Dane szczegółowe książki
Prawna ochrona rodziny / Andrzejewski, Marek
Autorzy
Tytuł
Prawna ochrona rodziny
Serie wydawnicze
Wydawnictwo
Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 2003
Numer wydania
2 zm.
ISBN
8302087637
Hasła przedmiotowe
Spis treści
pokaż spis treści
Od Autora........................................................ 11
Wykaz skrótów...................................................... 13
Rozdział 1. Zagadnienia wprowadzające ............................. 14
Podstawowe pojęcia dotyczące rodziny ............................... 14
Źródła prawa rodzinnego .......................................... 17
Źródła prawa powszechnie obowiązującego w Polsce.................. 17
Konstytucja................................................... 17
Kodeks rodzinny i opiekuńczy i inne ustawy......................... 18
Ratyfikowane umowy międzynarodowe ............................ 18
Akty wykonawcze ............................................. 19
Pojęcie prawa dotyczącego rodziny................................ 19
Zasady prawa rodzinnego .......................................... 20
Sądy rodzinne ................................................... 21
Miejsce prawa wśród środków oddziaływania wobec rodziny.............. 22
Dyskusje wokół norm regulujących funkcjonowanie rodziny .............. 23
Rozdział 2. Małżeństwo .............................................. 25
Zasady prawa małżeńskiego.................................:...... 25
Zawarcie związku małżeńskiego .................................... 26
Forma zawarcia małżeństwa........................................ 27
Unieważnienie zawartego związku małżeńskiego (przeszkody małżeńskie) ... 29
Wiek ........................................................ 29
Ubezwłasnowolnienie........................................... 30
Choroba psychiczna lub niedorozwój umysłowy...................... 30
Pozostawanie we wcześniej zawartym związku małżeńskim ............ 31
Pokrewieństwo ................................................ 31
Powinowactwo ................................................ 31
www.wsip.com.pl
6 Spis treści
Pozostawanie ze sobą w stosunku przysposobienia ................... 32
Wady pełnomocnictwa i wady oświadczenia o zawarciu małżeństwa...... 32
Wzajemne prawa i obowiązki małżonków............................. 33
Równouprawnienie małżonków................................... 33
Obowiązek wspólnego pożycia, wierności i współdziałania dla dobra
rodziny ...................................................... 33
Nazwisko małżonków........................................... 34
Obowiązek zaspokajania potrzeb rodziny ........................... 34
Wzajemna reprezentacja małżonków............................... 35
Solidarna odpowiedzialność małżonków za zobowiązania zaciągnięte
przez jednego z nich............................................ 35
Stosunki majątkowe między małżonkami.............................. 36
Wspólność ustawowa........................................... 36
Majątek odrębny............................................... 36
Zarząd majątkiem wspólnym ..................................... 37
Zaspokajanie wierzycieli z majątku wspólnego....................... 38
Umowy majątkowo-małżeńskie i zniesienie wspólności................ 39
Małżeństwo a konkubinat.......................................... 39
Rozdział 3. Ustanie małżeństwa i separacja.............................. 41
Sposoby ustania małżeństwa........................................ 41
Główne przyczyny rozwodów....................................... 42
Zasada trwałości małżeństwa ....................................... 43
Przesłanki materialnoprawne rozwodu................................ 44
Wstęp ....................................................... 44
Rozkład pożycia małżeńskiego.................................... 44
Przesłanki wyłączające rozwód ................................... 46
Skutki prawne rozwodu............................................ 47
Wina rozkładu pożycia.......................................... 47
Władza rodzicielka po rozwodzie.................................. 48
Dostarczanie środków utrzymania ................................. 48
Losy wspólnego mieszkania...................................... 49
Majątek ..................................................... 50
Postępowanie sądowe w sprawach o rozwód ........................... 50
Separacja....................................................... 52
Rozdział 4. Pochodzenie dziecka ....................................... 55
Ustalenie macierzyństwa........................................... 55
Ustalenie ojcostwa................................................ 56
