Dane szczegółowe książki
Dzieła wszystkie / Kotarbiński, Tadeusz (1886-1981)
Autorzy
Tytuł
Dzieła wszystkie
Wydawnictwo
Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1990
ISBN
8304031582
Hasła przedmiotowe
Informacje dodatkowe
Książka bez numeracji stron
Spis treści
pokaż spis treści
Przedmowa do drugiego wydania 11
Przedmowa do wydania z r. 1929 13
Część pierwsza — Uwagi o języku
Rozdział I: O stosunkach semantycznych, jak wyrażanie, oznaczanie i inne
§1. Wyrażanie 17
§2. Znaczenie 19
§3. Oznaczanie 21
a) Nazwy i ich rodzaje 21
b) Treść i zakres nazw 24
c) Dwoistość rozumienia nazw jednostkowych i ogólnych 28
§4. Zastępowanie i reprezentowanie 30
Rozdział II: O wadliwościach mowy i o definicjach jako środkach unikania nieporozumień i urojeń, mających źródło w tych wadliwościach
§5. Wieloznaczność 34
§6. Mętność znaczeń (rozumienie wyrażeń niejasne, niewyraźne, chwiejne) 37
§ 7. Definicje: słownikowa, semantyczna, aksjomatyczna 38
§ 8. Zagadnienia wstępne, służące do wyjaśnienia istoty definicji klasycznej 41
a) Interpretacje pytania „Co to jest JV?" i odpowiedzi „N to jest to a to" 42
b) Rozbiór znaczenia zwrotu „istota (tego a tego)" 43
c) Stanowiska w kwestii istnienia powszechników: realizm, konceptualizm i nominalizm . 44
§ 9. Definicja klasyczna 48
a) Nieporozumienia płynące z budowy właściwej definicji klasycznej typu „W jest to..." . 49
b) Charakter nazwowy definicji klasycznej 50
c) Formuła tradycyjna: definitio fit per genus proximum et differentiam specificam .... 51
d) Charakter rugujący definicji klasycznej 52
e) Błędne koło w definicji 53
§ 10. Definicja syntetyczna i definicja analityczna 54
a) Istota definicji syntetycznej i definicji analitycznej 54
b) Metody budowania definicji analitycznej 55
Rozdział III: O kategoriach wyrażeń
§11. Wieloznaczność terminu „kategoria" 60
§ 12. Redukcja rzekomych kategorii ontologicznych 62
§13. Kategorie semantyczne 66
Część druga — Zagadnienia teorii poznania Rozdział I; o wyobrażeniu
91. Wyobrażenia spostrzegawcze, odtwórcze i wytwórcze 69
§2. Przedmiot i treść wyobrażenia 71
§ 3. Idealizm, jego odmiany i argumentacja 73
§ 4. Realizm wobec idealizmu 77
§ 5. Realizm krytyczny wobec realizmu naiwnego 79
§6. Fenomenalizm epistemologiczny i metodologiczny 84
§ 7. ' Realizm radykalny wobec idealizmu 87
§ 8. Realizm radykalny wobec realizmu krytycznego 90
Rozdział II: O pojęciu
§9. Treść pojęcia 94
§ 10. Przedmiot pojęcia 99
§11. Stosunek treści pojęcia do jego zakresu 102
Rozdział ni: O myśli
§ 12. Myśl a sąd 105
§ 13. Myśl a przedstawienie 106
§ 14. Wieloznaczność słów: „rozumie", „sądzi", „myśli" itp 107
§ 15. Zdanie 108
§ 16. Prawdziwość zdania a prawdziwość myśli 110
§ 17. Klasyczne i utylitarystyczne rozumienie prawdziwości 111
§ 18. Werbalne i realne rozumienie prawdziwości 112
§ 19. Relatywizm i absolutyzm w pojmowaniu prawdy 114
§ 20. Kryteria prawdziwości 117
