Dane szczegółowe książki

Część pierwsza - PATRIARCHOWIE
I. POSŁANNICTWO ABRAHAMA.
Abram, Semita z Ur w Szinear, na wezwanie Boga opuszcza
miasto rodzinne, zabierając ze sobą swoją rodzinę. Mezo-
potamia około roku 2000 przed Chrystusem; dawność
różnych jej cywilizacji; kolejne fale Sumerów i Semitów;
panowanie Hammurabiego. Plemię Abrama w drodze:
Charan, pierwsze przejście przez ziemię Kanaan, Sychem;
pobyt w Egipcie i powrót do Kanaanu; Bóg w cudowny
sposób daje Patriarsze potomstwo, zawiera z nim Przymie-
rze, zmienia imię Abram na Abraham i nakazuje zwyczaj
obrzezania. Zniszczenie Sodomy i Gomory. Ostatnia próba:
ofiara Izaaka. Śmierć Abrahama.
II. ŻYCIE PATRIARCHALNE.
Przez trzy wieki, korzystając z równoczesnego zmierzchu
potęgi Egiptu i Mezopotamii, ziemia Kanaan nie należy do
nikogo (2000-1700); potomkowie Abrahama prowadzą tu
życie koczownicze nie mieszając się z tubylcami. Małżeństwo
Izaaka z Rebeką. Ich synowie Ezaw i Jakub: historia
z miską soczewicy, jej znaczenie. Jakub; sen o drabinie
sięgającej nieba, pobyt u Labana, powrót i walka z Aniołem.
Życie patriarchalne; jego charakter: prostota, wiara, po-
czucie wspólnoty. Historia Józefa sprzedanego przez braci;
jego powodzenie w Egipcie. Ścisły związek między opowia-
daniem biblijnym i wydarzeniami historii egipskiej; najazd
Hyksosów; funkcjonowanie państwa faraonów. Józef osadza
swych braci w Delcie i sprowadza swego starego ojca
(1750?).
III. WIARA I TRADYCJA. . . . 51
Posłannictwo Patriarchów; podobni do mistyków czynu są
natchnieni przez Boga i wyrażają Jego wolę. Monoteizm
istotną podstawą ich myśli religijnej. Tradycja dotycząca
początków ludzkości: stworzenie świata i człowieka; raj
utracony; potop i Noe; wieża Babel i rozproszenie narodów.
Psychologiczna głębia i piękno tych wielkich wątków.
Zestawienie z mitami sumeryjskimi i semickimi (Noe i Gil-
gamesz); hipotezy podsuwane przez archeologię. Tradycja
taka, jaką podaje Biblia, jest wyższa od starych baśni
mezopotamskich tak przez swój absolutny monoteizm, jak
i przez swe dokładne a trafne ujęcie przyszłości ludzkiej.
Jak tradycja ta została przekazana: pismo klinowe i pamięć.
Część druga - MOJŻESZ I ZIEMIA KANAAN
I. WÓDZ. . ,
Pobyt Izraela w Egipcie: ziemia Goszen. Faraonowie, którzy
wypędzili Hyksosów, prześladują wszystkich Azjatów, zwła-
szcza Hebrajczyków. Bóg nakazuje Mojżeszowi, by naród
wybrany - strażnika Obietnicy - wyrwał z egipskiej tyranii.
Problem dat: kiedy umiejscowić Wyjście z Egiptu? Czy
około roku 1440? czy 1225? Stosunek tego wydarzenia do
historii egipskiej w obydwu wypadkach. Czy Egipt wywarł
wpływ na Izraela? Wyruszenie ku Ziemi Obiecanej. Epizody
tego Wyjścia: cudowne przejście przez Morze Czerwone,
liczne cuda; na górze Synaj Bóg daje Mojżeszowi Tablice
Przykazań. Izrael, "lud o twardym karku": jego grzechy,
jego bunty, jego kary i długie błądzenie po pustyni. Nawet
sam Mojżesz zostaje ukarany przez Boga i umiera przed
wejściem do Ziemi Obiecanej. Zagadnienie pisma: czy
Mojżesz był jednym z protagonistów alfabetu?
