Dane szczegółowe książki
Kultura Polski średniowiecznej: X-XIII w. / Dowiat, Jerzy (1920-1982); Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk
Tytuł
Kultura Polski średniowiecznej: X-XIII w.
Wydawnictwo
Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1985
ISBN
8306009134
Hasła przedmiotowe
Spis treści
pokaż spis treści
Spis rzeczy
Przedmowa. 5
Polska w geografii kulturowej średniowiecznej Europy (Bronisław Geremek). 8
1. Słowiańska kontynuacja. 8
2. W kręgu kultury łacińskiej. 11
3. Migracje i kontakty kulturowe. 16
4. Pod znakiem synkretyzmu. 25
Część pierwsza: KULTURA BYTOWA
Troska o pożywienie (Stanisław Trawkowski). 29
1. Znaczenie pożywienia. 29
2. Zdobywanie żywności. 33
3. Przyrządzanie pożywienia. 45
4. Sposób jedzenia. 56
Ubiór i pielęgnacja ciała (Stanisław Trawkowski). 59
1. Funkcje odzieży i stroju. 59
2. Higiena osobista. 61
3. Elementy przyodziewku. 67
4. Tkaniny. 75
5. Ozdoby stroju. 86
6. Skóry i futra. 89
7. Zróżnicowanie ubioru. 91
Życie osiadłe (Stanisław Trawkowski). 96
1. Budownictwo. 96
2. Dom mieszkalny. 100
3. Dwór i zagroda. 105
4. Osiedla. 108
5. Komunikacja i transport. 112
Społeczne gwarancje bytu (Tadeusz Lalik). 117
A. Więzi krwi i sąsiedztwa. 117
1. Rozwój więzi społecznych. 117
2. Model rodziny. 118
3. Małżeństwo. 120
4. Gospodarka rodzinna. 123
5. Ród. 124
B. Sąsiedztwo - społeczność lokalna. 125
1. Pojęcie i formy więzi sąsiedzkiej. 125
2. Opole. 126
3. Osada. 128
4. Rozrost związków sąsiedzkich. \. 129
5. Ewolucja związków sąsiedzkich. 131
6. Opole-osada a wieś. 134
7. Funkcje związków sąsiedzkich. 135
8. Nowe formy związków sąsiedzkich: parafia i gmina. 136
9. Trwałość i waga więzi sąsiedzkich. 138
C. Państwo i Kościół. 139
1. Władza książęca. 139
2. Elita władzy. 145
3. Ciężary państwowe. 149
4. Integracyjna funkcja państwa i Kościoła. 155
Część druga: KULTURA PSYCHICZNA
Pogląd na świat (Jerzy Dowiat). 169
1. Podstawy rozumienia świata. '. 169
2. Model świata. 170
3. Synkretyzm. 173
4. Magia w produkcji. 175
5. Magia miłosna i małżeńska. 178
6. Zabiegi o szczęśliwy los. 179
7. Czary. 184
8. Wróżby. 185
9. Ewolucja magii. 187
Środki przekazywania myśli (Jerzy Dowiat). 193
A. Język. 193
1. Od języka słowiańskiego do języka polskiego. 193
2. Zróżnicowanie dialektalne polszczyzny. 196
3. Funkcje języka rodzimego. 198
4. Sprawność posługiwania się językiem. 201
5. Twórcze władanie słowem. Onomastyka. -. 202
6. Kontakty z obcymi językami. 205
7. Język kulturalny. 206
8. Wpływy obce na rozwój języka polskiego. 209
B. Pozajęzykowe środki porozumiewania. 213
1. Gest i symbol. 213
2. Porozumiewanie się na odległość. 221
3. Namiastki pisma służące utrwaleniu informacji. 225
C. Recepcja pisma. 232
1. Alfabety i języki. 232
2. Technika pisma. 236
3. Kształty pisma. 242
4. Funkcje pisma. 248
Krąg uczony i jego instytucje (Jerzy Dowiat). 252
1. Litferati i idiofae. 252
2. Capella i scriptorium książęce. 254
3. Skryptoria kościelne. 256
4. Książka. 260
5. Biblioteki. 271