§21. Dogmatyzm, krytycyzm i sceptycyzm 123
§22. Prawdopodobieńswo 126
Część trzecia — Elementy logiki formalnej
Rozdział I: O zależnościach logicznych między zdantómi, niezależnych od struktury wewnętrznej tych zdań (rachunek zdań)
§1. Charakterystyka ogólna logiki formalnej 131
a) Logika formalna jako nauka o formach rozumowania 131
b) Tok przykładowy a tok opisowy w logice formalnej 133
§2. Symbolika rachunku zdań 135
a) Symbole zmienne i kwantyfikatory 135
b) Symbole stałe 136
§ 3. Wybrane tezy rachunku zdań 142
§4. Metoda sprawdzań zerowo-jedynkowych 158
§ 5. System dedukcyjny rachunku zdań 162
a) Terminy pierwotne, aksjomaty i definicje rachunku zdań 162
b) Dyrektywy i dowody formalne w rachunku zdań 163
c) Uwagi o wynikaniu implikacyjnym i wynikaniu inferencyjnym 166
d) Możliwość innej aksjomatyki rachunku zdań 168
§ 6. Spójniki przyzdaniowe nie wchodzące w skład rachunku zdań 170
Rozdział II: O zależnościach logicznych między zdaniami, zależnych od struktury wewnętrznej tych zdań, a traktowanych w nauce o wnioskowaniu bezpośrednim i o sylogizmie kategorycznym
§7. Ogólna charakterystyka wzorów logiki tradycyjnej 173
§ 8. Nauka o wnioskowaniu bezpośrednim 174
§9.*_Nauka o wnioskowaniu pośrednim, czyli sylogistyka 177
a) Wzory sylogizmów kategorycznych 177
b) Warunki poprawności sylogizmów kategorycznych 180
§ 10. Tak zwane najwyższe prawa myślenia 181
§ 11. Krytyka logiki tradycyjnej 183
§12. Podział zdań wedle „modalności" 185
zdzia' jii; O zależnościach logicznych między zdaniami, zależnych od struktury tych zdań; wedle obecnego stanu badań (współczesny rachunek nazw)
§13. Aksjomat i definicje rachunku nazw 187
814. Wybrane twierdzenia rachunku nazw 195
a) Najprostsze równoważności o budowie definicyjnej, a bez kwantyfikatorów wewnętrznych 195
b) Wzory, które można zbudować wedle wzorów rachunku zdań drogą prostych zabiegów
graficznych 196
c) Inne wzory rachunku nazw 198
S15. Przykłady dowodzenia w rachunku nazw 200
s 16. Wzmianka o rachunku relatywów (teorii stosunków) 201
§ 17. Wiadomości o rozmieszczaniu kwantyfikatorów 202
§ 18. Notatka historyczna, dotycząca logiki formalnej 205
Część czwarta — Zarys ogólnej metodologii nauk
Rozdział I: O rozumowaniu
§ 1. Przedmiot metodologii 207
§2. Stawianie zagadnień 207
§3. Racjonalizm i empiryzm 210
§4. Rodzaje rozumowania 212
§ 5. Wnioskowanie 213
§6. Sprawdzanie 217
§ 7. Tłumaczenie 218
§8. Dowodzenie 220
§ 9. Indukcja 223
§ 10. Rozumowanie przez analogię 225
§11. Doniosłość poszczególnych rodzajów rozumowania jako sposobów uzasadniania .... 226
Rozdział II: O metodzie dedukcyjnej
§ 12. Metoda dedukcyjna a system dedukcyjny 232
^13. Symbolika systemu dedukcyjnego 233
§ 14. Definicje w systemie dedukcyjnym 234
§ 15. Aksjomaty w systemie dedukcyjnym 235
§ 16. Formalizm w dowodzeniu twierdzeń systemu dedukcyjnego 239
§ 17. Metody dowodzenia niezależności i zgodności aksjomatów 242
