość 187
Liczebność starców i długość życia 192
Duchowieństwo: wysoki udział starych ludzi 195
Sędziwi wojownicy: szanowani, dopóki nie złożą broni 202
Wieś: starzec na łasce i niełasce rodziny 214
Handel: nowe możliwości dla starych ludzi 219
8. XIV i XV wiek: starzec zyskuje osobowość 223
Dżuma oszczędza starców 224
Silny wzrost procentowego udziału starych ludzi w populacji w latach 1350-1450. 225
Skutki: poszerzenie grupyrodzinnej 232
Zaostrzenie konfliktu między pokoleniami 234
Wzrastająca różnica wieku między małżonkami: motyw starego męża 236
Świadectwo Chaucera 241
Deprecjacja starej kobiety 244
Skupienie majątku i władzy w rękach starych ludzi 247
Starość jako motyw w poezji: obraz pełen pesymizmu 250
Politycy, duchowni i sędziwi artyści 257
Coraz powszechniejsze zjawisko: wycofanie się z czynnego życia 262
Starość przybiera konkretną postać 264
9. XVI wiek: humanista i dworzanin przeciw starości 267
Literatura i sztuka: kult młodości, przekleństwa rzucane na starość 268
Nagonka na starą kobietę 272
Dworzanin i humanista odrzucają starość 274
Relatywizm poczucia starości 279
Jaka rola ma przypadać starcom? Poglądy Montaigne'a 281
Politycy teoretycy wrogami starości 285
Poszukiwanie przyczyn starości i skutecznych kuracji 287
Starość: twardy orzech do zgryzienia dla twórców utopii 293
Starość w świecie Szekspirowskim 298
10. XVI wiek: rzeczywiste znaczenie starców 307
Starzy ludzie w statystykach demograficznych: brak jednoznacznych wyników 307
Starzy ludzie wśród arystokracji: znaczny przyrost, zwłaszcza w grupie kobiet 310
Pogarda wobec starości i podziw dla starych ludzi 312
Starość a władza polityczna 314
Konflikt pokoleń: złudzenie czy rzeczywistość? 319
PODSUMOWANIE 323
WSKAZÓWKI BIBLIOGRAFICZNE 329