Wstęp ....................................................... 56
Pochodzenie dziecka od męża matki ............................... 56
Uznanie dziecka ............................................... 58
Spis treści 7
Sądowe ustalenie ojcostwa....................................... 60
Dowody powoływane w sprawach sądowych o ustalenie i zaprzeczenie
ojcostwa...................................................... .. 62
Dylematy sztucznego wspierania ludzkiej prokreacji..................... 62
Rozdział 5. Władza rodzicielska ....................................... 65
Zasady autonomii rodziny i jej prymatu w wychowaniu dzieci............. 65
Charakter władzy rodzicielskiej ..................................... 66
Treść władzy rodzicielskiej......................................... 68
Ingerencje w sferę władzy rodzicielskiej .............................. 70
Pozbawienie i zawieszenie władzy rodzicielskiej ..................... 70
Ograniczenia władzy rodzicielskiej ................................ 71
Pozbawienie a ograniczenia władzy rodzicielskiej..................... 71
Prawo rodziców do kontaktów z dzieckiem ............................ 73
Władza, czy piecza rodzicielska? .................................... 73
Rozdział 6. Piecza zastępcza........................................... 75
Dyrektywy oddziaływania wobec rodzin nienależycie sprawujących pieczę
nad dziećmi..................................................... 76
Formy pieczy zastępczej........................................... 78
Funkcja społeczna instytucji pieczy zastępczej ......................... 80
Podstawy prawne pieczy zastępczej .................................. 82
Rodzinne a instytucjonalne formy pieczy zastępczej ..................... 83
Aspekty prawne sprawowania pieczy nad dzieckiem umieszczonym w rodzinie
zastępczej lub w placówce opiekuńczo-wychowawczej................... 84
Prawo dziecka do styczności z rodzicami i innymi osobami bliskimi ........ 87
Umieszczanie dzieci poza rodziną - aspekty proceduralne................ 87
Rodziny zastępcze ............................................... 90
Charakterystyka prawna ........................................ 90
Rodzice zastępczy.............................................. 91
Wspieranie rodzin zastępczych.................................... 93
Rodzaje rodzin zastępczych ...................................... 94
Placówki opiekuńczo-wychowawcze ................................. 96
Typy placówek opiekuńczo-wychowawczych........................ 96
Indywidualizacja pracy z wychowankami ........................... 97
Usamodzielnienie wychowanków rodzin zastępczych i placówek
opiekuńczo-wychowawczych........................................99
Rozdział 7. Przysposobienie (adopcja) .................................. 102
Pojęcie i funkcja ................................................. 102
Standardy międzynarodowe ........................................ 103
Dobro przysposabianego........................................... 104
www.wsip.com.pl
8 Spis treści
Strony stosunku przysposobienia .................................... 104
Zgoda na przysposobienie.......................................... 106
Dodatkowe przesłanki ustanowienia adopcji zagranicznej................. 107
Rodzaje przysposobień ............................................ 108
Przysposobienie niepełne........................................ 108
:;,. Przysposobienie pełne .......................................... 109
Przysposobienie całkowite (nierozerwalne, blankietowe) ............... 111
??- Problematyka proceduralna......................................... 111
i),- Tajemnica przysposobienia......................................... 113
Rozdział 8. Obowiązki alimentacyjne................................... 115
Wstęp.......................................................... 115
:' Pojęcie i charakter obowiązków alimentacyjnych ....................... 116
Kręgi osób uprawnionych i zobowiązanych do alimentacji................ 117
' Kolejność obowiązku alimentacyjnego................................ 118
Zakres obowiązku alimentacyjnego .................................. 120
c Sposób realizacji obowiązków alimentacyjnych......................... 122
Zmiana zakresu i wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego................ 123
Zabezpieczenie wykonania obowiązków alimentacyjnych................. 124
'-' Dochodzenie i egzekucja alimentów.................................. 125
? Fundusz alimentacyjny............................................ 126
i
Rozdział 9. Opieka prawna ........................................... 129
Wstęp.......................................................... 129