Rozdział III: O metodzie indukcyjnej
§ 18. Indukcja u Bacona 246
§ 19. Indukcja u Milla 249
§ 20. Analiza krytyczna kanonów Milla 253
§21. Wyznaczanie zależności między czynnikami zmiennymi 259
§22. Czynnik zmienny 265
§ 23. Zależność i niezależność 266
§ 24. Związek przyczynowy 269
§25. Hipotezy 274
§26. Weryfikacja hipotez 276
§ 27. Otrzymywanie danych doświadczenia 277
§ 28. Pomiar 278
§ 29. Obserwacja i eksperyment 282
ozdział IV: O niektórych pozostałych kwestiach metodologicznych
§ 30. Klasyfikacja 286
6 31. Przegląd pozostałych zagadnień metodologii 288
Część piąta — Analiza cech odrębnych głównych działów nauki
Rozdział I: O klasyfikacji nauk
§ 1. Uwagi ogólne na temat klasyfikacji nauk 291
§ 2. Przegląd ważniejszych nowoczesnych klasyfikacyj nauk 292
Rozdział II: O naukach matematycznych
§ 3. Ogólna charakterystyka matematyki 295
§ 4. „Aprioryczność" matematyki 298
§ 5. Metoda matematyki 300
Rozdział III: O naukach przyrodniczych
§ 6. Ogólna charakterystyka nauk przyrodniczych 303
§ 7. Analiza przeciwstawienia fizyki i psychologii jako nauki o ciałach i nauki o duszy ... 305
a) Pojęcie substancji 305
b) Fizyka jako nauka o substancji rozciągłej" 306
c) Psychologia jako nauka o „substancji myślącej" 309
§ 8. Analiza przeciwstawienia fizyki i psychologii jako nauki o zjawiskach fizycznych i nauki
o zjawiskach psychicznych 314
a) Zjawiska 314
b) Zjawiska fizyczne i zjawiska psychiczne 315
§ 9. Charakterystyka psychologii 322
a) Odrębność zdań psychologicznych 322
b) Stosunek „zjawisk fizycznych" do „zjawisk psychicznych" 325
§ 10. Rozbiór pojęć: czasu, przestrzeni i ruchu 329
a) Czas 329
b) Przestrzeń 332
c) Ruch 334
Rozdział IV: O naukach historycznych
§ 11. Ogólna charakterystyka nauk historycznych 337
a) Zdania historyczne 337
b) Tłumaczenie genetyczne w historii 339
c) Tłumaczenie przyczynowe w historii 340
§ 12. Analiza i synteza w historii 341
§ 13. Nauki humanistyczne 343
a) Charakterystyka nauk humanistycznych 343
b) Tzw. prawa historyczne 344
c) „Teorie" na terenie nauk humanistycznych 348
Rozdział V: O umiejętnościach praktycznych
§ 14. Oceny, normy i projekty 351
a) Oceny emocjonalne 351
b) Oceny utylitarne 353
c) Normy 354
d) Projekty 354
§ 15. Dyscypliny krytyczne, normatywne i praktyczne 355
Rozdział VI: O naukach filozoficznych
§ 16. Różne znaczenia terminu „nauki filozoficzne" 359
Aneks
1. Z zagadnień klasyfikacji nazw 361
2. Przegląd problematyki logiczno-semantycznej 373
3. Pojęcie istoty rzeczy 379
4. O postawie reistycznej, czyli konkretystycznej 388
5. Fazy rozwojowe konkretyzmu 397
6. Treść i zakres pojęcia metodologii 405
7. O pojęciu metody 412
8. Myśli o nauce 422
9. Z dziejów klasyfikacji nauk 431
10. Humanistyka bez hipostaz 445
11. O lekceważeniu ewolucyjnego punktu widzenia w metodologii humanistyki 455
12. Z dziejów pojęcia teorii adekwatnej 462
13. Filozof 467