II. ZAKON I ZIEMIA. . .
Mojżesz daje ludowi hebrajskiemu organizację polityczną
i prawo, a przede wszystkim zapewnia religii silną pod-
budowę. Objawia imię Boga; jest nim imię: Jahwe. Ogłasza
Dekalog, organizuje kult. Doprowadza Izraela do bram
Ziemi Obiecanej. Położenie ziemi Kanaan pod względem
geograficznym, ekonomicznym i historycznym. Gdy Heb-
rajczycy przychodzą do niej, jest to znowu kraj bez panów;
doniosłość inwazji aryjskiej w tej epoce. Jacy będą nie-
przyjaciele Izraela? Filistyni, Kananejczycy, przeróżni Be-
duini.
III. JOZUE I SĘDZIOWIE
Epopeja wojenna Izraela w wieku XII i XI. cudowne
przejście Jordanu i zdobycie Jerycha (równocześnie wojna
trojańska). Sędziowie: epizody chronologiczne nie powiąza-
ne a mające na celu uwypuklenie wartości moralnych
i duchowych. Prorokini Debora; wyprawa Gedeona; córka
Jeftego; bohaterskie czyny Samsona. Problemy, które stają
przed Izraelem. Rosnące pragnienie jedności, Samuel przy-
gotowuje królestwo. Pośród wszystkich tych epickich gwał-
tów zachwycający epizod, może przeniknięty znaczeniem
religijnym: Rut.
Część trzecia - OD CHWAŁY DO WYGNANIA
I. MAJESTAT KRÓLEWSKI
Przez przeciąg jednego wieku (1040-935) rozwija się potęga
Izraela; gdzie indziej zmierzch wielkich mocarstw, straszliwy
najazd Dorów. Saul, król tragiczny. Dawid, jego młodość,
jego zwycięstwo nad Goliatem; namaszczony na króla,
dokonuje dzieł wielkiej wagi: daje państwu izraelskiemu
stolicę, Jerozolimę, organizuje armię, kończy podbój ziemi
Kanaan; grzech Dawida i kara. Salomon "w przepychu",
jego mądrość, jego przepych. Fenicjanie wtajemniczają
Izraelitów w wielki handel i pomagają im przy budowie
Świątyni jerozolimskiej. Legenda królów: Pieśń nad Pieś-
niami.
II. ZARODKI ŚMIERCI, OBIETNICE ŻYCIA
Święty charakter monarchii izraelskiej. Nowe pogłębienie
myśli religijnej w epoce królów. Wzrastający zbytek, kon-
takty z ludami obcymi, wpływy haremowe popychają
w końcu królów do bardzo daleko posuniętej niewierności;
gorsząca uprzejmość Salomona w stosunku do bożków
pogańskich. Linia najmniejszego oporu w systemie monar-
chicznym: tendencje antyrojalistyczne, niezadowolenie z po-
wodu podatków i ciężkich robót, grożące wstrząsy społecz-
ne, tarcia między Południem i Północą. Katastrofalny
rozłam w roku 935. Dwa królestwa. Straszliwi Asyryjczycy
podejmują swoją ekspansję. Do gróźb zewnętrznych dołącza
się w państwach palestyńskich dramat duchowy; groźby
bałwochwalstwa. Prorocy; ich gwałtowny opór przeciwko
obcym bóstwom; ich charakter psychologiczny i znaczenie
ich posłannictwa. Znowu pogłębiają religię Izraela przy-
gotowując jej rozwój w kierunku doktryny i bardziej
personalistycznej, i zarazem bardziej uniwersalistycznej.