Opieka nad małoletnim............................................ 130
Ustanowienie opieki............................................ 130
f," Opiekun...................................................... 131
,, Sprawowanie opieki............................................ 131
','' Nadzór....................................................... 133
Ustanie opieki, zwolnienie opiekuna ............................... 133
Opieka nad osobą dorosłą ubezwłasnowolnioną całkowicie ............... 134
Wstęp ....................................................... 134
" Przesłanki ubezwłasnowolnienia .................................. 134
Procedura .................................................... 135
Skutki prawne ubezwłasnowolnienia............................... 136
M{ Kuratela........................................................ 137
Rozdział 10. Ochrona rodziny w przepisach prawa karnego................ 139
l Wstęp.......................................................... 139
?> Prawo karne - podstawowe pojęcia .................................. 140
Przestępstwa przeciwko rodzinie .................................... 148
I
Spis treści 9
Inne przestępstwa szczególnie często popełniane przeciwko osobom bliskim . . 150
Dylematy prawnokamej ochrony rodziny.............................. 154
Rozdział 11. Postępowanie w sprawach nieletnich......................... 157
Nieletni ........................................................ 157
Środki stosowane wobec nieletnich .................................. 158
Środki wychowawcze........................................... 158
Środek poprawczy ............................................. 159
Środki leczniczo-wychowawcze................................... 160
Kara......................................................... 160
Środki wobec rodziców nieletniego .................................. 161
Postępowanie - podstawowe zasady.................................. 162
Zjawisko przestępczości nieletnich................................... 164
Rozdział 12. Ochrona praw dzieci...................................... 167
Prawa człowieka................................................. 167
Podstawowe dokumenty dotyczące ochrony praw człowieka .............. 169
Konwencja o Prawach Dziecka - założenia i cele ....................... 172
Katalog praw dziecka ............................................. 173
Ochrona praw dzieci w działalności organizacji i instytucji................ 175
Aneks......................................................... 183
Wykaz skrótów...................................................... 13
Rozdział 1. Zagadnienia wprowadzające ............................. 14
Podstawowe pojęcia dotyczące rodziny ............................... 14
Źródła prawa rodzinnego .......................................... 17
Źródła prawa powszechnie obowiązującego w Polsce.................. 17
Konstytucja................................................... 17
Kodeks rodzinny i opiekuńczy i inne ustawy......................... 18
Ratyfikowane umowy międzynarodowe ............................ 18
Akty wykonawcze ............................................. 19
Pojęcie prawa dotyczącego rodziny................................ 19
Zasady prawa rodzinnego .......................................... 20
Sądy rodzinne ................................................... 21
Miejsce prawa wśród środków oddziaływania wobec rodziny.............. 22
Dyskusje wokół norm regulujących funkcjonowanie rodziny .............. 23
Rozdział 2. Małżeństwo .............................................. 25
Zasady prawa małżeńskiego.................................:...... 25
Zawarcie związku małżeńskiego .................................... 26
Forma zawarcia małżeństwa........................................ 27
Unieważnienie zawartego związku małżeńskiego (przeszkody małżeńskie) ... 29
Wiek ........................................................ 29
Ubezwłasnowolnienie........................................... 30
Choroba psychiczna lub niedorozwój umysłowy...................... 30
Pozostawanie we wcześniej zawartym związku małżeńskim ............ 31
Pokrewieństwo ................................................ 31
Powinowactwo ................................................ 31
www.wsip.com.pl
6 Spis treści
Pozostawanie ze sobą w stosunku przysposobienia ................... 32
Wady pełnomocnictwa i wady oświadczenia o zawarciu małżeństwa...... 32
Wzajemne prawa i obowiązki małżonków............................. 33
Równouprawnienie małżonków................................... 33
Obowiązek wspólnego pożycia, wierności i współdziałania dla dobra
rodziny ...................................................... 33