Kazimierz Ajdukiewicz: v>Elementy teorii poznaniem Tadeusza Kotarbińskiego 477
Od Wydawcy: O roli Elementów we współczesnej filozofii polskiej 496
Indeks osób 499
Indeks rzeczowy 502
Przedmowa do wydania z r. 1929 13
Część pierwsza — Uwagi o języku
Rozdział I: O stosunkach semantycznych, jak wyrażanie, oznaczanie i inne
§1. Wyrażanie 17
§2. Znaczenie 19
§3. Oznaczanie 21
a) Nazwy i ich rodzaje 21
b) Treść i zakres nazw 24
c) Dwoistość rozumienia nazw jednostkowych i ogólnych 28
§4. Zastępowanie i reprezentowanie 30
Rozdział II: O wadliwościach mowy i o definicjach jako środkach unikania nieporozumień i urojeń, mających źródło w tych wadliwościach
§5. Wieloznaczność 34
§6. Mętność znaczeń (rozumienie wyrażeń niejasne, niewyraźne, chwiejne) 37
§ 7. Definicje: słownikowa, semantyczna, aksjomatyczna 38
§ 8. Zagadnienia wstępne, służące do wyjaśnienia istoty definicji klasycznej 41
a) Interpretacje pytania „Co to jest JV?" i odpowiedzi „N to jest to a to" 42
b) Rozbiór znaczenia zwrotu „istota (tego a tego)" 43
c) Stanowiska w kwestii istnienia powszechników: realizm, konceptualizm i nominalizm . 44
§ 9. Definicja klasyczna 48
a) Nieporozumienia płynące z budowy właściwej definicji klasycznej typu „W jest to..." . 49
b) Charakter nazwowy definicji klasycznej 50
c) Formuła tradycyjna: definitio fit per genus proximum et differentiam specificam .... 51
d) Charakter rugujący definicji klasycznej 52
e) Błędne koło w definicji 53
§ 10. Definicja syntetyczna i definicja analityczna 54
a) Istota definicji syntetycznej i definicji analitycznej 54
b) Metody budowania definicji analitycznej 55
Rozdział III: O kategoriach wyrażeń
§11. Wieloznaczność terminu „kategoria" 60
§ 12. Redukcja rzekomych kategorii ontologicznych 62
§13. Kategorie semantyczne 66
Część druga — Zagadnienia teorii poznania Rozdział I; o wyobrażeniu
91. Wyobrażenia spostrzegawcze, odtwórcze i wytwórcze 69
§2. Przedmiot i treść wyobrażenia 71
§ 3. Idealizm, jego odmiany i argumentacja 73
§ 4. Realizm wobec idealizmu 77
§ 5. Realizm krytyczny wobec realizmu naiwnego 79
§6. Fenomenalizm epistemologiczny i metodologiczny 84
§ 7. ' Realizm radykalny wobec idealizmu 87
§ 8. Realizm radykalny wobec realizmu krytycznego 90
Rozdział II: O pojęciu
§9. Treść pojęcia 94
§ 10. Przedmiot pojęcia 99
§11. Stosunek treści pojęcia do jego zakresu 102
Rozdział ni: O myśli
§ 12. Myśl a sąd 105
§ 13. Myśl a przedstawienie 106
§ 14. Wieloznaczność słów: „rozumie", „sądzi", „myśli" itp 107
§ 15. Zdanie 108
§ 16. Prawdziwość zdania a prawdziwość myśli 110
§ 17. Klasyczne i utylitarystyczne rozumienie prawdziwości 111
§ 18. Werbalne i realne rozumienie prawdziwości 112
§ 19. Relatywizm i absolutyzm w pojmowaniu prawdy 114
§ 20. Kryteria prawdziwości 117
§21. Dogmatyzm, krytycyzm i sceptycyzm 123
§22. Prawdopodobieńswo 126
Część trzecia — Elementy logiki formalnej