6. Dokument i kancelaria. 278
7. Czytelnictwo. 289
8. Szkoła dworska. 291
9. Szkoły kościelne. 294
Normy postępowania i wzory osobowe (Jerzy Dowiat). 301
A. Motywacje postaw etycznych. 301
B., Obowiązki względem ludzi. 303
1.. «Swoi»i«obcy». 303
2. Wśród swoich. 305
3. Troska o zmarłych. 308
4. Wobec obcych: gościnność i wróżda. 319
5. Etyka seksualna. 321
6. Etykieta. 323
C. Obowiązki względem Boga 328
1. Kult Boga u pogan i chrześcijan. 328
2.. Kościół-dom Boży. 331
3. Kapłani i mnisi. 356
4. Obowiązkowe praktyki religijne. 368
Poczucie piękna (Tadeusz Lalik). 375
1. Pojęcie i kryteria piękna. 375
2. Wzorce urody. 376
3. Ozdoby i motywy zdobnicze. 380
4. Funkcje światła i barw. 393
5. Drogi rozwoju budownictwa monumentalnego. 396
6. Estetyka obrzędów. 406
7. Muzyka kościelna i rodzima. 411
8. Instrumenty muzyczne. 413
9. Dzwony. 415
10. Pieśń. 420
11. Artyści i mecenat. 423
Człowiek i czas: jedność kultury średniowiecznej (Bronisław Geremek). 432
1. Uwagi wstępne. 432
2. Nomenklatura miesięcy i rachuba czasu. 434
3. Kalendarz i obserwacja przyrody. 437
4. Kalendarz i rytm pracy. 439
5. Nazewnictwo! sacrum. 441
6. Mierzenie czasu. 442
7. Konwencjonalizacja podziałów czasowych. 443
8. Tydzień i dzień. 444
9. Podział doby. 446
10. instrumenty mierzenia czasu. 448
11. Rytmy i społeczne użytkowanie czasu. 450
12. Czas wolny. 457
13. Święta i obrzędy doroczne. 459
14. Poczucie czasu i stosunek do czasu. 464
15. Pamięć o przeszłości. 470
16. Jakość czasu. 479
Zakończenie —Linie rozwojowe kultury w Polsce wcześniejszego średniowiecza (Jerzy Dowiat). 483
Przypisy. 491
Indeks osób. 521
Indeks nazw geograficznych. 530
Spis ilustracji. 536
Przedmowa. 5
Polska w geografii kulturowej średniowiecznej Europy (Bronisław Geremek). 8
1. Słowiańska kontynuacja. 8
2. W kręgu kultury łacińskiej. 11
3. Migracje i kontakty kulturowe. 16
4. Pod znakiem synkretyzmu. 25
Część pierwsza: KULTURA BYTOWA
Troska o pożywienie (Stanisław Trawkowski). 29
1. Znaczenie pożywienia. 29
2. Zdobywanie żywności. 33
3. Przyrządzanie pożywienia. 45
4. Sposób jedzenia. 56
Ubiór i pielęgnacja ciała (Stanisław Trawkowski). 59
1. Funkcje odzieży i stroju. 59
2. Higiena osobista. 61
3. Elementy przyodziewku. 67
4. Tkaniny. 75
5. Ozdoby stroju. 86
6. Skóry i futra. 89
7. Zróżnicowanie ubioru. 91
Życie osiadłe (Stanisław Trawkowski). 96
1. Budownictwo. 96
2. Dom mieszkalny. 100
3. Dwór i zagroda. 105
4. Osiedla. 108
5. Komunikacja i transport. 112
Społeczne gwarancje bytu (Tadeusz Lalik). 117
A. Więzi krwi i sąsiedztwa. 117
1. Rozwój więzi społecznych. 117
2. Model rodziny. 118
3. Małżeństwo. 120
4. Gospodarka rodzinna. 123
5. Ród. 124
B. Sąsiedztwo - społeczność lokalna. 125
1. Pojęcie i formy więzi sąsiedzkiej. 125
2. Opole. 126
3. Osada. 128
4. Rozrost związków sąsiedzkich. \. 129
5. Ewolucja związków sąsiedzkich. 131
6. Opole-osada a wieś. 134
7. Funkcje związków sąsiedzkich. 135
8. Nowe formy związków sąsiedzkich: parafia i gmina. 136