Nazwisko małżonków........................................... 34
Obowiązek zaspokajania potrzeb rodziny ........................... 34
Wzajemna reprezentacja małżonków............................... 35
Solidarna odpowiedzialność małżonków za zobowiązania zaciągnięte
przez jednego z nich............................................ 35
Stosunki majątkowe między małżonkami.............................. 36
Wspólność ustawowa........................................... 36
Majątek odrębny............................................... 36
Zarząd majątkiem wspólnym ..................................... 37
Zaspokajanie wierzycieli z majątku wspólnego....................... 38
Umowy majątkowo-małżeńskie i zniesienie wspólności................ 39
Małżeństwo a konkubinat.......................................... 39
Rozdział 3. Ustanie małżeństwa i separacja.............................. 41
Sposoby ustania małżeństwa........................................ 41
Główne przyczyny rozwodów....................................... 42
Zasada trwałości małżeństwa ....................................... 43
Przesłanki materialnoprawne rozwodu................................ 44
Wstęp ....................................................... 44
Rozkład pożycia małżeńskiego.................................... 44
Przesłanki wyłączające rozwód ................................... 46
Skutki prawne rozwodu............................................ 47
Wina rozkładu pożycia.......................................... 47
Władza rodzicielka po rozwodzie.................................. 48
Dostarczanie środków utrzymania ................................. 48
Losy wspólnego mieszkania...................................... 49
Majątek ..................................................... 50
Postępowanie sądowe w sprawach o rozwód ........................... 50
Separacja....................................................... 52
Rozdział 4. Pochodzenie dziecka ....................................... 55
Ustalenie macierzyństwa........................................... 55
Ustalenie ojcostwa................................................ 56
Wstęp ....................................................... 56
Pochodzenie dziecka od męża matki ............................... 56
Uznanie dziecka ............................................... 58
Spis treści 7
Sądowe ustalenie ojcostwa....................................... 60
Dowody powoływane w sprawach sądowych o ustalenie i zaprzeczenie
ojcostwa...................................................... .. 62
Dylematy sztucznego wspierania ludzkiej prokreacji..................... 62
Rozdział 5. Władza rodzicielska ....................................... 65
Zasady autonomii rodziny i jej prymatu w wychowaniu dzieci............. 65
Charakter władzy rodzicielskiej ..................................... 66
Treść władzy rodzicielskiej......................................... 68
Ingerencje w sferę władzy rodzicielskiej .............................. 70
Pozbawienie i zawieszenie władzy rodzicielskiej ..................... 70
Ograniczenia władzy rodzicielskiej ................................ 71
Pozbawienie a ograniczenia władzy rodzicielskiej..................... 71
Prawo rodziców do kontaktów z dzieckiem ............................ 73
Władza, czy piecza rodzicielska? .................................... 73
Rozdział 6. Piecza zastępcza........................................... 75
Dyrektywy oddziaływania wobec rodzin nienależycie sprawujących pieczę
nad dziećmi..................................................... 76
Formy pieczy zastępczej........................................... 78
Funkcja społeczna instytucji pieczy zastępczej ......................... 80
Podstawy prawne pieczy zastępczej .................................. 82
Rodzinne a instytucjonalne formy pieczy zastępczej ..................... 83
Aspekty prawne sprawowania pieczy nad dzieckiem umieszczonym w rodzinie
zastępczej lub w placówce opiekuńczo-wychowawczej................... 84
Prawo dziecka do styczności z rodzicami i innymi osobami bliskimi ........ 87
Umieszczanie dzieci poza rodziną - aspekty proceduralne................ 87
Rodziny zastępcze ............................................... 90
Charakterystyka prawna ........................................ 90
Rodzice zastępczy.............................................. 91
Wspieranie rodzin zastępczych.................................... 93
Rodzaje rodzin zastępczych ...................................... 94
Placówki opiekuńczo-wychowawcze ................................. 96
Typy placówek opiekuńczo-wychowawczych........................ 96