Rozdział I: O zależnościach logicznych między zdantómi, niezależnych od struktury wewnętrznej tych zdań (rachunek zdań)
§1. Charakterystyka ogólna logiki formalnej 131
a) Logika formalna jako nauka o formach rozumowania 131
b) Tok przykładowy a tok opisowy w logice formalnej 133
§2. Symbolika rachunku zdań 135
a) Symbole zmienne i kwantyfikatory 135
b) Symbole stałe 136
§ 3. Wybrane tezy rachunku zdań 142
§4. Metoda sprawdzań zerowo-jedynkowych 158
§ 5. System dedukcyjny rachunku zdań 162
a) Terminy pierwotne, aksjomaty i definicje rachunku zdań 162
b) Dyrektywy i dowody formalne w rachunku zdań 163
c) Uwagi o wynikaniu implikacyjnym i wynikaniu inferencyjnym 166
d) Możliwość innej aksjomatyki rachunku zdań 168
§ 6. Spójniki przyzdaniowe nie wchodzące w skład rachunku zdań 170
Rozdział II: O zależnościach logicznych między zdaniami, zależnych od struktury wewnętrznej tych zdań, a traktowanych w nauce o wnioskowaniu bezpośrednim i o sylogizmie kategorycznym
§7. Ogólna charakterystyka wzorów logiki tradycyjnej 173
§ 8. Nauka o wnioskowaniu bezpośrednim 174
§9.*_Nauka o wnioskowaniu pośrednim, czyli sylogistyka 177
a) Wzory sylogizmów kategorycznych 177
b) Warunki poprawności sylogizmów kategorycznych 180
§ 10. Tak zwane najwyższe prawa myślenia 181
§ 11. Krytyka logiki tradycyjnej 183
§12. Podział zdań wedle „modalności" 185
zdzia' jii; O zależnościach logicznych między zdaniami, zależnych od struktury tych zdań; wedle obecnego stanu badań (współczesny rachunek nazw)
§13. Aksjomat i definicje rachunku nazw 187
814. Wybrane twierdzenia rachunku nazw 195
a) Najprostsze równoważności o budowie definicyjnej, a bez kwantyfikatorów wewnętrznych 195
b) Wzory, które można zbudować wedle wzorów rachunku zdań drogą prostych zabiegów
graficznych 196
c) Inne wzory rachunku nazw 198
S15. Przykłady dowodzenia w rachunku nazw 200
s 16. Wzmianka o rachunku relatywów (teorii stosunków) 201
§ 17. Wiadomości o rozmieszczaniu kwantyfikatorów 202
§ 18. Notatka historyczna, dotycząca logiki formalnej 205
Część czwarta — Zarys ogólnej metodologii nauk
Rozdział I: O rozumowaniu
§ 1. Przedmiot metodologii 207
§2. Stawianie zagadnień 207
§3. Racjonalizm i empiryzm 210
§4. Rodzaje rozumowania 212
§ 5. Wnioskowanie 213
§6. Sprawdzanie 217
§ 7. Tłumaczenie 218
§8. Dowodzenie 220
§ 9. Indukcja 223
§ 10. Rozumowanie przez analogię 225
§11. Doniosłość poszczególnych rodzajów rozumowania jako sposobów uzasadniania .... 226
Rozdział II: O metodzie dedukcyjnej
§ 12. Metoda dedukcyjna a system dedukcyjny 232
^13. Symbolika systemu dedukcyjnego 233
§ 14. Definicje w systemie dedukcyjnym 234
§ 15. Aksjomaty w systemie dedukcyjnym 235
§ 16. Formalizm w dowodzeniu twierdzeń systemu dedukcyjnego 239
§ 17. Metody dowodzenia niezależności i zgodności aksjomatów 242
Rozdział III: O metodzie indukcyjnej
§ 18. Indukcja u Bacona 246
§ 19. Indukcja u Milla 249
§ 20. Analiza krytyczna kanonów Milla 253