III. KRÓLESTWO W SOBIE ROZDWOJONE
Obie części Izraela zmierzają do upadku, ale ten upadek
polityczny przygotowuje przyszłość duchową. Kryzys w pań-
stwie północnym; bezbożny Achab, Izebel i Prorok Eliasz.
W Jerozolimie Atalia. Pierwsi Prorocy piszący: Amos,
Ozeasz. Przygoda Jonasza. Asyria za Sargona II dochodzi
do szczytu potęgi. W roku 722 obala Samarię i królestwo
północne. Największy z Proroków: Izajasz. W małym
królestwie judzkim wysiłki utrzymania czystości religii:
Ezechiasz, Jozjasz. Nagły upadek Asyrii, zburzenie Niniwy
w roku 612. Na jej miejsce powstaje państwo neobabilońs-
kie: Nabuchodonozor II znowu podejmuje politykę eks-
pansji. Prorok Jeremiasz. Zdobycie Jerozolimy w roku 586.
Część czwarta - JUDAIZM I MESJANIZM
I. WYGNANIE I POWRÓT
Wysiedlenie do Babilonii; wspaniałość cywilizacji babilońs-
kiej; życie i uczucia wygnańców. Prorok Ezechiel i jego
obietnice nadziei. Budujące opowiadania o Judycie, Tobia-
szu i Hiobie. Daniel, jego niezwykłe życie i jego proroctwa
zapowiadające upadek Babilonu. Cyrus i Persowie. Upadek
Babilonu w roku 539. Cyrus pozwala Żydom wrócić do
Palestyny. Ci, którzy pozostają: historia Estery. Ci, którzy
wyruszają: trudności powtórnego osiedlenia się. Prorocy
Aggeusz i Zachariasz; odbudowa Świątyni. Izrael jest
prowincją państwa perskiego, ale społeczność żydowska
przechowa i uratuje wartości duchowe, których jest depo-
zytariuszem.
II. OKRES WIELKICH MOCARSTw
Światem rządzą kolejno Persowie, Grecy i Rzymianie;
w ten sposób przez pięć wieków przygotowuje się świat, na
który padnie posiew ewangeliczny. Nieustępliwy opór
Żydów przeciwko wpływom pogańskim. Nehemiasz i mury
Jerozolimy. Ezdrasz i Prawo. W owej epoce zostaje napisana
Biblia (Stary Testament); doniosłość tego faktu w porów-
naniu z osiągnięciami innych cywilizacji. Od Aten po
Aleksandra epopeja zdobywcy; podział jego państwa;
cywilizacja hellenistyczna i jej urok. Opór stawiany przez
Żydów hellenizacji: Antioch Epifanes. Bunt Machabeuszów.
Potomkowie Machabeuszów ulegają wpływom greckim;
ciągłe rozruchy. Rzym na Wschodzie. Religijny dramat
rzymskiego pogaństwa. Rozproszenie Żydów przygotowuje
dla przyszłych Apostołów środki propagandy, ale jedno-
cześnie - prześladowców. Pompejusz zdobywa Jerozolimę
w roku 63. Herod, ostatni wielki król izraelski, okrutny
i rozmiłowany w zbytku. Narodzenie Chrystusa.
III. WEWNĘTRZNE ŻYCIE SPOŁECZNOŚCI
Od religijnej ewolucji społeczności żydowskiej będzie zależeć
jej stosunek do Chrystusa. Organizacja społeczności: sekty
i stronnictwa (faryzeusze i saduceusze). Koncepcja Boga.
Pewność posłannictwa Izraela; niebezpieczeństwo; eksklu-
zywizm żydowski. Panowanie Zakonu. Niebezpieczeństwo:
litera ponad duchem. Moralność żydowska; metafizyka
sądu, zmartwychwstanie zmarłych. Mesjanizm; jego rozwój
na przestrzeni historii. Dwie koncepcje Mesjanizmu: król
- mściciel czy odkupiciel boleściwy. Ogólne znaczenie
"historii świętej": Chrystus celem Zakonu
uzupełnienie.