Indywidualizacja pracy z wychowankami ........................... 97
Usamodzielnienie wychowanków rodzin zastępczych i placówek
opiekuńczo-wychowawczych........................................99
Rozdział 7. Przysposobienie (adopcja) .................................. 102
Pojęcie i funkcja ................................................. 102
Standardy międzynarodowe ........................................ 103
Dobro przysposabianego........................................... 104
www.wsip.com.pl
8 Spis treści
Strony stosunku przysposobienia .................................... 104
Zgoda na przysposobienie.......................................... 106
Dodatkowe przesłanki ustanowienia adopcji zagranicznej................. 107
Rodzaje przysposobień ............................................ 108
Przysposobienie niepełne........................................ 108
:;,. Przysposobienie pełne .......................................... 109
Przysposobienie całkowite (nierozerwalne, blankietowe) ............... 111
??- Problematyka proceduralna......................................... 111
i),- Tajemnica przysposobienia......................................... 113
Rozdział 8. Obowiązki alimentacyjne................................... 115
Wstęp.......................................................... 115
:' Pojęcie i charakter obowiązków alimentacyjnych ....................... 116
Kręgi osób uprawnionych i zobowiązanych do alimentacji................ 117
' Kolejność obowiązku alimentacyjnego................................ 118
Zakres obowiązku alimentacyjnego .................................. 120
c Sposób realizacji obowiązków alimentacyjnych......................... 122
Zmiana zakresu i wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego................ 123
Zabezpieczenie wykonania obowiązków alimentacyjnych................. 124
'-' Dochodzenie i egzekucja alimentów.................................. 125
? Fundusz alimentacyjny............................................ 126
i
Rozdział 9. Opieka prawna ........................................... 129
Wstęp.......................................................... 129
Opieka nad małoletnim............................................ 130
Ustanowienie opieki............................................ 130
f," Opiekun...................................................... 131
,, Sprawowanie opieki............................................ 131
','' Nadzór....................................................... 133
Ustanie opieki, zwolnienie opiekuna ............................... 133
Opieka nad osobą dorosłą ubezwłasnowolnioną całkowicie ............... 134
Wstęp ....................................................... 134
" Przesłanki ubezwłasnowolnienia .................................. 134
Procedura .................................................... 135
Skutki prawne ubezwłasnowolnienia............................... 136
M{ Kuratela........................................................ 137
Rozdział 10. Ochrona rodziny w przepisach prawa karnego................ 139
l Wstęp.......................................................... 139
?> Prawo karne - podstawowe pojęcia .................................. 140
Przestępstwa przeciwko rodzinie .................................... 148
I
Spis treści 9
Inne przestępstwa szczególnie często popełniane przeciwko osobom bliskim . . 150
Dylematy prawnokamej ochrony rodziny.............................. 154
Rozdział 11. Postępowanie w sprawach nieletnich......................... 157
Nieletni ........................................................ 157
Środki stosowane wobec nieletnich .................................. 158
Środki wychowawcze........................................... 158
Środek poprawczy ............................................. 159
Środki leczniczo-wychowawcze................................... 160
Kara......................................................... 160
Środki wobec rodziców nieletniego .................................. 161
Postępowanie - podstawowe zasady.................................. 162
Zjawisko przestępczości nieletnich................................... 164
Rozdział 12. Ochrona praw dzieci...................................... 167
Prawa człowieka................................................. 167
Podstawowe dokumenty dotyczące ochrony praw człowieka .............. 169
Konwencja o Prawach Dziecka - założenia i cele ....................... 172
Katalog praw dziecka ............................................. 173
Ochrona praw dzieci w działalności organizacji i instytucji................ 175
Aneks......................................................... 183