§21. Wyznaczanie zależności między czynnikami zmiennymi 259
§22. Czynnik zmienny 265
§ 23. Zależność i niezależność 266
§ 24. Związek przyczynowy 269
§25. Hipotezy 274
§26. Weryfikacja hipotez 276
§ 27. Otrzymywanie danych doświadczenia 277
§ 28. Pomiar 278
§ 29. Obserwacja i eksperyment 282
ozdział IV: O niektórych pozostałych kwestiach metodologicznych
§ 30. Klasyfikacja 286
6 31. Przegląd pozostałych zagadnień metodologii 288
Część piąta — Analiza cech odrębnych głównych działów nauki
Rozdział I: O klasyfikacji nauk
§ 1. Uwagi ogólne na temat klasyfikacji nauk 291
§ 2. Przegląd ważniejszych nowoczesnych klasyfikacyj nauk 292
Rozdział II: O naukach matematycznych
§ 3. Ogólna charakterystyka matematyki 295
§ 4. „Aprioryczność" matematyki 298
§ 5. Metoda matematyki 300
Rozdział III: O naukach przyrodniczych
§ 6. Ogólna charakterystyka nauk przyrodniczych 303
§ 7. Analiza przeciwstawienia fizyki i psychologii jako nauki o ciałach i nauki o duszy ... 305
a) Pojęcie substancji 305
b) Fizyka jako nauka o substancji rozciągłej" 306
c) Psychologia jako nauka o „substancji myślącej" 309
§ 8. Analiza przeciwstawienia fizyki i psychologii jako nauki o zjawiskach fizycznych i nauki
o zjawiskach psychicznych 314
a) Zjawiska 314
b) Zjawiska fizyczne i zjawiska psychiczne 315
§ 9. Charakterystyka psychologii 322
a) Odrębność zdań psychologicznych 322
b) Stosunek „zjawisk fizycznych" do „zjawisk psychicznych" 325
§ 10. Rozbiór pojęć: czasu, przestrzeni i ruchu 329
a) Czas 329
b) Przestrzeń 332
c) Ruch 334
Rozdział IV: O naukach historycznych
§ 11. Ogólna charakterystyka nauk historycznych 337
a) Zdania historyczne 337
b) Tłumaczenie genetyczne w historii 339
c) Tłumaczenie przyczynowe w historii 340
§ 12. Analiza i synteza w historii 341
§ 13. Nauki humanistyczne 343
a) Charakterystyka nauk humanistycznych 343
b) Tzw. prawa historyczne 344
c) „Teorie" na terenie nauk humanistycznych 348
Rozdział V: O umiejętnościach praktycznych
§ 14. Oceny, normy i projekty 351
a) Oceny emocjonalne 351
b) Oceny utylitarne 353
c) Normy 354
d) Projekty 354
§ 15. Dyscypliny krytyczne, normatywne i praktyczne 355
Rozdział VI: O naukach filozoficznych
§ 16. Różne znaczenia terminu „nauki filozoficzne" 359
Aneks
1. Z zagadnień klasyfikacji nazw 361
2. Przegląd problematyki logiczno-semantycznej 373
3. Pojęcie istoty rzeczy 379
4. O postawie reistycznej, czyli konkretystycznej 388
5. Fazy rozwojowe konkretyzmu 397
6. Treść i zakres pojęcia metodologii 405
7. O pojęciu metody 412
8. Myśli o nauce 422
9. Z dziejów klasyfikacji nauk 431
10. Humanistyka bez hipostaz 445
11. O lekceważeniu ewolucyjnego punktu widzenia w metodologii humanistyki 455
12. Z dziejów pojęcia teorii adekwatnej 462
13. Filozof 467
Kazimierz Ajdukiewicz: v>Elementy teorii poznaniem Tadeusza Kotarbińskiego 477
Od Wydawcy: O roli Elementów we współczesnej filozofii polskiej 496
Indeks osób 499
Indeks rzeczowy 502