9. Trwałość i waga więzi sąsiedzkich. 138
C. Państwo i Kościół. 139
1. Władza książęca. 139
2. Elita władzy. 145
3. Ciężary państwowe. 149
4. Integracyjna funkcja państwa i Kościoła. 155
Część druga: KULTURA PSYCHICZNA
Pogląd na świat (Jerzy Dowiat). 169
1. Podstawy rozumienia świata. '. 169
2. Model świata. 170
3. Synkretyzm. 173
4. Magia w produkcji. 175
5. Magia miłosna i małżeńska. 178
6. Zabiegi o szczęśliwy los. 179
7. Czary. 184
8. Wróżby. 185
9. Ewolucja magii. 187
Środki przekazywania myśli (Jerzy Dowiat). 193
A. Język. 193
1. Od języka słowiańskiego do języka polskiego. 193
2. Zróżnicowanie dialektalne polszczyzny. 196
3. Funkcje języka rodzimego. 198
4. Sprawność posługiwania się językiem. 201
5. Twórcze władanie słowem. Onomastyka. -. 202
6. Kontakty z obcymi językami. 205
7. Język kulturalny. 206
8. Wpływy obce na rozwój języka polskiego. 209
B. Pozajęzykowe środki porozumiewania. 213
1. Gest i symbol. 213
2. Porozumiewanie się na odległość. 221
3. Namiastki pisma służące utrwaleniu informacji. 225
C. Recepcja pisma. 232
1. Alfabety i języki. 232
2. Technika pisma. 236
3. Kształty pisma. 242
4. Funkcje pisma. 248
Krąg uczony i jego instytucje (Jerzy Dowiat). 252
1. Litferati i idiofae. 252
2. Capella i scriptorium książęce. 254
3. Skryptoria kościelne. 256
4. Książka. 260
5. Biblioteki. 271
6. Dokument i kancelaria. 278
7. Czytelnictwo. 289
8. Szkoła dworska. 291
9. Szkoły kościelne. 294
Normy postępowania i wzory osobowe (Jerzy Dowiat). 301
A. Motywacje postaw etycznych. 301
B., Obowiązki względem ludzi. 303
1.. «Swoi»i«obcy». 303
2. Wśród swoich. 305
3. Troska o zmarłych. 308
4. Wobec obcych: gościnność i wróżda. 319
5. Etyka seksualna. 321
6. Etykieta. 323
C. Obowiązki względem Boga 328
1. Kult Boga u pogan i chrześcijan. 328
2.. Kościół-dom Boży. 331
3. Kapłani i mnisi. 356
4. Obowiązkowe praktyki religijne. 368
Poczucie piękna (Tadeusz Lalik). 375
1. Pojęcie i kryteria piękna. 375
2. Wzorce urody. 376
3. Ozdoby i motywy zdobnicze. 380
4. Funkcje światła i barw. 393
5. Drogi rozwoju budownictwa monumentalnego. 396
6. Estetyka obrzędów. 406
7. Muzyka kościelna i rodzima. 411
8. Instrumenty muzyczne. 413
9. Dzwony. 415
10. Pieśń. 420
11. Artyści i mecenat. 423
Człowiek i czas: jedność kultury średniowiecznej (Bronisław Geremek). 432
1. Uwagi wstępne. 432
2. Nomenklatura miesięcy i rachuba czasu. 434
3. Kalendarz i obserwacja przyrody. 437
4. Kalendarz i rytm pracy. 439
5. Nazewnictwo! sacrum. 441
6. Mierzenie czasu. 442
7. Konwencjonalizacja podziałów czasowych. 443
8. Tydzień i dzień. 444
9. Podział doby. 446
10. instrumenty mierzenia czasu. 448
11. Rytmy i społeczne użytkowanie czasu. 450
12. Czas wolny. 457
13. Święta i obrzędy doroczne. 459
14. Poczucie czasu i stosunek do czasu. 464
15. Pamięć o przeszłości. 470
16. Jakość czasu. 479
Zakończenie —Linie rozwojowe kultury w Polsce wcześniejszego średniowiecza (Jerzy Dowiat). 483
Przypisy. 491
Indeks osób. 521
Indeks nazw geograficznych. 530
Spis ilustracji. 536